του Ηλία Φραγκούλη

Το 1991, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ διαμέλιζε τον «Πίτερ Παν» σε μία κινηματογραφική διασκευή του παραμυθιού που εστίαζε πάνω σε δικές του ψυχαναλυτικές ανησυχίες, βάζοντας το αιώνιο παιδί στα παπούτσια ενός ενήλικα Ρόμπιν Γουίλιαμς, ο οποίος είχε ξεχάσει να ονειρεύεται ως σαραντάρης. Τη χρονιά που το «Hook» προβλήθηκε στις αίθουσες, ο Σπίλμπεργκ ήταν 45 χρονών. Εισπρακτικά, η ταινία δεν έλαμψε, αλλά μέσα του πρέπει να την έκανε τη δουλειά της, γιατί το 1993 τα ταμεία και τα Όσκαρ έπιναν νερό στ’ όνομά του…

Η περίπτωση της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων» του Τιμ Μπέρτον μου θύμισε τον «Hook». Όπως κι εκείνος, δεν αποτελεί μια καθαρή μεταφορά του παραμυθιού στην οθόνη, αλλά αναζητά δικούς της λόγους ύπαρξης για να σταθεί, να διασκεδάσει, να αναλυθεί. Όλως παραδόξως, για έναν δημιουργό που στοιχειώνει τις ιστορίες τις οποίες θέλει ν’ αφηγηθεί με δαίμονες σαφώς προσωπικούς και αναγνωρίσιμα σε κάθε φανατικό θαυμαστή του σημεία ταύτισης, η «Αλίκη» του Μπέρτον μόλις φευγαλέα εμπεριέχει ίχνη περιεχομένου στο μεδούλι της! Το «απροσάρμοστο» πνεύμα του νεαρού κοριτσιού θα περάσει από κάμποσες δοκιμασίες, από το γήινο σύμπαν του… συνοικεσίου (όπου διακυβεύεται η ωριμότητά της) ως την ονειρική Χώρα των Θαυμάτων (όπου ακόμη και η ταυτότητά της αμφισβητείται!), για να καταλήξει στην προφανή συνειδητοποίηση και αποδοχή της διαφορετικότητάς της, αλλά και στη φυγή προς την ακόμη μεγαλύτερη περιπέτεια που λέγεται… ζωή. Μονάχα έτσι θ’ αποδείξει την αξία της και θα θριαμβεύσει (όπως θέλει να ελπίζει το οπτιμιστικά ανοιχτό φινάλε της ταινίας…). Ακριβώς όπως έκανε και ο Τιμ Μπέρτον, με όχημα την τέχνη του.

Το βασικό πρόβλημα της «Αλίκης» είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος του Μπέρτον απέναντι στην ηρωίδα του! Όχι τυχαία, είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε γυναικείο χαρακτήρα να πρωταγωνιστεί στη φιλμογραφία του και το αποτέλεσμα αποδεικνύει πως μπορεί και να… μην «το έχει». Σαν σε υποτιθέμενο sequel του παραμυθιού, η ηρωίδα του Κάρολ περιφέρεται μέσα στις ασύνδετες σκηνές ενός τόσο θολωμένου σε προθέσεις σεναρίου, που στο φινάλε απλά σε αφήνει να χαζεύεις τις εικόνες. Γιατί βρέθηκε ξανά εκεί, ποια είναι η αποστολή της, ποιος ο σκοπός της επιστροφής της στον γήινο, ρεαλιστικό κόσμο, όλα αυτά είναι ερωτήματα που μπαίνουν από το ένα αυτί και πέφτουν… στο βρόντο.

Προφανώς δέσμιος των επιταγών του studio, ο Μπέρτον παρέδωσε ένα φουλαρισμένο στα ψηφιακά εφέ παραμυθάκι σε μορφή δίωρου ψυχαγωγικού trip, υποχρεωτικά κατάλληλου δι’ ανηλίκους, απεξαρτημένο από το ρίσκο του ψυχεδελικού ξανοίγματος, το οποίο σταδιακά εξοντώνει την υπομονή σου, για να καταλήξει σε μια «αλλούτερη» κορύφωση βίας, με μια σεκάνς μάχης που λες και ξεγλίστρησε από τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»! Ο Τζόνι Ντεπ χρησιμοποιείται μονάχα ως… poster boy, στην πιο αδιάφορη μέχρι σήμερα συνεργασία του με τον μέγα δάσκαλό του, ενώ από ολόκληρο το καστ η μόνη που κερδίζει πόντους υπέρ του φιλμ είναι η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ, που πλάθει μια αξέχαστη φιγούρα, για να καταρρεύσει κι αυτή από την απουσία σεναρίου, ουρλιάζοντας την επαναλαμβανόμενη ατάκα «Πάρτε κεφάλια!». Σε τεχνικό και καλλιτεχνικό επίπεδο, φυσικά, η «Αλίκη» αποτελεί μία αρτιότατη δουλειά, με το Όσκαρ κοστουμιών (για το 2011) σχεδόν δοσμένο από τώρα στην Κολίν Άτγουντ. Τίποτε από όλα αυτά, όμως, δε σε σώζει από την πλήξη ή έστω τη μεγάλη απογοήτευση από έναν δημιουργό που εδώ και δεκαετίες έχτιζε τη φήμη του καλύτερου παραμυθά στον κόσμο, για να φάει τα μούτρα του με την πρώτη τρικλοποδιά ενός… κλασικού παραμυθιού. Σκοτεινές αναμνήσεις και συναισθήματα τρόμου από την εποχή του «Πλανήτη των Πιθήκων» (2001) θ’ αναβιώσουν και πάλι για τους πιστούς του fans. Οι υπόλοιποι, θα φάτε το… κεκάκι. Κι άμα δράσει, πείτε μου.