του Ηλία Φραγκούλη

Για μερικούς θεατές θα είναι συγκινητικό. Ν’ ακούς το μουσικό θέμα του Τζον Γουίλιαμς από την ταινία του 1978 και τους τίτλους αρχής, σχεδόν ίδιους, να διασχίζουν την οθόνη. Μπορεί η απουσία του Κρίστοφερ Ριβ (από την οθόνη κι απ’ τη ζωή) να στοιχίζει λίγο, όμως, η ανατριχίλα ή το βούρκωμα θα έρθουν και πάλι. Γιατί το «Superman: Η Επιστροφή» είναι ένα έργο αγάπης, με ζεστασιά μέσα του και μια μεγαλοσύνη στις εικόνες, που απαιτούν το σεβασμό.

Τραυματικό project της Warner Bros. από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, με άπειρα σενάρια και σκηνοθέτες να παίρνουν πόδι και τις δαπάνες να ξεπερνούν τα 40.000.000 δολάρια για ένα φιλμ… φάντασμα, τούτος ο «Superman» άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μονάχα όταν ο Μπράιαν Σίνγκερ αποφάσισε να πάρει το μεγάλο ρίσκο και να εγκαταλείψει το franchise των «X-Men» για χάρη του δειλού διοπτροφόρου με τη διπλή ταυτότητα. Σβήνοντας από το χάρτη τα sequel της ταινίας του ’78, η πλοκή συνεχίζεται με την επιστροφή του απογοητευμένου, ορφανού ήρωα που ποτέ δεν βρήκε την πατρική φιγούρα την οποία αναζητούσε στο διάστημα. Από νωρίς καταλαβαίνεις πως ο Σίνγκερ δεν είχε στο μυαλό του ένα απλό popcorn movie που θα ενθουσίαζε τους fans του φανταστικού και των comics με αδιάκοπες σκηνές δράσης. Ο δικός του Superman είναι ένας ήρωας που αναζητά να βρει την άκρη με τον ίδιο του τον εαυτό. Είναι ένας ήρωας για ψυχανάλυση!

Υπάρχουν δύο τρόποι να ερμηνεύσει κανείς την αληθινή διάσταση του «προβλήματος»: ο χριστιανικός και ο… γονικός. Με μια πρώτη και αυτονόητη ματιά, τα σύμβολα θυμίζουν τον Ιησού που κατέβηκε στη Γη για να μας σώσει από τα αμαρτήματά μας, ένα Υπέρτατο Ον το οποίο παλεύει εσωτερικά με την «ανθρώπινη» υπόστασή του και τις εντολές που φέρει στη συνείδησή του σαν κληρονομιά από τον πατέρα του. Υπάρχουν στιγμές που αυτή η θρησκευτική διάσταση που δίνει ο Σίνγκερ στον Superman σε κάνει να τρέξεις στο bar του κινηματογράφου και να ρωτήσεις… αν πουλάνε κεριά! Αν πιστεύεις σε βαθμό παροξυσμού. Προσωπικά, αυτή η ερμηνεία δεν λειτούργησε τόσο μέσα μου. Θα προτιμήσω εκείνη της έλλειψης του πατέρα – προστάτη, που στοιχειώνει κάθε διάσταση του ήρωα. Ο Θεός στην ταινία του Σίνγκερ δεν είναι μία ιδέα δίχως ύλη, δεν είναι κάτι έμφυτο και ασαφές. Έχει όψη και φωνή (μέσα από τα παλιά «video» – μηνύματα του Μάρλον Μπράντο), εμπνέει αγάπη και είναι η καθοδήγηση που χρειάζεται ο Superman για να επιβιώσει στον κόσμο μας. Ο Θεός του είναι απλά… ένας πατέρας. Πέρα από αυτό το δεσμό, ο Κλαρκ Κεντ / Superman είναι ένας αγνωστικιστής ήρωας που όταν η ανάγκη τον καλεί, σώζει ζωές, την ανθρωπότητα ή τον μοναδικό άνθρωπο που αγαπά σε τούτο τον πλανήτη, τη Λόις. Η οποία εδώ είναι… μητέρα! Και το καμπανάκι του απόντος γονικού ρόλου – προτύπου ηχεί σε βαθμό που ξεκουφαίνει, υποστηρίζοντας τη σημασία αυτής της ερμηνείας ως πιο κοντινής στην πραγματικότητα. Όσοι θέλουν να το παίζουν περισσότερο προβοκάτορες και «αποκρυπτογράφοι» του αλληγορικού, ας πάνε με το σταυρό στο χέρι…

Μοναδική αδυναμία της ταινίας, που δεν της επιτρέπει την ολοκληρωτική απογείωση, είναι η προσήλωση του Σίνγκερ στο πρόσωπο του Superman, υποβιβάζοντας το αντίβαρο του κακού χαρακτήρα του Λεξ Λούθορ σε μια εξυπνακίστικη καρικατούρα που ενίοτε πετάει χαρισματικά τσιτάτα. Ναι, σε ένα τέτοιο φιλμ πρέπει να υπάρχει και ένας κανονικός, σοβαρός αντίπαλος, πλην της… πολυθρόνας του ψυχαναλυτή. Επιπλέον, η διάρκεια των 154 λεπτών μάλλον κομπιάζει για θεατές που θα μπουν (λανθασμένα) για να κάνουν χαβαλέ, γι’ αυτό όσοι περιμένουν να δουν «τσίρκο» από οπτικά εφέ ας προτιμήσουν κάποιο fun park. Οι υπόλοιποι, θα βρείτε το φως σας με ένα από τα σημαντικότερα και πιο ενήλικα κινηματογραφικά έργα που έγιναν ποτέ για ήρωα comic. Τα χαρτομάντιλα επιβάλλονται!