του Ηλία Φραγκούλη

Είναι τόσο κακό που… είναι απλά κακό! Δεν χρειαζόταν και ιδιαίτερη σκέψη, άλλωστε. Όποτε ακούς «σπονδυλωτό φιλμ», θυμάσαι πως ένα τέτοιο εγχείρημα (πόσω μάλλον από τόσα ονόματα σκηνοθετών…) σχεδόν πάντοτε κατέληγε σε φιάσκο. Στο δε genre των ταινιών τρόμου, ακόμη κι εκείνο το «Στον Ίλιγγο της Ακολασίας» (1968), βασισμένο σε ιστορίες του Έντγκαρ Άλαν Πόου, είχε… σχεδόν επιζήσει της κατακραυγής (κυρίως εξαιτίας του περίφημου «Toby Dammit», σε σκηνοθεσία Φεντερίκο Φελίνι). Εδώ το πράμα είναι προβληματικό από τη βάση του, καθώς επιχειρεί να ταιριάξει οκτώ διαφορετικές πολιτισμικές περιπτώσεις λαογραφικών μύθων και εμμονών φόβου, με τους δημιουργούς του κάθε segment να διαχειρίζονται το υλικό τους σαν ένα εντελώς αυτόνομο φιλμ μικρού μήκους, οδηγώντας τον θεατή σε μοιραίες συγκρίσεις, ενώ ταυτόχρονα (θα) αγωνίζεται να κρατήσει τα μάτια του ανοιχτά για ένα πλήρες δίωρο, χωρίς να έχει και πολλά να περιμένει για να πάρει μια τρομάρα από τούτο το… art-house πείραμα.

Αυστρία, Τουρκία, Πολωνία, Αμερική, Ελλάδα, Ινδία, Γερμανία και Ουγγαρία ανασκαλίζουν λαϊκές παραδόσεις και urban legends, σε αναζήτηση των απαρχών του συναισθήματος του τρόμου, αλλά η κάθε μικρού μήκους ταινία ξεχωριστά τοποθετείται πρωτίστως… στην «κοσμάρα» της, με τους εννέα σκηνοθέτες του φιλμ να δείχνουν περισσότερο καθηλωμένοι από έλλειψη έμπνευσης και budget παρά δημιουργικοί. Παραδόξως, το ελληνικό κομμάτι του Γιάννη Βεσλεμέ υπερτερεί, ακουμπώντας πάνω στον μύθο των καλικάντζαρων, των «δαιμόνιων» πλασμάτων που έρχονται από τον Κάτω Κόσμο για να παρενοχλήσουν τους ανθρώπους. Η εικαστικότητα του Βεσλεμέ είναι αδιαπραγμάτευτη, τόσο στη σκηνοθετική ματιά όσο και στο σκηνογραφικό μέρος που έχει φροντίσει ακριβώς όπως και στη «Νορβηγία» (2015). Για τους γνώστες εκείνης της δουλειάς, πάντως, εδώ δεν υπάρχει κάτι το καινούργιο σαν πρόταση (τα εξωτερικά γυρίσματα στα λατομεία της Τήνου και σε σπηλιές αισθητικά θυμίζουν ολοφάνερα σκηνές από την προαναφερθείσα ταινία), αλλά ακόμη και η συνέπεια στον τομέα της εικόνας δεν είναι κακό να επαινείται. Περί σεναρίου ας μην γίνεται λόγος, ακόμη και σε αυτά τα ελάχιστα λεπτά του «Τι Συνέβη στον Πανάγα τον Παγάνα;» το στοιχείο του παγανισμού μένει μάλλον ξεκάρφωτο και ιστορία δεν υφίσταται ακριβώς.

Τα περισσότερα από τα υπόλοιπα ταινιάκια τούτου του «Εγχειριδίου του Κακού» φανερώνουν κυρίως ερασιτεχνισμό και προχειρότητα, που το post production δεν ήταν ικανό να συμμαζέψει, ενώ ο τρόμος και το αντίστοιχο κλίμα ακόμη απουσιάζουν παντελώς. Το αμερικανικό κομμάτι του Κάλβιν Λι Ρίντερ («The Melon Heads») είναι το πιο κακότεχνο και σχεδόν αστείο, ενώ το φινάλε με το «The Cobblers’ Lot» του (υπερεκτιμημένου, αν ρωτάς κι εμένα) Πίτερ Στρίκλαντ είναι ένας εξωφρενικός αχταρμάς από Πάουελ και Πρεσμπέργκερ με βωβό σινεμά και ουγγρικό folclore που δικαιώνει με παράδοξη ακρίβεια τον ελληνικό τίτλο του φιλμ (#diplhs).