της Βαρβάρας Κοντονή

Κάνοντας πάταγο στην πρεμιέρα του στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών του 70oυ Φεστιβάλ Καννών, το φιλμ της Μούλι Σουρία έρχεται στις ελληνικές αίθουσες με μια κάποια καθυστέρηση, δεδομένης της αξιοσημείωτης φεστιβαλικής του πορείας, φέρνοντας μαζί του έναν «αέρα» art-house φεμινισμού, μπολιασμένου ευθαρσώς μέσα σε ένα παραδοσιακά ανδρικό φιλμικό είδος, αυτό του γουέστερν (ή, πιο συγκεκριμένα εδώ, του ασιατικού νεο-γουέστερν). Αναγνωρίσιμο πλέον με τον εξ Ανατολής όρο «satay western» (κατ’ αντιστοιχία με το ιταλικό είδος τού «spaghetti western») το «Μαρλίνα: Η Δολοφόνος σε Τέσσερις Πράξεις» μπορεί να μην αποτελεί μια πρωτότυπη στη βασική του ιδέα σύλληψη (ένα μοναχικό θηλυκό επιχειρεί να σπάσει τα έμφυλα δεσμά του από ανάγκη και ουχί από καπρίτσιο), παραμένει παρ’ όλα αυτά μια κλασική ταινία εκδίκησης, η οποία επιπροσθέτως οροθετείται πανέξυπνα μέσα στον αρχετυπικό κόσμο των αρσενικών, παραχωρώντας έτσι το πρωταγωνιστικό βήμα σε μια γυναίκα που τώρα με τη σειρά της καλείται να βρει τη θέση της μέσα στην κοινωνία ως καταζητούμενη κι απόκληρη.

Έχοντας μείνει μόνη μετά τον θάνατο του συζύγου της (τον οποίο διατηρεί… μουμιοποιημένο μέσα στο σπίτι!), η Μαρλίνα (Τίμοθι) ζει απομονωμένη με μοναδική συντροφιά τα ζώα της και τις περιστασιακές συναντήσεις με την εγκυμονούσα φίλη της, Νόβι (Πανέντρα). Μια μέρα, ένας άγνωστος άνδρας ονόματι Μάρκους (Φέντλι) θα εισβάλει στο σπίτι της και θα ζητήσει από τη Μαρλίνα να μαγειρέψει για τον ίδιο και τη συμμορία του, απαιτώντας από εκείνη την υπακοή της στους κανόνες… φιλοξενίας του τόπου τους! Όταν λίγο μετά κάνουν την εμφάνισή τους και τα υπόλοιπα μέλη της συμμορίας, ο Μάρκους θα καταστήσει ξεκάθαρες τις προθέσεις τους: βρίσκονται εκεί για να κλέψουν τα ζωντανά της και να τη βιάσουν. Η Μαρλίνα θα ανατρέψει ξαφνικά την κατάσταση, σκοτώνοντας τον Μάρκους και ζητώντας προστασία από την αστυνομία. Συνειδητοποιώντας πως η γυναικεία φωνή δεν έχει καμία σημασία ούτε και για τα ανδρικά αυτιά της τοπικής αρχής, θα πάρει τελικά τον έλεγχο στα χέρια της μια και καλή.

Αν υπάρχει κάτι που δεν χαρακτηρίζει την ταινία της Σουρία, αυτό είναι η υπερβολή. Σε ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος όπως το «γυναικείο» γουέστερν, όπου η υπερβολή αποτελεί συνήθως δίκοπο μαχαίρι για την ηρωίδα, απόρροια πολλές φορές των ίδιων των γειωμένων προσδοκιών του φύλου / φύσης της, τούτο το μικρό φιλμ καταφέρνει το ακριβώς αντίθετο: να σε εκπλήξει και (γιατί όχι ακόμη και) να σε σοκάρει, πολύ απλά γιατί δεν περιμένεις τίποτε από όσα πρόκειται να εκτυλιχθούν μπροστά σου στη μεγάλη οθόνη. Η μαγκιά της Σουρία και των (συν)σεναριογράφων της, Ράμα Άντι και Γκάριν Νουγκρόχο, εντοπίζεται στο ότι παίρνουν τα παραδοσιακά διδάγματα της «χρυσής σχολής» του γουέστερν και τα αφομοιώνουν με έναν τρόπο δικό τους, εντάσσοντας ουσιαστικά σε αυτά τα δικά τους ήθη και έθιμα, φέρνοντάς τα στο απόλυτο σήμερα, εκεί όπου μια γυναίκα διεκδικεί τη χαμένη της τιμή καβάλα στο άλογο, κρατώντας στο ένα χέρι τη ματσέτα και στο άλλο… το κινητό της τηλέφωνο! Σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο έρχεται και «κουμπώνει» και η δράση της πρωταγωνίστριας, η οποία δεν έχει επίγνωση της «φεμινιστικής» της πράξης (τουλάχιστον στην αρχή), δρώντας πρωτίστως με γνώμονα την επιβίωση. Η συνειδητοποίηση του αντίκτυπου της αντίδρασής της θα έρθει λίγο αργότερα, κατά τη συμμετοχή της σε μια διαδικασία υποδηλωτική της ύστατης απελευθέρωσης του γυναικείου σώματος: μια γέννα.

Σπάζοντας τη δράση σε τέσσερα διαφορετικά κεφάλαια, η Σουρία χρησιμοποιεί την ηρωίδα της ως σημείο αναφοράς της γυναικείας παρουσίας στην Ινδονησία, εξερευνώντας παράλληλα και άλλους θηλυκούς χαρακτήρες της (την εγκυμονούσα φίλη, ένα μικρό κορίτσι, μια ηλικιωμένη κυρία), καθιστώντας σαφές πως τούτη εδώ είναι μια ταινία που (μας) αφορά όλες και όλους. Σε πλήρη εναρμονισμό με το εν λόγω λιτό σενάριο βρίσκεται και το κινηματογραφικό στυλ της Σουρία, με έμφαση στα στατικά, εσωτερικά πλάνα τα οποία παραπέμπουν σε ζωγραφικές συνθέσεις, με τη φωτογραφία του Γιούνους Πάσολανγκ (που εγκλωβίζει όλη τη χωμάτινη, αχανή ομορφιά του ινδονησιακού φυσικού τοπίου) να στήνει ένα σχεδόν «meta» περιβάλλον σύγχρονου γουέστερν. Από την ταινία δεν λείπουν και οι μικρές στιγμές ατόφιου σουρεαλισμού, όπως για παράδειγμα οι τύψεις που κυνηγούν την πρωταγωνίστρια υπό τη μορφή ενός ακέφαλου πτώματος, το οποίο την ακολουθεί παίζοντας ένα τοπικό μουσικό όργανο. Στα των ερμηνειών, η Μάρσα Τίμοθι στον ρόλο τής Μαρλίνα σολάρει τίμια σαν άλλη πρωταγωνίστρια του Ταραντίνο (ναι, τις έχει τις… αιματοβαμμένες της στιγμές), μια ατόφια δύναμη υποκινούμενη όχι τόσο από τη «δίψα» για εκδίκηση, όσο από την επιτακτική πλέον ανάγκη για τον έλεγχο της δικής της ζωής, δίχως σύζυγο να την προστατέψει (;) αυτή τη φορά.