του Ηλία Φραγκούλη

Τα είχα γράψει και πέρσι, όταν το «Εγώ ο Κολοκυθάκης» προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (ναι, άγνωστο γιατί, έκανε έναν ολόκληρο χρόνο να φτάσει στις αίθουσες…). Μου είχε θυμίσει εκείνη την παμπάλαιη εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης, το «Μια Ταινία, Μια Συζήτηση»! Εκεί ο τηλεθεατής παρακολουθούσε ένα κάποιο φιλμ κοινωνικού περιεχομένου και μετά το τέλος αυτού, «ειδικοί» επί του θέματος ανέλυαν και σχολίαζαν με τετριμμένο ή συντηρητικό τρόπο τα συμπεράσματα που έπρεπε να βγουν. Τούτο το εβδομηντάλεπτο stop motion animation, με τις διόλου ελκυστικές φιγούρες των παιδιών που η κακιά η μοίρα οδήγησε σε ένα ορφανοτροφείο, περιλαμβάνει τα πλέον προφανή μηνύματα καλοσύνης και αγάπης για τους γύρω μας, συγκεντρώνοντας στην ψυχοσύνθεση των μικρών του ηρώων όση κακομοιριά φτάνει και περισσεύει στον πλανήτη σήμερα. Αν αυτό ήταν ένα φιλμ για εκείνη την εκπομπή, σίγουρα δεν θα παρακολουθούσα τη συζήτηση που θα ακολουθούσε…

Με άλλα λόγια, η ταινία του Κλοντ Μπαράς, ντεμπούτο μεγάλου μήκους, επιχειρεί να είναι ένας ύμνος για τις ψυχές των παιδιών (στην προκειμένη) που καταντούν απόβλητα της κοινωνίας, είτε γιατί οι γονείς τους τα καταδίκασαν σε μια ζωή που δεν τους άξιζε, είτε γιατί η εμφάνισή τους ή η συμπεριφορά τους διέφεραν από το πατροναρισμένα «φυσιολογικό», είτε επειδή ο «εσωτερικός» τους κόσμος δεν έκανε επαφή με την πραγματικότητα στην οποία έπρεπε να προσγειωθούν. Καταλαβαίνει κανείς τους κινδύνους του (αφελούς) διδακτισμού ενός τέτοιου φιλμ, πριν καν αντιμετωπίσει τις εικόνες του ή τα καταστασιακά του… στερεότυπα.

Ο 9χρονος Κουρζέτ (το παρατσούκλι που προκρίνει έναντι του ονόματός του) της ταινίας είναι ένα μοναχικό αγόρι που προτιμά να κρύβεται σε μια σοφίτα και να πετά τον χαρταετό του (που απεικονίζει έναν φανταστικό superhero) από το να συναναστρέφεται την αλκοολική μητέρα του, η οποία τον μεγαλώνει δίχως την ύπαρξη πατέρα ή άλλου συντρόφου. Το σπίτι, φυσικά, παρουσιάζεται με τον πιο βλοσυρό τρόπο. Ένα παιχνίδι του Κουρζέτ, που φτιάχνει μια πυραμίδα με τα άδεια κουτιά μπύρας τα οποία έχει καταναλώσει η μάνα του, θα έχει ατυχή τροπή, καθώς το παιδί προκαλεί (άθελά του) τον θάνατο εκείνης, με επόμενο προορισμό του ένα ορφανοτροφείο. Εκεί θα υποστεί το «τυπικό» bullying από άλλα παιδάκια που, σταδιακά, θα συνειδητοποιήσουν πως η συλλογική δράση και η «αδελφοσύνη» επιφέρουν πιο ουσιαστικά κέρδη από την αντίδραση ή την απομόνωση.

Δεν θα σχολιάσω το τεχνικό μέρος της ταινίας, η ποιότητα της δουλειάς είναι άριστη, φυσικά. Γεννιούνται πολλά ερωτηματικά ως προς την ύπαρξη του «Εγώ ο Κολοκυθάκης», όμως, με πρώτο απ’ όλα το γεγονός της επιλογής να γυριστεί τούτο το φιλμ σε μορφή «παιδικού» stop motion animation. Γιατί; Για να «ξεχωρίσει» με την τόλμη του, αγγίζοντας θέματα που δεν ανήκουν σε αυτό το φιλμικό genre. Δεν είμαι καθόλου συντηρητικός, αλλά δεν πιστεύω ότι ζητήματα όπως ο αλκοολισμός, η (κάθε είδους) κακοποίηση, η εγκατάλειψη, η πλήρης αδιαφορία του γονιού, ακόμη και το έγκλημα ή η δολοφονία μπορούν να σχετίζονται με ένα αμιγώς παιδικό έργο. Εκτός κι αν το φιλμ μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ειδικούς (επιστήμονες ή ψυχολόγους) για καλύτερη διαπαιδαγώγηση σε περιπτώσεις όπου οτιδήποτε από όλα αυτά έχει συμβεί σε ανήλικο παιδί το οποίο χρήζει βοήθειας. Η ίδια η ταινία προσπαθεί να «γλυκάνει» τα παραδείγματα (βλέπε το παρατσούκλι του κεντρικού ήρωα), όμως η ελαφρώς «άγαρμπου» σχεδιασμού όψη των χαρακτήρων και η διόλου παιδιάστικη πλοκή δεν δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό του «Εγώ ο Κολοκυθάκης» ως οικογενειακής ταινίας. Διότι απουσιάζει το παραμύθι. Αυτό με το οποίο μπορεί να ταυτιστεί ένα ανήλικο παιδί. Η φαντασία της αλληγορίας που κρύβουν μέσα τους τα περισσότερα animated έργα… για παιδιά. Που είναι τόσο καλά μελετημένα, ώστε να «μιλάνε» και σε έναν ενήλικα θεατή. Τούτο εδώ, πραγματικά, δεν κατανοώ πού απευθύνεται. Και αποτελεί κυριολεκτική εκκεντρικότητα η ύπαρξη κοπιών με ελληνική μεταγλώττιση (σ’ αυτές, τουλάχιστον, ελπίζω η μετάφραση, που έχει γίνει τεμπέλικα μάλλον από τα αγγλικά, να μην κοπανάει συνεχώς «Σάιμον», «Άλις» και «Ρέιμοντ», τη στιγμή που στην original γαλλόφωνη ηχητική μπάντα ακούμε – φυσικά – «Σιμόν», «Αλίς» και «Ρεϊμόν»). Ας είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και ενήμεροι οι γονείς για τη θεματολογία του.