του Ηλία Φραγκούλη

Εξεπλάγην ευχάριστα. Και γιατί το σχετικό spot (που προστέθηκε χθες, όπως παρατήρησα) είναι όμορφο αισθητικά, αλλά και γιατί αμέσως, κατόπιν χειροκροτήματος μερίδας κοινού εντός της αιθούσης, παρατήρησα ανθρώπους που καθόντουσαν κοντά μου να θέτουν εκτός λειτουργίας τις τηλεφωνικές τους συσκευές, ανταποκρινόμενοι και σεβόμενοι… το αυτονόητο καθήκον του θεατή από τη στιγμή που ξεκινά η προβολή μιας ταινίας. Ακολούθησε η θέαση ενός φιλμ χωρίς την παραμικρή ενόχληση ηχητικής «παρέμβασης» από κινητό. Ήταν κάτι το ανακουφιστικό.

Από τα φιλμ του τελευταίου διημέρου που παρακολούθησα, οι νεανικές ηλικίες των ηρώων έδωσαν ένα στίγμα κυρίαρχου θέματος. Το «Park» της Σοφίας Εξάρχου, η πρώτη από τις ελληνικές συμμετοχές στο διεθνές διαγωνιστικό τμήμα, ήδη με τσεκαρισμένο «διαβατήριο» και σε φεστιβαλικές διοργανώσεις του εξωτερικού, δεν ήταν αυτό που ήλπιζα. Δέκα χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, με τοπίο τις αθλητικές εγκαταστάσεις που μαραζώνουν, μια ομάδα παιδιών, από «λαβωμένοι» πρώην αθλητές έως και κοινωνικά «αδέσποτα», βολοδέρνουν στο τίποτα της καθημερινότητάς τους, με την κάμερα να καταγράφει… ακριβώς αυτό! Το ντεμπούτο της Εξάρχου στη μεγάλου μήκους μυθοπλασία αποτελείται από μια συρραφή στιγμών, οι οποίες επιχειρούν να σκιαγραφήσουν αυτή τη «μετάλλαξη» της νεότερης γενιάς του χάους, από αξιοπρεπείς (συν)ανθρώπους σε άψυχα, σαθρά υπολείμματα ζωής. Δεν την υποστηρίζει κάποια στοιχειώδης ιστορία ή η εξέλιξή της, ώστε να αποκτήσουν σημασία και στόχο τα όσα «συμβαίνουν». Και η ώρα περνά δίχως νόημα, μια κάποια αισθητική πρόταση ή, έστω, μια «φωτογραφική» ματιά αυτού του τοπίου που «παραιτείται» μέσα από την ήττα μιας ολόκληρης χώρας. Όταν το υποτιθέμενο εύρημα του ντεκόρ εξαντλείται (ή «καίγεται» και για μελλοντική χρήση), το βασικό ζευγάρι των χαρακτήρων μοιάζει σα να βρίσκεται σε μια άλλη ταινία και το (πραγματικό) ξάφνιασμα της εμφάνισης των τίτλων τέλους σε αφήνει με μια αίσθηση λύτρωσης… για τους λάθος λόγους!

Το «Ma Vie de Courgette» του Κλοντ Μπαράς, το οποίο διεκδικεί το βραβείο Lux, μου θύμισε την παμπάλαιη εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης… «Μια Ταινία, Μια Συζήτηση»! Εκεί ο τηλεθεατής παρακολουθούσε ένα κάποιο φιλμ κοινωνικού περιεχομένου και μετά το τέλος αυτού, «ειδικοί» επί του θέματος ανέλυαν και σχολίαζαν με τετριμμένο ή συντηρητικό τρόπο τα συμπεράσματα που έπρεπε να βγουν. Τούτο το εβδομηντάλεπτο stop motion animation, με τις διόλου ελκυστικές φιγούρες των παιδιών που η κακιά η μοίρα οδήγησε σε ένα ορφανοτροφείο, περιλαμβάνει τα πλέον προφανή μηνύματα καλοσύνης και αγάπης για τους γύρω μας, συγκεντρώνοντας στην ψυχοσύνθεση των μικρών του ηρώων όση κακομοιριά φτάνει και περισσεύει στον πλανήτη σήμερα. Ο πρωταγωνιστής είναι ένα αγοράκι 9 ετών που από νωρίς στο φιλμ χάνει και την αλκοολική του μάνα από επιπόλαιο ατύχημα στο σπίτι και, πλέον, αναμένει να βρει τη στοργή ανάδοχης οικογένειας, ανάμεσα σε άλλα παιδάκια που κουβαλάνε τα άπειρα δραματικά στερεότυπα. Ένας καλόψυχος αστυνομικός θα ενδιαφερθεί για τον Κουρζέτ, όμως εκείνος δεν θέλει πια να αποχωριστεί το κοριτσάκι που αγάπησε στο ορφανοτροφείο. Η επίσημη πρόταση της Ελβετίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ του 2017 αποτελεί παράδειγμα… ζορισμένης political correctness, από αυτά που χαϊδεύεις ευγενικά στο κεφάλι και παινεύεις ακόμη κι αν δεν σου αρέσουν πραγματικά, παριστάνοντας και το υποκατάστατο ενός παιδοψυχολόγου κι από πάνω. Σίγουρα δεν είναι αξιομνημόνευτο σινεμά για το είδος του. Ασχέτως τύχης σε κάποια βραβεία στο σύντομο μέλλον…

Το ισλανδικό «Hjartasteinn» του Γκούντμουντουρ Άρναρ Γκούντμουντσον από το διεθνές διαγωνιστικό ήταν ίσως η πιο πλήρης κινηματογραφική εμπειρία από αυτό το τμήμα μέχρι τώρα. Σε ένα μικρό ψαράδικο χωριό του νησιού, η φιλία δύο αγοριών κλονίζεται από τις ερωτικές τους αναζητήσεις, αφήνοντας εξαρχής υπόνοιες καταπιεσμένης σεξουαλικότητας. Χωρίς να υιοθετεί ακριβώς τα στερεότυπα της gay θεματολογίας, όπως συμβαίνει συνήθως με τα σαφώς πιο «στρατευμένα» έργα του είδους, το φιλμ αντιμετωπίζει την κατάσταση σαν κάτι το απόλυτα φυσικό, ένα είδος «προέκτασης» της ανδρικής φιλίας και της αγάπης, που η κοινωνία (τελικά) ορίζει ως ομοφυλοφιλία, απομονώνοντας εκείνους που τολμούν να την εκφράσουν ως ένα απλό, αληθινό συναίσθημα. Η άγρια ομορφιά τού ισλανδικού τοπίου (χωρίς να γίνεται ένα «λουστραρισμένο» κομψοτέχνημα που καπελώνει την ίδια την ταινία), οι ερμηνείες των παιδιών και ένα εξαιρετικό φινάλε, που σε κάνει να συγχωρείς κάποιες κοιλιές της (μεγάλης) διάρκειας αυτού του σκηνοθετικού ντεμπούτου, σε βγάζουν από την αίθουσα με σαφώς θετική διάθεση. Περιττό να πω ότι οι μουσικές επιλογές από Sugarcubes μέχρι GusGus και Εμιλιάνα Τορίνι μου έδωσαν επιπλέον χαρά. Την επόμενη φορά, με έναν καλύτερο μοντέρ και λίγη οικονομία στην αφήγηση. Αλλά, σίγουρα, έχουμε άνθρωπο με ταλέντο εδώ.