του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Με σχεδόν 200 ταινίες στο φετινό του πρόγραμμα, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει το 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ για έλλειψη συμμετοχών. Παρουσιάζοντας το πανόραμα της ελληνικής παραγωγής αλλά και επιλογές ταινιών τεκμηρίωσης από τα σημαντικότερα Φεστιβάλ του κόσμου (Βενετίας, Τορόντο, Sundance) και, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, μόλις λίγες εβδομάδες μετά την παγκόσμια πρεμιέρα τους, η φετινή έκδοση του Φεστιβάλ βρίσκει την Ελλάδα σε οικονομική και ηθική κρίση, γεγονός που δεν μπορεί να παραβλέψει στην επιλογή της θεματολογίας του.

Πρώτη Θέση

Η επίσημη έναρξη των προβολών θα γίνει την Παρασκευή στο Ολύμπιον με την προβολή της ταινίας «Πρώτη Θέση» της Μπες Κάργκμαν, το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ που επιχειρεί να κοιτάξει διεισδυτικά τον κόσμο του επαγγελματικού μπαλέτου, όπου πίσω από τη θεαματική όψη κρύβεται ο σκληρός αγώνας για την τελειότητα, προσφέροντας μια εναλλακτική, παρασκηνιακή ματιά στην καθημερινότητα έξι νέων χορευτών. Ένα, ομολογουμένως, αρκετά αισιόδοξο φιλμ σε σχέση με τις κύριες θεματικές που θα μονοπωλήσουν τις προβολές των επόμενων δέκα ημερών και θα προσφέρουν ένα εναλλακτικό εορταστικό τριήμερο.

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Οι 58 ελληνικές παραγωγές (ή συμπαραγωγές) που συμμετέχουν στο φετινό 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης – Εικόνες του 21ου αιώνα αναλύουν, αναμενόμενα, τόσο τις πολλαπλές όψεις της οικονομικής κρίσης και τα παρασκήνια της πολιτικής της σύγχρονης Ελλάδας όσο και τη φύση, την παράδοση και τα διδάγματα της Ιστορίας, χωρίς να παραμελούν ποτέ τα πορτραίτα προσωπικοτήτων με ενδιαφέρον.

Στο Λύκο

Ενδεικτικά, μετά την προβολή της στο Φεστιβάλ Βερολίνου, η ταινία «Στο Λύκο» των Χριστίνας Κουτσοσπύρου και Αράν Χιούζ έρχεται στη Θεσσαλονίκη για να καταγράψει τις δραματικές επιπτώσεις της κρίσης στην απομονωμένη ελληνική ύπαιθρο. Παράλληλα, το «Εξάντας: Ο Θησαυρός της Κασσάνδρας» του Γιώργου Αυγερόπουλου, ρίχνει φως στην επίκαιρη υπόθεση της εκμετάλλευσης χρυσού στα ορυχεία της Β. Χαλκιδικής, ενώ ο Νίκος Νταγιαντάς, γνώριμο πρόσωπο από το ντοκιμαντέρ «Sayome», επιστρέφει με το «Little Land» και πρωταγωνιστές ένα ζευγάρι που ξεκινά μια νέα ζωή στην Ικαρία, στρεφόμενοι στην καλλιέργεια της γης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω εντοπιότητας, αναμένεται, επίσης, να συγκεντρώσει το ντοκιμαντέρ «Ένα Bήμα Mπροστά» του Δημήτρη Αθυρίδη, το οποίο (παρ)ακολουθεί το Γιάννη Μπουτάρη πριν απ’ την εκλογή του στη δημαρχία της Θεσσαλονίκης.

They Glow in the Dark

Τα διαχρονικά ζητήματα της μετανάστευσης και της ιστορικής μνήμης δε θα μπορούσαν να απουσιάζουν και φέτος από τη θεματολογία του Φεστιβάλ. Έλληνες πρόσφυγες αφηγούνται τις προσωπικές ιστορίες τους από τη Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες («Με την Ψυχή στο Στόμα», «Η Αλησμόνητος Αρετσού Κωνσταντινουπόλεως», «Ταξισυνειδησία – Η Άγνωστη Ιστορία του Ελληνικού Ριζοσπαστισμού»), ενώ κρυφές πτυχές της Ιστορίας εξακολουθούν να προβληματίζουν και να προκαλούν συζητήσεις («Νεοναζί, το Ολοκαύτωμα της Μνήμης», «Γράμμος, το Βουνό της Ήττας», «Το Χρονικό μιας Καταστροφής»). Την πιο «βαριά» θεματολογία διακόπτουν ντοκιμαντέρ που εστιάζουν σε καλλιτεχνικές προσωπικότητες ή απλά σύγχρονες μορφές που ακολουθούν τους δικούς τους ιδιόμορφους κώδικες καθημερινότητας, με το ντοκιμαντέρ «They Glow in the Dark» του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, το οποίο παρακολουθεί την σχέση δυο ανδρών με φόντο τη Νέα Ορλεάνη, να ξεχωρίζει εκ πρώτης όψεως στο πρόγραμμα.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΑΤΡΙΣΙΟ ΓΚΟΥZΜΑΝ

Νοσταλγώντας το Φως

Ο Χιλιανός ντοκιμαντερίστας Πατρίσιο Γκουζμάν όχι μόνο θα δώσει το παρών στο Φεστιβάλ αλλά θα δει και το σύνολο του έργου του να προβάλλεται στις αίθουσες του λιμανιού και του Ολύμπιον. Απόλυτα πολιτικοποιημένος και ένθερμος ερευνητής της χιλιανής ιστορίας, προσφέρει με το έργο του την ευκαιρία για μια ενδελεχή ανάλυση της πολιτικοοικονομικής κατάστασης της χώρας, η οποία δεν εξαντλείται στα πολιτικά γεγονότα αλλά δίνει έμφαση στον ίδιο τον άνθρωπο και την επίδραση των εξελίξεων πάνω του. Στο πλαίσιο του προγράμματος, θα προβληθεί ξανά και το ντοκιμαντέρ «Νοσταλγώντας το Φως», μάλλον η ωριμότερη στιγμή της καριέρας του, στο οποίο επιχειρεί να διατυπώσει ένα πολιτικό σχόλιο για τα «φαντάσματα» που κληροδότησε στη Χιλή το καθεστώς Πινοτσέ, συνδέοντας τις αρχές της αστρονομίας και της αρχαιολογίας με απρόσμενο τρόπο.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ «15 ΧΡΟΝΙΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ»

Φεστιβάλ Inception. Με αφορμή την συμπλήρωση 15 χρόνων από την πρώτη έκδοση του Φεστιβάλ, το τελευταίο κάνει αφιέρωμα στον… εαυτό του και ξεχωρίζει τις καλύτερες στιγμές του και τα πιο αγαπημένα φιλμ του κοινού, σε μια σειρά «best of» επαναληπτικών προβολών. Κάτι που αποτελεί, όντως, μία πολύ καλή ευκαιρία για να δει και να ξαναδεί κανείς μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ των τελευταίων ετών.

Ζήτω οι Αντίποδες!

Στον τρομακτικά ξεκαρδιστικό και ταυτόχρονα αγωνιώδη «Πρέσβη» του Μαντς Μπρίγκερ, ένας πολύ λευκός Ευρωπαίος αγοράζει έναν τίτλο που τον κάνει μέσα σε μια νύχτα Αφρικανό διπλωμάτη και τον στέλνει στην καρδιά μιας από τις πλέον διαβόητες χώρες της Κεντρικής Αφρικής, όπου τα cocktails ρέουν άφθονα, ενώ οι κλέφτες διαμαντιών και οι διεφθαρμένοι πολιτικοί κυκλοφορούν ελεύθεροι. Στο «Συλλαμβάνοντας τους Φρίντμαν» του Άντριου Τζαρέκι, η ζωή μιας τυπικής αμερικανικής μεσοαστικής οικογένειας αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη, όταν ο πατέρας κι ο μικρός γιος κατηγορούνται, στα τέλη της δεκαετίας του ʼ80, για σεξουαλική κακοποίηση ανήλικων αγοριών. Η ταινία όχι μόνο σοκάρει με το θέμα της αλλά βάζει και το θεατή στη διαδικασία σχηματισμού άποψης, παρουσιάζοντας όλες τις πλευρές της υπόθεσης, κάνοντας όλο και πιο άβολη την προβολή της. Τέλος, στο «Ζήτω οι Αντίποδες!» του Βίκτορ Κοσακόφσκι, ο βραβευμένος ντοκιμαντερίστας καταγράφει εικόνες που ανατρέπουν την αντίληψη που έχουμε για τη Γη, κατά τη διάρκεια των επισκέψεών του σε τέσσερα ζευγάρια γεωγραφικών αντιπόδων, γεμίζοντας εντυπωσιακές εικόνες τη μεγάλη οθόνη.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Αν και η διαδικασία επιλογής ντοκιμαντέρ από το πρόγραμμα είναι αρκετά ριψοκίνδυνη, κυρίως γιατί η επιτυχία ή όχι μιας ταινίας τεκμηρίωσης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο κατά πόσο κεντρίζει η θεματολογία το ενδιαφέρον του θεατή, επιχειρούμε να ξεχωρίσουμε τα ντοκιμαντέρ που αξίζουν περισσότερο της προσοχής μας. Ανάμεσά τους, συναντούμε και ντοκιμαντέρ που έκαναν την παγκόσμια πρεμιέρα τους μόλις λίγους μήνες (ή και βδομάδες) πριν σε μεγάλα Φεστιβάλ, όπως της Βενετίας, του Τορόντο και του Sundance, φεύγοντας με σημαντικά βραβεία στις αποσκευές και κερδίζοντας τις εντυπώσεις.

«Η Πράξη του Φόνου»: Αν είναι να δει κάποιος μόνο μία ταινία στο Φεστιβάλ, αυτή θα είναι «Η Πράξη του Φόνου». Το 1965, την πραξικοπηματική ανατροπή της κυβέρνησης της Ινδονησίας ακολούθησε μια περίοδος μαζικών θανάτων κι εκτελέσεων, την οποία καλούνται να αναπαραστήσουν οι ίδιοι οι δολοφόνοι. Επιπλέον, επιλέγουν οι ίδιοι σε τι στιλ θα γίνει η αναπαράσταση: γουέστερν, ταινία κατασκοπείας ή μιούζικαλ. «Η Πράξη του Φόνου» ανοίγει μια σοκαριστική πόρτα στο μυαλό ενός δολοφόνου και συνεχίζει στη Θεσσαλονίκη την ενθουσιώδη πορεία που ξεκίνησε από το φετινό Τορόντο.

«Οδός Βαλεντίνου»: Το 2008, ο Μπράντον Μακίνερνι, τελειόφοιτος γυμνασίου, πυροβόλησε εξ επαφής το συμμαθητή του, Λάρι Κινγκ. Η λεπτομέρεια είναι ότι ο Λάρι, λίγο καιρό πριν από τη δολοφονία του, είχε αρχίσει να έρχεται με γυναικεία ρούχα στο σχολείο, ενώ είχε εκφράσει και ανοιχτά τον έρωτά του προς τον Μπράντον. Ο χειρισμός της δικαστικής υπόθεσης αλλά και όλο το παρασκήνιο του εγκλήματος υπόσχονται ένα, αν μη τι άλλο, έντονο ντοκιμαντέρ και οι μαρτυρίες από το Sundance του 2013 δεν αντικρούουν τις προσδοκίες.

«Ο εξ Αίματος Αδελφός»: Ενάμιση μήνα περίπου πριν, αυτή ήταν η ταινία που κατέκτησε το μεγάλο βραβείο της επιτροπής και το βραβείο κοινού για ντοκιμαντέρ στο φετινό φεστιβάλ του Sundance. Σε αυτό, παρακολουθούμε την ιστορία του Ρόκι, που πήγε στην Ινδία ως τουρίστας, αλλά όταν βρέθηκε στο δρόμο του μια ομάδα παιδιών φορέων του ιού του AIDS, αποφάσισε να μείνει και να αφιερώσει τη ζωή του στη φροντίδα τους. Συνήθως, τα βραβεία κοινού λένε πάντα την αλήθεια…

«Ο Απατεώνας»: Καθυστέρησε να έρθει στην Ελλάδα, αλλά τον βρήκε το δρόμο του ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ των τελευταίων χρόνων. Το 1994, ένα 13χρονο αγόρι εξαφανίστηκε από το σπίτι του στο Σαν Αντόνιο του Τέξας, χωρίς να αφήσει σημεία ζωής. Τριάμισι χρόνια αργότερα, εντοπίζεται ζωντανός, χιλιάδες μίλια μακριά, σʼ ένα χωριό στη νότια Ισπανία, έχοντας να αφηγηθεί μια τρομακτική ιστορία απαγωγής και τρομοκρατίας. Η οικογένειά του θα τον δεχτεί με δάκρυα χαράς, όμως, η τρομακτική αλήθεια είναι ότι αυτό το αγόρι… δεν είναι το μέλος που είχε χάσει! Οι ανατριχιαστικές μαρτυρίες των ίδιων των πρωταγωνιστών της ιστορίας σοκάρουν και προβληματίζουν ταυτόχρονα σχετικά με το πώς μπορεί να συνέβη κάτι τέτοιο.

«Το Γλυκό Καράβι» ήταν το ντοκιμαντέρ που τράβηξε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη φετινή Βενετία, πράγμα που ήταν αναμενόμενο λόγω της ιταλικής φύσης του θέματος. Σε αυτό, εξετάζονται οι συνεχόμενες απόπειρες παράνομης εισόδου στη χώρα δια θαλάσσης και τα άκρα στα οποία φτάνουν εξαθλιωμένοι άνθρωποι για να εκπληρώσουν το όνειρό τους. Παραλληλισμοί υπάρχουν με την ελληνική πραγματικότητα, όμως, θα φανεί αν υπάρξουν απώλειες στην μετάφραση.

Το Σύνδρομο του Punk

Τέλος, άξια μνείας είναι το «Σύνδρομο του Punk», μια ταινία για την πιο ιδιαίτερη punk rock μπάντα της Φινλανδίας, καθώς τα μέλη της είναι άτομα διανοητικών ιδιαιτεροτήτων, οι «Νομάδες του Χειμώνα», που ακολουθούν κατά πόδας δύο ανθρώπους οι οποίοι αναλαμβάνουν να διασχίσουν 600 χιλιόμετρα στην αφιλόξενη ελβετογαλλική επαρχία, συνοδευόμενοι από 3 γάιδαρους, 4 σκύλους και… 800 πρόβατα, και το «Τελευταίο Ασθενοφόρο της Σόφιας», μια ρεαλιστική αλλά σκληρή ματιά στον αγώνα τριών διασωστών απέναντι σε ένα ιατρικό σύστημα που καταρρέει, μία ταινία που εντυπωσίασε στην Εβδομάδα Κριτικής των Καννών, όπου και προβλήθηκε.

Το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ, μαζί με τις συνόψεις των ταινιών και τις ώρες προβολής, θα το βρεις στο επίσημο site της διοργάνωσης. Το σίγουρο είναι πως για τις επόμενες δέκα ημέρες, το… πέταγμα του χαρταετού δε θα είναι η μοναδική επιλογή στη Θεσσαλονίκη. Το FREE CINEMA θα βρίσκεται εκεί για να μεταφέρει όλες τις ανακαλύψεις, τις απρόσμενες εκπλήξεις αλλά και τις απογοητεύσεις του προγράμματος.