του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Αυτό που με κερδίζει περισσότερο σε μία ταινία είναι όταν καταφέρνει να επιδείξει αντικειμενική διάθεση, ανεξάρτητα από το πόσο ευαίσθητο ή συγκινητικό είναι το θέμα το οποίο πραγματεύεται. Ταυτόχρονα, αυτό δε σημαίνει ότι το φιλμ πρέπει να πάει στο άλλο άκρο και να γίνει τόσο ψυχρό και απόμακρο, ώστε να αποκλείσει αμετάκλητα το θεατή από οποιαδήποτε συναισθηματική συμμετοχή. Η ταινία αρκεί να είναι αρκετά ειλικρινής ώστε να πείσει για την αυθεντικότητά της, χωρίς, όμως, να υπάρχει η συνεχής αίσθηση ότι υπαγορεύει στο αυτί τι πρέπει να νιώσει κανείς σε κάθε στιγμή ή πότε πρέπει να γελάσει ή να χύσει ένα δάκρυ.

Ο Χιροκάζου Κόρε-Έντα είναι ο σκηνοθέτης που με επιτυχία πληροί τις παραπάνω προδιαγραφές. Οι ταινίες του πάντα είναι βαθιά κοινωνικές (με έμφαση, κυρίως, στο νεότερο ηλικιακά κομμάτι της ιαπωνικής κοινωνίας), θίγουν θέματα πολύπλοκα και επώδυνα με πολύ προσεκτικό τρόπο, και φωτίζουν πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς που προκαλούν ηθικά διλήμματα και καθόλου εύκολες κρίσεις. Η ζωή στις ταινίες τού Κόρε-Έντα είναι δύσκολη και γεμάτη γκρίζες πτυχές, όμως, η αισιοδοξία είναι το ίδιο σημαντικό κομμάτι της (όσο και οι κακουχίες) για της επιτρέψουν να γίνει μίζερη.

Στο «Πατέρας & Γιος», δύο οικογένειες ανακαλύπτουν ότι από λάθος τού μαιευτηρίου, μεγαλώνουν η μία το παιδί τής άλλης για τα τελευταία πέντε χρόνια. Αυτή η διαπίστωση, ύστερα από το πρώτο λογικό σοκ, δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με το τι πρέπει να γίνει με την κηδεμονία των παιδιών, αλλά και προβληματισμούς που αφορούν την πραγματική φύση ενός γονιού. Τι ορίζει έναν πραγματικό γονέα; Ποια πράγματα οφείλει να καταλαβαίνει; Ποιες είναι οι πιο σημαντικές ευθύνες του; Και πού είναι διατεθειμένος να τραβήξει τη γραμμή ανάμεσα στις αντίθετες δυνάμεις δουλειάς και οικογένειας; Ο Κόρε-Έντα κάνει όλο και πιο πολύπλοκο το πρόβλημα, βάζει τους πρωταγωνιστές του να σχηματίζουν μια ιδιόμορφη σχέση αντιπάλων και συμπασχόντων ταυτόχρονα και ρίχνει το μπαλάκι στο θεατή για να βγάλει το δύσκολο, τελικό συμπέρασμα. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πόσο ψύχραιμα διαχειρίζεται το θέμα, χωρίς, όμως, να το κάνει γλυκερό, ώστε να χάσει την αιχμή του.

Ενώ, όμως, αυτό το θέμα σε άλλα χέρια (ενδεχομένως αυτά που ανέλαβαν ήδη το αμερικανικό remake, καθώς ήδη το project έχει πάρει το δρόμο του προς τα χολιγουντιανά studios) θα ήταν πρώτης τάξεως υλικό για ένα δακρύβρεχτο μελόδραμα, υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες του Κορε-Έντα δημιουργεί ένα καλογραμμένο και λεπτοδουλεμένο δράμα χαρακτήρων, όπου όλοι έχουν δικαίωμα στην ευτυχία και μερίδιο στο δράμα, πρόθυμοι να βρουν μια βιώσιμη λύση αλλά και να σβήσουν τις προσωπικές τους ενοχές, για το ότι δεν αντιλήφθηκαν οι ίδιοι νωρίτερα το «λάθος». Όλες οι αντιδράσεις βγάζουν νόημα, τίποτα δε φαίνεται να μένει δραματουργικά αστοιχείωτο και το φινάλε μοιάζει απρόβλεπτο, ντύνοντας το δράμα με μικρές δόσεις… θρίλερ! Εξάλλου, κανείς από τους χαρακτήρες δεν πληροί ένα συγκεκριμένο αρχέτυπο, ούτε κατατάσσεται σε εύκολα κοινωνικά στερεότυπα, παρά αποτελεί έναν ρεαλιστικό χαρακτήρα που θα κάνει τα πάντα για το σκοπό του. Ακόμα και η ίδια η ιδέα των αντιδίκων δεν έχει καθαρή βάση καθώς, ειδικά η σχέση των δύο μητέρων, βρίσκεται κάπου ανάμεσα στη φιλία, τον ανταγωνισμό και τη συμμετοχή στο δράμα τής κατάστασης.

Στα των ηθοποιών, κανείς από τους τέσσερις… διεκδικητές δεν απογοητεύει το σκηνοθέτη με την ερμηνεία του, ενώ τα μικρά παιδιά, που πληρώνουν ουσιαστικό το μεγαλύτερο τίμημα στο δίλημμα της ιστορίας, προσθέτουν άπειρες δόσεις φυσικής «χαριτωμενιάς» στην αφήγηση. Το «Πατέρας & Γιος» είναι από τις ταινίες που μπορούν να σχηματίσουν αβίαστα το χαμόγελο στα χείλη σου ακόμα κι αν στην επόμενη σκηνή στο διαγράψουν με την ίδια ευκολία.

Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι η ταινία δε «χάνεται στη μετάφραση» παρά μιλάει το ίδιο επιτυχημένα σε όλο το παγκόσμιο κοινό, ακριβώς λόγω της αυθεντικότητας και της αφοπλιστικής της ειλικρίνειας. Το ασιατικό σινεμά μας έχει συνηθίσει και σε αφόρητα συναισθηματικά φιλμ αλλά και πηγαίες κωμωδίες. Ο Κορε-Έντα δανείζεται κάτι και από τα δύο για να τα δημιουργήσει, τελικά, ένα απόλυτα ισορροπημένο φιλμ που μοιάζει απλοϊκό στην αρχή και γίνεται όλο και περισσότερο ηθικά πολύπλοκο μέχρι να φτάσει στο τέλος (;) του. Και όλα αυτά, χωρίς να γίνεται ποτέ «δήθεν» ή «κουλτουριάρικο», αρκεί κάποιος να μην αποθαρρυνθεί από τη μη αγγλόφωνη φύση της ταινίας.