του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Το «Alias Maria» αρέσκεται να παίζει με τα στερεότυπα και να τα ανατρέπει, εγκαταλείποντας τους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και αποδεικνύοντας ότι στον πόλεμο όλοι γίνονται ουσιαστικά ίσοι. Στο φιλμ του Χοσέ Λουίς Ρούχελες, η στρατιωτική σκληραγώγηση δεν είναι αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο, όπως αποδεικνύει τόσο η Μαρία που δίνει τον τίτλο στην ταινία όσο και οι υπόλοιπες ανώνυμες αντάρτισσες. Αντίστοιχα, η μητρική φροντίδα της οικογένειας δεν είναι αποκλειστικά θηλυκό καθήκον, όπως αποδεικνύει ο «σύντροφος» που καθοδηγεί τη Μαρία στα πρώτα της «μητρικά» – έστω και από σπόντα – καθήκοντα, λόγω της εμπειρίας του από το μεγάλωμα των μικρότερων αδελφών του. Επιπλέον, η ηλικία δεν έχει καμία σχέση στον υπολογισμό της αξίας (ή όχι) ενός στρατιώτη, παρά μόνο η εγρήγορση και η – κατά το μέγιστο δυνατόν – αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα, όπως ανακαλύπτει το νεαρότερο μέλος της ομάδας που αναγκάζεται να φορτωθεί τον επιπλέον εξοπλισμό της Μαρίας, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος με το ζόρι κουβαλά τον δικό του. Η ζούγκλα και τα όπλα είναι αυτά που θέτουν τους κανόνες και, σε αυτόν τον κόσμο, κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στα φύλα ή μεταξύ ενηλίκων και ανηλίκων δεν έχει πια θέση.

Ωστόσο, σε αυτόν τον κόσμο είναι που η Μαρία προσπαθεί να βρει τον ρόλο της, όσο κυριολεκτικά ψάχνει να βρει τον δρόμο της μέσα από τη ζούγκλα. Ο Ρούχελες δεν χάνει ευκαιρία για να προβάλει την αντίθεση ανάμεσα στην άγρια ομορφιά του τοπίου και την αγριάδα τού πολέμου, καθώς παρακολουθεί τους χαρακτήρες του τόσο από μακριά όσο και από ασφυκτικά κοντά, όχι τόσο προσπαθώντας να τους καταλάβει (για την ακρίβεια, δεν κάνει και τη μεγαλύτερη προσπάθεια για να μπει στην ψυχολογία τους) αλλά περιμένοντας να δει την αντίδραση της εσωτερικής τους σύγκρουσης. Η αφήγησή του δεν είναι σφικτή και προτιμά να έχει τη μορφή επεισοδίων που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα εκτενή πλάνα της περιήγησης μέσα στη ζούγκλα. Ο ρυθμός ομολογουμένως θα τεστάρει τις αντοχές των πιο ανυπόμονων θεατών, όμως εν μέρει δικαιολογεί την έκρηξη της βίας σε κάθε πιθανή στροφή, χωρίς να προετοιμάζει το έδαφος όπως παραδοσιακά θα έκανε μια περισσότερο στουντιακών καταβολών ταινία και παραμένοντας μέχρι το τέλος ένα διαρκές ερωτηματικό. Στο τέλος τής ιστορίας, η Μαρία δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο ασφαλής από όσο ήταν στην αρχή, όμως σίγουρα αυτά που έχει δει την έχουν κάνει έναν διαφορετικό άνθρωπο (ακόμα κι αν δεν ξέρουμε ακριβώς τι είδους άνθρωπος ήταν εξαρχής ή πώς κατέληξε σε αυτή τη θέση).

Αυτή η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τη Μαρία είναι και που την ανάγει ουσιαστικά σε σύμβολο μιας ολόκληρης χώρας η οποία προσπαθεί να βρει την ταυτότητά της. Από τη μια υπάρχει η ανάγκη της μητρότητας (και κατ’ επέκταση μιας φυσιολογικής ζωής – αν και η εγκυμοσύνη σε τόσο νεαρή ηλικία, καθώς η Μαρία είναι οριακά 13-14 χρονών, είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα) και από την άλλη μια συνεχής εμπόλεμη κατάσταση που ισοπεδώνει τα πάντα και τους πάντες στον εμφύλιο διχασμό. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ηθοποιών αποτελείται από ερασιτέχνες ενισχύει τον ρεαλισμό τού φιλμ και η φυσιογνωμία τής Κάρεν Τόρες μεταδίδει επαρκώς τη σύγχυση και την αγωνία της Μαρίας, δημιουργώντας εν τέλει μια εικόνα φρίκης πίσω από τη φαινομενική ειδυλλιακή εξωτική φύση, που φαίνεται και είναι απόλυτα αληθινή. Η λεπτομέρεια είναι κάτι που λείπει από τη λιτή αφήγηση (όπως και οι τρισδιάστατοι περιφερειακοί χαρακτήρες, το φιλμ φαίνεται να πέφτει στην παγίδα του απαραίτητου «κακού» της ιστορίας), όμως ο στόχος της ταινίας είναι να προβάλει στον κόσμο ακριβώς αυτή την πραγματικότητα και να τον βάλει στη θέση τού άβολου παρατηρητή. Σε αυτή την κατεύθυνση, το ανοιχτό φινάλε δεν τακτοποιεί τα πράγματα στη θέση τους, ούτε δίνει τελεσίδικα την έκβαση της ιστορίας, όμως κάνει σαφή τη θέση της ταινίας, η οποία καλεί τον θεατή να κάνει την τελική επιλογή. Και αυτό ίσως είναι το πιο δύσκολο από όλα.