της Βικτωρίας Μιχαήλ

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί δεν έχουμε μέχρι σήμερα, 40 και βάλε χρόνια μετά, δει μία ντόπια ταινία μυθοπλασίας που να αντικρίζει αν όχι καλλιτεχνικά ρηξικέλευθα τουλάχιστον θεματικά κατάματα, και όχι με χαριτωμενιές μέσα από το πρίσμα της πρώτης ηλικίας, την πληγή της Επταετίας; Ελληνικό σινεμά, κάνε την αυτοκριτική σου. Και, μαζί, κοίτα να μαθαίνεις από τη δημιουργική αυθάδεια με την οποία, στο συναφώς ακανθώδες πεδίο, ένας απ’ τους πιο ενδιαφέροντες 00’s latino κινηματογραφιτζήδες εδραιώνει τη θέση του ως διεθνούς βεληνεκούς auteur, τυμβωρυχώντας μεταξύ τεκμηρίωσης και fiction για να φέρει στο φως την σαν ψέματα 25χρονη μεταθανάτια οδύσσεια ενός θρυλικού συμβόλου της πατρίδας του και το εφεξής, για καλό και κακό, στοίχειωμα ενός ολόκληρου έθνους από τη διχαστικότητα, την κληρονομιά και το… πνεύμα του.

Είχε λογαριαστεί με τη χούντα (των 80’s, πια) και στο «Salamander» o Αγουέρο. Αλλά τώρα, φαντασιωνόμενος σαν Ιβηροαμερικάνος Άαρον Σόρκιν το δικό του «Steve Jobs» (όπου, όμως, πρωταγωνιστής είναι ένα ψοφίμι και το μνημόσυνο τελείται παρουσία υλικού αρχείου), εν είδει μιας ιμπρεσιονιστικής βιογραφίας σε τρεις έγχρωμες πράξεις, καθαρίζει μαζί της πολύ πιο ευρηματικά. Το σταθερό (μεταξύ διαδοχικών τσικ νεταρίσματος και φλουταρίσματος, στα όρια του πειραματικού) μονοπλάνο που φέρνει αργά από το πολύ βάθος της οθόνης κοντά μας τη στρατιωτικά συνοδευόμενη νεκροφόρα με το λείψανο είναι η πρώτη λαχτάρα που μας κάνει η αφήγηση, αφού έχει ανοίξει με προθανάτιο footage της λαοπλάνας Περόν στο μπαλκόνι πάνω απ’ τα πλήθη των υποστηρικτών της. Γιατί αν γι’ αυτούς είναι η φωνή «των εργατών της πόλης, των Ινδιάνων της Παταγονίας, των ξεδοντιάρηδων χωρικών, των γυναικών», για τον επιβλέποντα γαλονά που αναλαμβάνει την οριστική απόθεση του σαρκίου της στο έδαφος είναι μια «σκρόφα, … μια ειδωλολάτρισσα… εκθρόνισε τον Θεό. Αλλά η τιμωρία ήρθε απ’ τον Θεό»!

Si, το άγημα αυτό δεν είναι τιμητικό για το κουφάρι που θα ταλαιπωρηθεί για τα επόμενα 80 φιλμικά λεπτά, προτού επιτέλους αναπαυθεί. Και ο Αγουέρο δανείζεται απ’ το «ΝΟ» του Πάμπλο Λαραΐν, εκτός του σφιχταγκαλιάσματος σε σημείο πάλης fiction και ντοκουμέντων (εδώ πιο… συντεταγμένα), τον Μπερνάλ στον κόντρα ρόλο τού μισογύνη και βασανιστή καίτοι χριστιανού «κινηματία» των 70’s Ναυάρχου Μασέρα ως on κι off σχολιαστή – συνδετικού κρίκου μεταξύ (κι απόληξη) των τριών βινιετών που θ’ ακολουθήσουν. Προτού απ’ την αμέσως προηγούμενη ταινία τού Χιλιανού συναδέλφου του, «Post Mortem» (και το «L’ Imbalsamatore» του Ματέο Γκαρόνε;), ξεθάψει το chic πτωμαΐνης για το πρώτο sketch τού ταριχευτή που αναλαμβάνει με σχεδόν νεκροφιλική προσήλωση να καταστήσει την αποδημήσασα πρόωρα από καρκίνο Πρώτη Κυρία των Αρχεντίνος την Ωραία Κοιμωμένη τους κατόπιν εντολής τού Προέδρου συζύγου της. Είναι η πρώτη, πιο genre στάση αυτής της – με φορμαλδεΰδη τα περιρρέοντα στο σώμα τής ιστορίας Α/Μ επίκαιρα – φαντασίας, στοχασμού πάνω στην προσωπολατρική σε σημείο ψύχωσης πίστης τού πόπολου στην υπεράνθρωπη, θεϊκή διάσταση των εκλεκτών του για την ηγεσία, όπως η Εβίτα, που μυρίζει στον αέρα τού Μπουένος Άιρες ο Αγουέρο.

Τον «φτιάχνουν», όμως, ή νιώθει και κάποια αποφορά; Ο – υπαρκτότατο πρόσωπο, διευκρινίζουμε – χουνταίος γαλονάς μήπως καθυβρίζει, έστω και λίγο, στο όνομα του Αγουέρο το «παλιοθήλυκο» που στάθηκε για τον κοσμάκη και το φύλο της η Πασιονάρια των κοινωνικών αγώνων τους αλλά εξετράπη στον θηλυκό Ανδρέα Παπανδρέου των εκεί 50’s (πλευρά που, ωστόσο, κρατάει στο πλήρες σκότος ο σκηνοθέτης); Αυτή η διφορούμενη έως το φινάλε στάση ευθύνεται για το κάποιο ξίνισμα στα κόλλυβα της «θεωρίας» και των πιστεύω τού φιλμ, το οποίο συμβολοποιεί το ιδεολογικό σχίσμα (μήπως αυτό «περνάει» κι η αμφιταλάντευση του Αγουέρο;), τον εθνικό διχασμό που προκαλεί ακόμα και τέζα η μακαρίτισσα στη δεύτερη ενότητα. Αφού ένα εκπληκτικό ασπρόμαυρο travelling δρόμου με κατεύθυνση προς τα… αριστερά κι έναν ανώνυμο διαβάτη σε πρώτο πλάνο έχει θέσει, θολώνοντας κι εδώ τα νερά εν είδει σπαζοκεφαλιάς, ένα ακόμα θέμα, αυτή τη φορά για τη διφυή φύση τού (επεξ)εργάζεσθαι (με) πρωτογενείς και μη κινούμενες εικόνες: είναι προϋπάρχον υλικό, αληθινή η συγκεκριμένη σκηνή ή αρτίστικη κατασκευή à la manière de la vérité;

Οι πιο παρατηρητικοί θα αναρωτιούνται ακόμα, καθώς το doc πολιτικό χρονικό πάει παρακάτω, στο πέρασμα από τη δημαγωγία τού Περόν στην ανατροπή του από την πρώτη εκ των δικτατοριών των αξιωματικών που θα ταλανίσουν τη χώρα για δεκαετίες. Και στο sketch «Ο Μεταφορέας», όπου δύο εποχούμενοι φαντάροι με το καθήκον να εξαφανίσουν σε άγνωστη ερημική τοποθεσία τη VIP και την κάσα της, έρχονται, για ένα… βλέφαρο στη βαλσαμωμένη (ο παλιός λέει «όχι», ο νέος «ναι») στα χέρια μέσα στο ΡΕΟ τους σε κάτι που, λόγω της επί τούτου παρουσίας τού Λαβάν και του κατς καρότσας που ακολουθεί, ομνύει αυτή τη φορά στο «Beau Travail» της Κλερ Ντενί. Καλή δουλειά; Σίγουρα, όταν… κατάληξη της με μούσκουλα χιούμορ σεκάνς συνιστά ένα ακόμα στα όρια της avant-garde, αξέχαστο οιονεί στιγμιότυπο, όπου ο Μονέ συναντάει τον Γκλέιζερ σε μορφή still στο βάθος τού κάδρου, όταν ένα (ποιο;) απ’ τα εντεταλμένα φτυάρια και το είδωλό του σ’ ένα ποτάμι με πρασινάδα κρύβουν την Εβίτα.

«Αυτό το σώμα μάς μεταμορφώνει σε άγρια ζώα», συνεχίζει στην μπάντα ήχου ο Μασέρα. Το δίχως άλλο, καθώς «Ο Δικτάτορας», η τρίτη πράξη τού δράματος που κατεβάζει στα ανθρώπινα μέτρα μα με αλλούτερο ύφος την περιπέτεια του πολιτεύματος, το γυρνάει σε υπόθεση Άλντο Μόρο για την ανάκριση του απαχθέντος (από την εξτρεμιστική σοσιαλιστική οργάνωση των Μοντονέρος) στρατηγού Αραμπούρου το 1970, που καλείται επί απειλή θανάτου απ’ τους νεαρούς δεσμώτες του να τους αποκαλύψει το επτασφράγιστο μυστικό των πραξικοπηματιών: πού, τέλος πάντων, βρίσκεται καταχωνιασμένη η Εβίτα; Πρόκειται για το πιο γειωμένο στον ρεαλισμό δωματίου κομμάτι της ταινίας, και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο το συγκριτικά λίγο πιο εμβάσανο για τον, από κάθε άποψη ανήσυχο τουλάχιστον, θεατή. Όχι όμως προτού ο Αγουέρο τού θυμίσει (ή τον πληροφορήσει, αν δεν γνωρίζει, για) γεγονότα όπως οι 400 νεκροί της βόμβας στην πλατεία Μάη (το δικό τους «Πολυτεχνείο») και βάλει στο στόμα του Νο. 1 τής κατ’ ευφημισμόν Revolución Libertadora ομήρου ατάκες – γροθιά στο στομάχι: «Βάλαμε τη χώρα στο ΔΝΤ!».

Θα μιλήσει ή όχι (και τι θ’ απογίνει) ο χενεράλ; Τι ρόλο παίζει το Βατικανό; Πώς ο σαν αυτοψυχαναλυόμενος και ψυχαναλυτής τού μέσα των συμπατριωτών του Μασέρο γίνεται, εν πλήρει ασυλία για περιύβριση νεκρού, ξανά κύριος της τύχης τού θνησιμαίου της Έβα Περόν και πού… καταλήγει (όλο) αυτό; Όσο κι αν έχει την εξιχνιαστική της «φάση» η υπόθεση, no importa. Άλλη είναι η ερωταπάντηση – κλειδί, κι αντηχεί σίγουρα συναρπαστικά, πιο ευδιάκριτα από εκείνο το «Εγώ θα υπερασπιστώ τους descamisados. Νεκρή και ζωντανή!» που υπόσχεται προφητικά η «μάνα της εξέγερσης» σ’ ένα απ’ τα διαγγέλματά της. Είναι το «Ποιος διατάζει εδώ;» – «Η μνήμη.». Σ’ αυτό ανταποκρίθηκε σίγουρα, συναρπαστικά ο Αγουέρο. «Ζωή σ’ ελόγου μας», θα ευχόμουν εγώ στο ελληνικό σινεμά. Don’t cry for me, (αθάνατη) Argentina…