της Κατερίνας Ανδρεάκου

Με το τιμητικό Όσκαρ για την προσφορά της στο σινεμά, ένα πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ (το περσινό «Πρόσωπα & Ιστορίες») και τις δεκάδες ρετροσπεκτίβες που λαμβάνουν χώρα παγκοσμίως για το συνολικό της έργο, το 2018 θα μπορούσε να θεωρείται η χρονιά της Ανιές Βαρντά, καθώς η αιώνια (και σχεδόν αιωνόβια) έφηβη συμπληρώνει φέτος το ενενηκοστό έτος του βίου της. Η «νονά» του Γαλλικού Νέου Κύματος των ‘60s, και εν μέσω της διεθνούς επιτυχίας του κινήματος κυρίως μέσω των ανδρών της «παρέας» (μεταξύ αυτών και ο σύζυγός της, Ζακ Ντεμί), γύρισε το 1962 την ταινία που ανέδειξε (και) τη δική της, ιδιοσυγκρασιακή αξία, την εκ πρώτης όψεως «γλυκιά» αλλά τελικά και ουσιαστικά ανατρεπτική, δραματική κομεντί που, αν και εν μέρει φαίνεται κάπως παλιομοδίτικη, παραμένει ακόμη και σήμερα πρωτοποριακή.

Με την αφήγηση να εστιάζει σε μόλις δύο (μιάμιση, για την ακρίβεια) ώρες σε αληθινό χρόνο και με την αίσθηση ενός μονοπλάνου, η κάμερα ακολουθεί τη νευρική αναμονή της Κλεό, της όμορφης pop τραγουδίστριας, για τα αποτελέσματα μιας εξέτασης που θα καθορίσει το μέλλον της. Σε αυτό το λειψό δίωρο, η κάπως χαζοβιόλα Κλεό (με το πραγματικό της όνομα να είναι Φλοράνς) θα βγει για ψώνια με τη βοηθό της, θα επισκεφθεί ένα μέντιουμ, θα πάει για έναν σύντομο, νευρικό καφέ, θα γυρίσει σπίτι της να ηρεμήσει, όμως εκεί θα τσακωθεί με τον ώριμο εραστή της και με τους δημιουργούς των τραγουδιών της και, στην πορεία προς το νοσοκομείο για την παραλαβή των αποτελεσμάτων, η γνωριμία και το flirt με έναν στρατιώτη θα αλλάξει τη σκοπιά των αντιλήψεών της. Η Βαρντά, στο σύνολο της φιλμογραφίας της αλλά ίσως πιο χαρακτηριστικά στην εν λόγω ταινία, ασχολείται με μεθοδική λεπτομέρεια με τη διαχείριση του χρόνου και τον αντιφατικό αντικατοπτρισμό εικόνων και συμβολισμών, και απαιτεί από τον θεατή το ίδιο ενδιαφέρον: η Κλεό κατεβαίνει τις σκάλες του κτηρίου και κοιτάζεται στον καθρέφτη, όμως κοιτάζει και τον περίγυρό της. Το τζάμι του ζαχαροπλαστείου λειτουργεί ως άλλος καθρέφτης και η Κλεό «βλέπει» μέσα του και την εξωτερική εικόνα της pop star αλλά και την εσωτερική τής ψυχικής της ανασφάλειας. «Πάντα πιστεύω πως όλοι με κοιτούν, αλλά μόνο εγώ με κοιτάζω», παραδέχεται σε μια μορφή εσωτερικού μονολόγου. Η βιτρίνα του μαγαζιού με τα καπέλα όπου κάνει μια παρορμητική και εντελώς άχρηστη αγορά, κι αργότερα τα παράθυρα του tram και ο αντικατοπτρισμός στη λιμνούλα του πάρκου, όλα αφηγούνται μια εντελώς διαφορετική ιστορία από το εύκολο «φαίνεσθαι» της εξωτερικής εμφάνισης, ενώ οι περαιτέρω αντιφατικοί συμβολισμοί αναδεικνύουν την εσωτερική αναταραχή της συναισθηματικά μπερδεμένης κοπέλας – το μελωδικό τραγούδι της, που ακούγεται στο πολύβουο café με την αηδιαστική (και, στην εποχή μας, σοκαριστική) εικόνα ενός ηλικιωμένου που καταπίνει ζωντανά βατράχια, αποτελεί κραυγαλέο παράδειγμα.

Μέσα σε αυτές τις δύο ώρες, η Κλεό αποβάλλει σταδιακά στρώματα της persona της, κάνοντας ένα ταξίδι προσωπικής ενδοσκόπησης, και επιστρέφει στη Φλοράνς, στον εαυτό της, συμβολικά αφαιρώντας την ξανθιά της περούκα και βολτάροντας στην πόλη με τους αμέτρητους καθρέπτες, αγνώριστη, πιο ώριμη, ελεύθερη ίσως για πρώτη φορά, λίγο πριν τη στιγμή που πρόκειται να έρθει αντιμέτωπη με τη «μοίρα» της, με τα ερωτήματα που αναπόφευκτα υποβάλλει η ιδέα της θνητότητάς μας.

Η Βαρντά δημιούργησε εδώ τόσο μια ανάλαφρα υπαρξιακή ιστορία όσο και μια ειλικρινά και εκλεπτυσμένα φεμινιστική ταινία, που δεν «φωνάζει» πολεμικά στον θεατή, παρά τον γοητεύει μέσα στα θέματα με τα οποία ασχολείται, τα οποία και υπερβαίνουν τα πεζά όρια του φύλου. Ναι μεν η Κλεό / Φλοράνς είναι γυναίκα, με ανασφάλειες και κοινωνικές «ταμπέλες» που καθορίζονται αποκλειστικά λόγω του φύλου της, είναι όμως και ένα άτομο, μια ανθρώπινη ψυχή και ένα αβέβαιο (από πλευράς υγείας) σώμα, που αναγκάζεται να φιλοσοφήσει την ύπαρξή του και να αναθεωρήσει όσον αφορά τις προτεραιότητες, ακόμα και τις αξίες του. Και αυτό το πανανθρώπινο θέμα, δοσμένο με μπρίο και μεγάλη ευαισθησία, είναι το πιο ουσιώδες στοιχείο που κάνει αυτή την (γυρισμένη πριν από σχεδόν έξι δεκαετίες!) ταινία να θεωρείται ακόμα κλασική και σημαντική, πέραν του ιστορικού της ενδιαφέροντος, ως μιας από τις πιο φημισμένες που γύρισε ποτέ γυναίκα δημιουργός.