του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Δεν είναι ένας σκηνοθέτης που εκτιμώ ιδιαίτερα ο Τομ Χούπερ. Μαρτυρά την τηλεοπτική του προϋπηρεσία με την εμμονή του στα κοντινά πλάνα, σκηνοθετική γραμμή την οποία ακολούθησε τόσο στον υπερτιμημένο «Λόγο του Βασιλιά», όσο και τώρα στους «Άθλιους». Ο ίδιος αιτιολογεί αυτή την επιλογή λέγοντας ότι εστιάζει στα πρόσωπα για να παρακολουθήσει από πολύ κοντά τη συγκίνηση. Το σινεμά, όμως, χρειάζεται άνοιγμα του κάδρου, ανάσα, όχι στριμωγμένες εικόνες.

Λέω από την αρχή τη βασική μου αντίρρηση με την ταινία για να φεύγει από τη μέση. Γιατί, παρά τα σκηνοθετικά προβλήματα, οι «Άθλιοι» είναι μια μεγαλειώδης ταινία που δε σε αφήνει να μην την εκτιμήσεις. Είναι γυρισμένη με σεβασμό στο υλικό από το οποίο προέρχεται, τόσο το θρυλικό μυθιστόρημα του Ουγκό, όσο και το εξωφρενικά επιτυχημένο μιούζικαλ των Μπουμπλίλ και Σένμπεργκ, που από την πρεμιέρα του δεν έχει σταματήσει να παίζεται, σημειώνοντας εισπρακτικές επιδόσεις βιβλίου Γκίνες.

Με μια του απόφαση, ο Χούπερ ακύρωσε όσα προβλήματα μπορεί να δημιούργησαν άλλες του επιλογές. Βάζοντας τους ηθοποιούς να τραγουδήσουν ζωντανά τις σκηνές τους στο γύρισμα (κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια, αφού συνήθως προτιμάται η λύση του playback), τους απελευθέρωσε, τους έκανε να παίξουν τους ρόλους τους και να ερμηνεύσουν τα τραγούδια τονίζοντας κάθε ίχνος δραματικής έκφρασης, χωρίς τον περιορισμό της ηχητικής «κονσέρβας» (ένας πιανίστας έδινε τη μελωδία στο ακουστικό που φορούσαν, ενώ η ορχήστρα προστέθηκε αργότερα).

Οι ερμηνείες δεν είναι πάντα φωνητικά άψογες. Ακούγονται λυγμοί, βαριές ανάσες, κομπιάσματα, κάποιοι έφτασαν να παρομοιάσουν το τραγούδι του Ράσελ Κρόου με… γάβγισμα. Βλέποντας, όμως, την ταινία, δεν έχεις την παραμικρή αμφιβολία για το ποιος είναι αυτός ο χαρακτήρας. Ο ήρωας δεν κρύβεται πίσω από ένα καλλωπισμένο τραγούδι. Οι ερμηνείες στους «Άθλιους» ίσως να μην είναι οι πιο αψεγάδιαστες, είναι, όμως, οι πιο σωστές που μπορείς να ακούσεις και εκείνες που δικαιώνουν τη συγκλονιστική προσπάθεια όλων των ηθοποιών.

Στο ρόλο του Γιάννη Αγιάννη, ο Χιού Τζάκμαν δεν μπορεί να κρύψει πόσο το απολαμβάνει. Χαρισματικός star, μέχρι τώρα δεν είχε την ευκαιρία να δείξει τα ταλέντα του στο τραγούδι και το χορό (που έχει παρουσιάσει στο Μπρόντγουεϊ). Ο Αγιάννης είναι ο ρόλος της ζωής του και τον ζει σε κάθε στιγμή αυτής της μεγάλης ιστορίας. Ως αλυσοδεμένος κατάδικος με τον αριθμό 24601, άδικα φυλακισμένος για χρόνια επειδή έκλεψε λίγο ψωμί, ως επιχειρηματίας και Δήμαρχος μιας μικρής πόλης, ως ευεργέτης της Φαντίν και της κόρης της, ως άνδρας που καταδιώκεται αδιάκοπα από τη μοίρα και τον Ιαβέρη. Ο ρόλος του Αγιάννη έχει τόσες εναλλαγές, που θα μπορούσε να παρασύρει κάθε ηθοποιό σε υπερβολές. Ο Τζάκμαν, ωστόσο, τον ερμηνεύει με απόλυτη αφοσίωση και ακρίβεια. Χωρίς να ξεχνά ότι πρωταγωνιστεί σε μιούζικαλ, ταιριάζει το δράμα με οπερατικό μεγαλείο.

Πρόθεση του Αγιάννη είναι να προσφέρει το καλό όπου και όπως μπορεί. Αυτό προσπαθεί να κάνει βοηθώντας τη Φαντίν, πρώην εργάτριά του, που χάνοντας τη δουλειά της και παλεύοντας να ζήσει την κόρη της, πουλάει τα μαλλιά της, τα δόντια της, στο τέλος και το κορμί της. Η Ανν Χάθαγουεϊ, το ισχυρό φαβορί για το Όσκαρ του δεύτερου γυναικείου ρόλου φέτος, είναι τόσο σπαρακτική όταν τραγουδάει το «Ι Dreamed a Dream» και αφηγείται με ραγισμένη φωνή τα όνειρα που της τσάκισε η ζωή, που αν δε συγκινηθείς, θα πρέπει να αναρωτηθείς μήπως κάτι δεν πάει καλά με το συναισθηματικό σου κέντρο. Ακόμη κι αν ξέρεις την ιστορία, όταν πεθάνει (σιγά το spoiler), ο χαμός της σε σοκάρει και πιάνεις τον εαυτό σου να θέλει να την δει σε ακόμη περισσότερες σκηνές.

Από εκεί και πέρα, ανοίγει το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας. Ο Αγιάννης παίρνει την Κοζέτ (ή Τιτίκα, σύμφωνα με την παλιότερη λογοτεχνική μετάφραση) από τους άπληστους πανδοχείς Θεναρντιέρ (που ερμηνεύουν ο Σάσα Μπάρον Κοέν και η Έλενα Μπόναμ Κάρτερ ως κωμικό relief της ταινίας) και τη μεγαλώνει σαν πραγματικός πατέρας. Νεαρή γυναίκα, πια, με την Αμάντα Σάιφριντ να δείχνει την εκπαιδευμένη φωνή της, ερωτεύεται το Μάριο, τον οποίο θέλει και η Επονίν, κόρη των πανδοχέων. Το ερωτικό δράμα εξελίσσεται ενώ προετοιμάζεται η εξέγερση των φοιτητών στην οποία πρωτοστατεί ο Μάριος, που θα τραγουδήσει το «Empty Chairs at Empty Tables» για τους χαμένους συναγωνιστές του, όταν η επανάσταση πνιγεί στο αίμα. Την ίδια αφοσίωση δείχνουν στους ρόλους τους ο Έντι Ρέντμεϊν και η Σαμάνθα Μπαρκς (η μόνη που πέρασε στην οθόνη από τη θεατρική παράσταση).

Είναι σχεδόν μάταιο να προσπαθήσει κανείς να αφηγηθεί ολόκληρη την ιστορία των «Αθλίων», ακόμη και σε περίληψη. Η ίδια πίεση υπάρχει και στην ταινία, αφού αγωνιά να χωρέσει τα περισσότερα πρόσωπα και τις υποϊστορίες, αλλά και να μη σφαγιάσει τη μουσική. Ο γρήγορος ρυθμός, πάντως, δε μειώνει τη δραματική ένταση. Αυτό που μειώνει το θέαμα, εκτός από τα κοντινά πλάνα του Χούπερ, είναι η αδικαιολόγητη λιτότητα στα σκηνικά και στους χώρους, με εξαίρεση την αρχική σκηνή στα ναυπηγεία και μερικές σκηνές πλήθους. Όποιος έχει δει την παράσταση στο Λονδίνο ή στη Νέα Υόρκη, είναι αδύνατο να μη θυμάται το εντυπωσιακό περιστρεφόμενο σκηνικό και τα κοστούμια του Τζον Νέιπιερ και της Ανδριανής Νεοφύτου, που από τη μια στιγμή στην άλλη μετέτρεπαν την πόλη σε οδόφραγμα.

Πέρα από τις – τελικά δευτερεύουσες – αστοχίες, οι «Άθλιοι» είναι μια ταινία που προσφέρει το ταλέντο, τις θυσίες και το πάθος των ηθοποιών. Επιπλέον, θυμίζει ότι υπάρχει λόγος που τα μεγάλα λογοτεχνικά έργα παραμένουν επίκαιρα και βρίσκουν αντιστοιχίες σε κάθε εποχή, όπως και ότι είναι δικαιολογημένη η μακροημέρευση των επιτυχημένων διαφορετικών τους εκδοχών. Ακόμη κι αν κάποιος είναι φανατικός πολέμιος των μιούζικαλ, σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί παρά να σεβαστεί το αποτέλεσμα.