του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Πριν από 45 χρόνια, ενώ ξημέρωνε η νύχτα της γιορτής και των γενεθλίων του, ο Γιάννης Χρήστου και η γυναίκα του σκοτώνονταν σε τροχαίο δυστύχημα. Με αφορμή αυτή την επέτειο βγαίνει στις αίθουσες η ταινία του Κωστή Ζουλιάτη, ένα τυπικό εργοβιογραφικό ντοκιμαντέρ, φτιαγμένο ωστόσο με φροντίδα και εμφανέστατα πολύ σεβασμό απέναντι στο βιογραφούμενο πρόσωπο.

Ο Γιάννης Χρήστου ήταν μια εξαιρετική περίπτωση στη συμφωνική μουσική. Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να τον χαρακτηρίσει κανείς «κλασικό», αν και αυτή ήταν η μουσική του παιδεία και θεωρητικά και το είδος, στο οποίο εργάστηκε. Μέσα από το έργο του, όμως, συγκρούστηκε με την κλασική αντίληψη και την εμμονή με την καλαισθησία. Όπως έλεγε, «τόσο για τον ακροατή όσο και για τον συνθέτη, υπάρχει ο κίνδυνος να ξελογιαστούν από την πόρνη της διακόσμησης και της αισθητικής». Με τη δουλειά του, φρόντισε να απομακρυνθεί όσο μπορούσε περισσότερο από αυτή την «πόρνη», προκαλώντας, σοκάροντας, γεννώντας αντιδράσεις. Σε πολλές από τις συναυλίες των έργων του, ακροατές σηκώνονταν ουρλιάζοντας επειδή δεν άντεχαν την ένταση, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που το περιβάλλον στη σκηνή παρομοιάστηκε με… ψυχιατρείο.

Η μουσική του Χρήστου μπορεί να σόκαρε τους απροετοίμαστους, αλλά επρόκειτο για ένα οργανωμένο χάος, μελετημένο στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Την ιδιαιτερότητά του και τη μοναδικότητά του πρόσεξαν η Royal Opera του Covent Garden, που παρουσίασε το πρώτο του έργο, το οποίο ολοκλήρωσε όταν ήταν μόλις 23 ετών, ο Αλέξης Μινωτής και ο Κάρολος Κουν που του ανέθεσαν να γράψει μουσική για παραστάσεις αρχαίου δράματος, μεγάλοι μουσικοί οργανισμοί στην Ευρώπη και την Αμερική.

Η απελευθέρωση του Χρήστου από τις κλασικές φόρμες, από τη σύνθεση, που απέκτησε εννοιολογικά στοιχεία, μέχρι ακόμη και τον τρόπο καταγραφής της στην παρτιτούρα, όχι με νότες, αλλά με patterns, που έδιναν μια μορφή σκηνικών οδηγιών, ταίριαξαν με την εποχή τής αμφισβήτησης και της πρωτοπορίας. Το έργο του έγινε συνώνυμο της έρευνας και πραγματικά θα ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελισσόταν αν ο Χρήστου δεν πέθαινε πρόωρα. Η ανάλυση της δουλειάς του γίνεται από τους συνεργάτες του, μουσικούς και performers που τον συντρόφευσαν, καθώς και από εκείνους που έχουν μελετήσει το έργο του. Αυτό που λείπει, πάντως, από το προσεγμένο κατά τα άλλα ντοκιμαντέρ είναι το προσωπικό στοιχείο. Πώς ήταν η ζωή του; Ποια ήταν η σχέση του με τον αδελφό του που τον επηρέασε τόσο και πέθανε επίσης σε τροχαίο δυστύχημα; Πώς μεγάλωσαν τα παιδιά του; Είναι απορίες που δημιουργούνται ενώ βλέπεις την ταινία, αλλά απαντήσεις δεν δίνονται.