του Ηλία Φραγκούλη

Υπάρχει ένα καλό νέο εδώ: ο Ρίντλεϊ Σκοτ έκανε ταινία που βλέπεται! Χωρίς να χρειάζεται να κοιτάς την ώρα στο ρολόι σου ή να κατεβάζεις καντήλια! Ναι, ξαναπηγαίνει στο διάστημα, εννοείται πως δεν κάνει κάτι για να… ουρλιάξεις, δεν σου κρύβει τέρατα ούτε και σε τσακίζει στην αγωνία και την κλειστοφοβία, όμως μεταδίδει κάτι το αισιόδοξο και αναγκαία ανθρώπινο, σε μια περίοδο στην οποία η Γη και το είδος μας τείνουν να ξεχνούν και τα δύο. Έστω και με τον Μάτ Ντέιμον στον πρωταγωνιστικό ρόλο…

Βέβαια, ο Σκοτ έρχεται ελαφρώς καταϊδρωμένος πίσω από το μεγαλείο ενός «Gravity» (2013), γι’ αυτό και προσέχει πού πρέπει να εστιάσει για να μην την «πατήσει» με τις συγκρίσεις. Ο ήρωάς του μένει μόνος σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, σχεδόν με… ημερομηνία λήξης, που θα πρέπει να επιμηκύνει αν θέλει να ελπίζει στην επόμενη αποστολή στον Άρη, που υποτίθεται πως είναι προγραμματισμένη μετά από τέσσερα χρόνια. Μεγάλο το χρονικό διάστημα, λιγοστές οι πιθανότητες να επιζήσει. Ο Μαρκ, όμως, είναι ένας θετικότατος στο μυαλό και τις αντιλήψεις για τη ζωή επιστήμονας, με ειδικότητα στη… βοτανολογία (οποία σύμπτωση!). Οι γνώσεις αυτές θα του χρησιμεύσουν έτσι ώστε να αποκτήσει ένα θερμοκήπιο, στο οποίο θα φυτέψει πατάτες, ένα είδος τροφής που θα του προσφέρει την πολυτέλεια της επιβίωσης για μερικές επιπλέον εκατοντάδες ημέρες.

Το φιλμ κινείται πιο κοντά στη λογική του «Robinson Crusoe on Mars», ενός cult έπους που γύρισε ο διάσημος εφετζής και σκηνοθέτης Μπάιρον Χάσκιν το 1964, μόνο που εδώ ο ήρωας βρίσκεται εντελώς απομονωμένος και δεν ευελπιστεί σε καμία εμφάνιση ενός… Ροβινσώνα Κρούσου. Η αληθοφάνεια σε ό,τι επιχειρεί να κάνει πράξη ο Μαρκ για να σώσει το τομάρι του γίνεται ο κύριος στόχος για τον Σκοτ, ο οποίος βάζει στην άκρη το σασπένς και τις δραματικές εντυπώσεις, ζητώντας από τον θεατή να ξεχαστεί μπροστά στη λεπτομέρεια και τις επιστημονικές αναφορές (που δεν καπελώνουν ποτέ την πλοκή). Για να μην καταλήξει ένα πληκτικό one man show, ο Σκοτ σε «προσγειώνει» συχνά στα επί της Γης τεκταινόμενα, με το επιτελείο της NASA να χειρίζεται την υπόθεση μάλλον άγαρμπα, αλλά και να αγωνίζεται να βρει τη λύση στα προβλήματα του Μαρκ, άπαξ και συνειδητοποιήσουν ότι είναι ζωντανός και ολομόναχος στον Άρη. Το κομμάτι αυτό το χειρίζεται με εξυπνάδα ο Σκοτ, αποφεύγοντας πατριωτικές ή συγκινησιακές κορώνες. Και αποτελεί την απόφαση που αφηγηματικά ισορροπεί σωστά ολόκληρο το φιλμ. Με μια ουσιαστική ένσταση: ο Σκοτ δεν ξέρει τι είναι το χιούμορ (υπό αμφισβήτηση τίθεται και εκείνο του σεναρίστα Ντρου Γκόνταρντ, όμως). Δεν το χρειάστηκε σχεδόν ποτέ στις ταινίες του. Ελπίζοντας σε μικρές, «comic relief» δόσεις, λοιπόν, έχει τοποθετήσει σε ρόλους – κλειδί τους Κρίστεν Γουίγκ και Ντόναλντ Γκλάβερ, ερμηνευτές που το κοινό έχει συνδέσει με το είδος της κωμωδίας, για να «ελαφρύνουν» λίγο παραπάνω την ατμόσφαιρα. Αυτό το «πείραμα» δεν λειτουργεί, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που η μουσική επένδυση… disco (!) επιτυχιών από τη δεκαετία του ’70 (με το δικαιολογητικό ότι πρόκειται για τα αγαπημένα τραγούδια του χαρακτήρα που υποδύεται η Τζέσικα Τσάστεϊν) μοιάζει με… κακό ανέκδοτο (δηλαδή, σοβαρά τώρα, «I Will Survive» στους τίτλους τέλους;).

Ακόμη μερικά όχι και τόσο αμελητέα φάουλ που μπορεί να εντοπίσει κανείς στη «Διάσωση»; Διάβολε, ο Ματ Ντέιμον! Ναι, καταλαβαίνουμε πως ένα τέτοιο φιλμ χρειάζεται έναν super star της μεγάλης οθόνης (και των ταμείων…) για να πάρει το «πράσινο φως» από ένα studio. Το καταλάβαμε και στα κοντινά της «πλαστικής» Σάντρα Μπούλοκ στο «Gravity» (σαρκασμός)…Αλλά μια ταινία η οποία στηρίζεται τόσο έντονα σε έναν ήρωα, απαιτεί και κάτι περισσότερο από τον πρωταγωνιστή της. Η Μπούλοκ το πετύχαινε καλύτερα υποκριτικά, ο Ντέιμον, απλά, δεν το έχει. Είναι άνετος όταν το παίζει… ΜακΓκάιβερ του διαστήματος (τέτοιες διάνοιες είναι οι βοτανολόγοι;), αλλά δεν κάνει καμία απόπειρα να υπερβεί τον εαυτό του (βλέπε τυπικές, εκφραστικές μούτες), ακόμη και σωματικά. Η χρήση του κοκαλιάρικου stunt double που δείχνει το γυμνό του σώμα εκθέτει ανεπανόρθωτα τον ηθοποιό (για να μη μιλήσω για τη στολή που γίνεται… ένα νούμερο μεγαλύτερη στο δεύτερο μισό του φιλμ, μπας και ξεγελάσει το μάτι!) και σίγουρα θα κάνει τους πιο παρατηρητικούς θεατές να γελάσουν. Επίσης, τα πλάνα αγωνίας των πολιτών στη Γη, με δημόσιες συγκεντρώσεις ανά τον κόσμο, δεν έχουν καμία απολύτως σημασία αν δεν έχεις χτίσει σταδιακά στο φιλμ το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, που μέχρι πριν περιοριζόταν στις αντιδράσεις των δημοσιογράφων στις συνεντεύξεις Τύπου της NASA. Είναι χαμένος χρόνος στο φινάλε. Γενικά, ό,τι ακολουθεί την κορύφωση της… «Διάσωσης» (no spoilers), μεταφράζεται σε έλλειψη γνώσης (ή αδιαφορία) επάνω στο θέμα της οικονομίας στο σινεμά. Ο θεατής δεν έχει ανάγκη να περάσει από το στάδιο του… decompress. Και πάλι, ο Αλφόνσο Κουαρόν ήξερε πολύ καλύτερα πού πρέπει να σταματήσει το «Gravity».

Τι κάνει, λοιπόν, τη «Διάσωση» μια καλή ταινία; Ίσως πάνω απ’ όλα το γεγονός ότι… δεν καταλαβαίνεις τη διάρκειά της! Κοινώς, σε κρατάει. Ενώ θα μπορούσες να κλωτσάς τα καθίσματα για 141 λεπτά… Είναι σινεμά διασκέδασης, είναι «φυγή», είναι άρτιο ως παραγωγή (η σκηνογραφία έχει τα φόντα να χωρέσει στις οσκαρικές υποψηφιότητες), θα σου κόψει την ανάσα στην πιο… επίμαχη σκηνή του έργου και θα σε γεμίσει κουράγιο ή θα σε βουρκώσει κανονικά στο montage όπου ακούγεται το «Starman». Ή μήπως εδώ φταίει μονάχα ο Ντέιβιντ Μπόουι (και η ηλικία μου);