του Άγγελου Μαύρου

Καμβάς (κι εν κρυπτώ θέμα) οι αντιφάσεις της Αναγέννησης της Βεγγάζης, του μεταρρυθμιστικού πνευματικού ρεύματος με αιτήματα από την αναβάθμιση του ασθενούς φύλου ως την κατάργηση των καστών στη βικτωριανή Ινδία. Νήματα προς πλέξη οι ιδέες (η δημοσιογραφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία στην υπηρεσία των οξύμωρα βρετανοτραφέντων δυνάμεων παλιγγενεσίας, η κουλτούρα ως ευγενής έκφραση και ως οίστρος της καρδιάς, το ευνοημένο αλλά σφαλερό ανδρικό πάνω χέρι και η γυναικεία «φωνή» προς χειραφέτηση, το πάνω – κάτω του κοσμικού ρυθμού της ζωής) κι οι λέξεις ενός αναγεννησιακού (λογοτέχνη, φιλοσόφου, συνθέτη, παιδαγωγού, you name it) θρύλου, του εθνικού Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ. Τέλος, το βελονάκι στα πιο επιδέξια από ποτέ δάχτυλα του, τότε αναγεννημένου από την – ποτέ παραδεδεγμένη, καθότι παράνομη – σχέση του με την πρωταγωνίστριά του, επίσης εθνικού κινηματογραφιστή, που η Δύση βάφτισε τον πλέον «ουμανιστή της οθόνης».

Μισόν αιώνα αργότερα, «αναγέννηση» είναι ξανά ο όρος – κλειδί. Καθώς κατεβαίνει απαστράπτουσα απ’ το ράφι, ψηφιακά ξεσκονισμένη (θα συνηθίσετε γρήγορα και τον μονοφωνικό ήχο) η ανάγνωση του Σατιατζίτ Ρέι στην – αυτοβιογραφικών ερωτιάρικων απαρχών – νουβέλα «Σπασμένη Φωλιά» του νομπελίστα Βραχμάνου, έστω κατώτερη ως, μέσω ανεκπλήρωτου οιονεί ειδυλλίου, cherchez la femme αφύπνισης, calling center γαμομπελάδων σιτάρ, συντονισμένο σε μια εποχή / τάξη / χώρα αφανώς εν βρασμώ. Αν ο τσεβρές δεν είναι όλες οι ρουπίες, συμβαίνει επειδή κατ’ αρχήν τα σούξου μούξου στα habitat Τύπου περί «κάλυψης» της φιλελευθεροποίησης της αγγλικής αποικιοκρατίας τα ψιλοπαίρνει ο Γάγγης (εκτός αν τη βρίσκεις διαβάζοντας Ντισραέλι). Η τροπή, εξάλλου, του φιδίσια καταχρηστικού αδελφού έρχεται και φεύγει αδικαιολόγητα συγχωρητέα για μουσώνας ίντριγκας (και, λειτουργεί σαν κάποιου είδους τιμωρία τού αμελούς συζύγου και αφελούς ιδεαλιστή της Τέταρτης Εξουσίας ή ένα δάγκωμα «του χεριού που με ταΐζει», αυτό που δεν πρέπει να διαπράξει και ο φιλοξενούμενος – αντικείμενο του, σε σημείο αήθειας, ενδιαφέροντος της «έγκλειστης» οικοδέσποινας;).

Πιάσε – πέτα και τη στιγμή ξεμπροστιάσματος μαραζιού, εκεί που βαραίνει περισσότερο απ’ οπουδήποτε αλλού το τουρμπάνι των κοντινών πλάνων αντίδρασης στα οποία υπερπαίζει, συγγνωστά βέκια, με μίνι μορφασμούς, σαν Αλίντα Βάλι στο πιο μελαχρινό και παχουλό, η Μαντάμπι Μουκέρτζι – επειδή δεν έχει ξεφτίσει η φτιαξιά αυτού του ρουμπαγιάτ, και το εργόχειρο της αφήγησης δωματίων (με οπερατέρ τον auteur) κεντάει σεκάνς – ιερές αγελάδες. Ένα προφητικό «όποιος κερδίζει στα χαρτιά, χάνει στην αγάπη» παιχνίδι τράπουλας. Στην άκρη του κάδρου το καναρινάκι στο κλουβάκι όταν ξεσπάει σε κλάμα στο στήθος λεγάμενου το γυναικάκι. Την αστραπιαία ονειροφαντασία (μια γριά, ένα αδράχτι, luna park, πυροτεχνήματα, γιορτάρηδες), απ’ τις πιο αγαπημένες ever 35mm σκηνές του γράφοντα. Τα υποκειμενικά στο «μπανιστήρι» προς το δρόμο και τον κύρη της με τα κυάλια της όπερας τής, φυλακισμένης του decorum, εύπορης νοικοκυράς. Το μεταρενουαρικό (ξαναδές το μεσαίου μήκους «Εκδρομή στην Εξοχή») κούνια μπέλα στον κήπο, ταλάντευση της ελευθερίας και της επιθυμίας της, το μουσικό θέμα του οποίου (φυσικά του ίδιου τού – και scorer – Ρέι) θυμήθηκε ο Γουές Άντερσον στο «Ταξίδι στο Darjeeling» του.

Αφού ακόμα και οπτικά (τα πλάνα καλλιγραφίας, λατρεμένου πάρεργου τού filmer) πανηγυρίσει τη σοφία («Μόνο το ανθρώπινο μυαλό έχει πορεία προς το χθες. Η υπόλοιπη πλάση δεν κοιτάει ποτέ πίσω.») και το μέλος («Me-di-te-rra-nean. Ηχεί σαν τις χορδές του ταμπουρά!») της τέχνης του λόγου (και της τέχνης του λόγου τού «πατέρα» Ταγκόρ, βέβαια) ως ραντεβού και υψηλόφρονο kismet του bohème μουσαφίρη Αμόλ και της αναστατωμένης Τσάρου, αφού εστιάσει στην κόκκινη βούλα στο δόξα πατρί (ο «σταυρός» της παντρεμένης) πάνω απ’ τα ανήσυχα μάτια εκείνης κι αφού αμφισβητήσει ως παραδοσιακές προδιαγραφές τού Bengali μεγαλοαστού τις σπουδές στην Αλβιώνα και το συνοικέσιο εκείνου, ο Ρέι θα τους ενώσει εκδιδόμενους (κυριολεκτούμε – περίμενε μάταια το spoiler, πρόστυχε). Για πόσο; Τόσο όσο. Προτού, νεωτερικά για το ασιατικό πανί και ρίχνοντάς σου τον ταμπλά (χωρίς να παίζει η τάμπλα), μια τριπλέτα στοπ καρέ εμπνευσμένη από «Τα 400 Χτυπήματα» του Τριφό αφήσει μια χειρονομία μεταξύ δύο συντρόφων ζωής μετέωρη, στην πλέον όντως «Σπασμένη Φωλιά» τους. Γιατί «Truth Survives», κατά πώς έγραφε και το motto της φυλλάδας του προοδευτικού καλούλη Μπουπάτι, που έβαλε την πολιτική επάνω απ’ το έτερόν του ήμισυ. Λούσου τα τώρα…