του Ηλία Φραγκούλη

Μερικές κριτικές ταινιών σε φέρνουν σε… «δύσκολη θέση». Για να εξηγούμαι μετά πλήρους τιμιότητας, και αγνωστικιστής είμαι και δεν αγαπώ τόσο το σινεμά του Ντάρεν Αρονόφσκι. Αλλά πρέπει να σας πως τη γνώμη μου για το «Νώε», με την ιδιότητα του κριτικού κινηματογράφου (ή του θεατή, όπως είμαστε όλοι μας, πρωταρχικά). Ως θεατής, λοιπόν, πέρασα καλά. Το φιλμ διαθέτει τις αρετές μιας μεγάλης παραγωγής, με τα απαραίτητα εφέ και τις εντυπωσιακές σκηνές καταστροφής ή το μέγεθος που αρμόζει σε αυτό το οποίο καλείται να οπτικοποιήσει. Σε τούτη την ταινία του Αρονόφσκι, το πάνω χέρι ανήκει στο entertainment value και, κατόπιν, στο μήνυμα, το οποίο δεν είναι ακριβώς… θρησκευτικό. Όχι με τον προβλέψιμο τρόπο, τουλάχιστον…

Η αντίληψη που έχει ο Αρονόφσκι γύρω από ζητήματα Πίστης είχε ήδη δώσει το στίγμα της μέσα από την «Πηγή της Ζωής» (2006). Εκεί φλέρταρε με τη βλασφήμια. Εδώ, απλά, αφήνεται στην ασάφεια μιας κάπως πιο «μυστικιστικής», new age τάσης η οποία αρνείται να ταυτοποιήσει τις καταβολές τούτης της βιβλικής ιστορίας, για να σου αφηγηθεί ένα παμπάλαιο «θρησκειακό» παραμύθι, φορτωμένο με στοιχεία φανταστικού, υπαινιγμούς δαρβινικών αναφορών και τον προβληματισμό που αγγίζει μια σημερινή ανάγκη κάθαρσης στον πλανήτη. Αυτό το τελευταίο είναι που θα κρατήσει ο θεατής στο δρόμο προς την έξοδο, έχοντας απολαύσει εντός αιθούσης ένα καλοσχεδιασμένο έργο… καταστροφής!

Πέρα από την «ελαφρότητα» με την οποία προσεγγίζει την αρχική του πηγή, ο Αρονόφσκι παίρνει πολύ στα σοβαρά τον τρόπο με τον οποίο καταπιάνεται με τους νόμους της Φύσης, παρουσιάζοντας έναν… vegan Νώε που δεν επιτρέπει στα παιδιά του ούτε καν να κόψουν λουλούδι που ριζώνει στη γη (γιατί εκεί θα πρέπει να παραμένουν και ο άνθρωπος θα έπρεπε να συλλέγει μονάχα όσα χρειάζεται). Είναι η πρώτη παρατήρηση που (ψυχ)αναλύει το είδος μας. Στη συνέχεια, ο Αρονόφσκι θα είναι σχεδόν αμείλικτος απέναντι στους χαρακτηρισμούς που υιοθετεί για τον άνθρωπο, ο οποίος εξορίστηκε σαν από Θεία Δίκη εξαιτίας των αμαρτωλών του επιλογών. Στο «Νώε», αυτός ο άνθρωπος είναι το απόλυτο κτήνος, ένα μισαλλόδοξο πλάσμα, έρμαιο των πειρασμών στους οποίους υποκύπτει για να καλύψει τις ανάγκες του, την πείνα του, στο φινάλε, για να επιβιώσει. Ο άνθρωπος ήταν εκείνος που ήδη είχε καταστρέψει τον πλανήτη, από γεννησιμιού του, διαιωνίζοντας την ολοκληρωτική παρακμή μιας σαρκοβόρας «ρέπλικας» του θυμωμένου Πλάστη, ο οποίος ανοίγει τους ουρανούς (και την οργή του), για να… καταποντίσει τη Γη ολόκληρη; Για τον Αρονόφσκι, μονάχα για να ξεπλύνει τον τόπο από την αρρώστια που είναι ο κοινός θνητός.

Το φιλμ μας καλεί να αναζητήσουμε την αθωότητα που εξαφανίσαμε, όχι να πάμε με… το σταυρό στο χέρι! Μας διδάσκει το πώς ο αδελφός σκότωσε αδελφό, πώς έθνη ολόκληρα ξεκλήρισαν άλλα έθνη, πώς ο άνθρωπος στράφηκε ενάντια στην ίδια την Πλάση και πόσο αδιέξοδη είναι η πορεία αυτού του πολιτισμού εξαιτίας… σου. «Καταστρέψαμε τον κόσμο. Εμείς το κάναμε αυτό.» σου λέει κατάμουτρα ο Αρονόφσκι, δημιουργώντας ψυχεδελικές εικόνες επικών διαστάσεων, που φτάνουν να ζωντανεύουν έως και μνήμες από έργα του Ιερώνυμου Μπος. Εκεί είναι που ο «Νώε» μετατρέπεται σε έναν εφιάλτη, ο οποίος επιχειρεί να σε αφυπνίσει, να σε κάνει να δεις μια γενικευμένη εικόνα ενός χαοτικού σήμερα, αν συνοψίσεις την εικόνα που λαμβάνουμε μέσα από την παγκόσμια ειδησεογραφία. Δεν είμαι σίγουρος για το αν η πρόθεση του σκηνοθέτη ήταν να παραλληλίσει το τότε της ιστορίας του με το δυσοίωνο παρόν μας, όμως, το timing είναι απίστευτα ανησυχητικό.

Πέρα από το ότι συνιστά και ένα σύνθετο και αρκετά εγκεφαλικό δημιούργημα, το φιλμ δε θα απογοητεύσει εκείνους που θα εισέλθουν στις αίθουσες για τη διασκέδαση (και μόνο). Οι μάχες με τους πέτρινους Φύλακες (που κινούνται χάρη στους κόπους του Έλληνα χορογράφου Αντώνη Φωνιαδάκη) μοιάζουν βγαλμένοι από επεισόδιο του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», το ιντερλούδιο της γέννησης της Πλάσης σε επτά ημέρες είναι ένα μεγάλο και επιβλητικό trip, ο κατακλυσμός θα κάνει ακόμη και το Ρόλαντ Έμεριχ να ζηλέψει, το 3D (αν και δε γυρίστηκε για να διανεμηθεί έτσι) είναι λειτουργικό και πείθει ως εξτραδάκι. Όσο για την αισθητική στο σχεδιασμό τού όλου project, βάλε με το νου σου ταινίες σαν τη «Μήδεια» του Παζολίνι να κάνει… «διακοπές» στα ηφαιστειογενή τοπία της Ισλανδίας! Δεν τα λες και αμελητέα όλα αυτά…

Το πιο αδύναμο στοιχείο στο «Νώε» είναι η διάρκεια της πλεύσης της κιβωτού, που μπάζει νερά από τις αμέτρητες «τρύπες» των αυθαιρεσιών ή τον πλατειασμό τού οικογενειακού μελό, μέσα από πολλαπλά «διλήμματα» φονικών διαθέσεων. Ευτυχώς, κάποια στιγμή, ο κεντρικός ήρωας θα πατήσει ξανά στη γη, για να αισθανθεί, παραδόξως, όπως ένας ναυαγός τής ζωής, που πάνω του σηκώνει τα βάρη ενός μακρινού αύριο. Για εκείνον ήταν. Για εμάς, πάλι, μάλλον… συννεφιάζει.