του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Όταν αρχίζουν να πέφτουν οι τίτλοι της αρχής τού «Μόνο οι Εραστές Μένουν Ζωντανοί» υπό τους ήχους τού «Funnel of Love» της Γουάντα Τζάκσον (που ξεκινούν με ένα περίοπτο «ο Τζέρεμι Τόμας παρουσιάζει», ταμπέλα η οποία προειδοποιεί ότι ο τολμηρός παραγωγός έδωσε τις ευλογίες του σε ένα ακόμη μάλλον εκκεντρικό project), βλέπουμε μια πανοραμική άποψη του ουρανού. Όσο, όμως, οι παιχνιδιάρικες νότες προχωρούν, τα αστέρια αρχίζουν να θολώνουν και να περιστρέφονται σαν ένα παλιομοδίτικο πικάπ. Μέχρι να τελειώσει το τραγούδι, ο ουρανός έχει ήδη μετατραπεί σε ένα δίσκο που γυρίζει, ακριβώς όπως και το πλάνο της Εύας (Τίλντα Σουίντον) σε ένα παλιό σπίτι στην Ταγγέρη, ακριβώς όπως και το πλάνο του Αδάμ (Tομ Χίντλστον), αραγμένου στον καναπέ τού studio του στο Ντιτρόιτ. Αυτό το περιστροφικό πλάνο είναι ένα μοτίβο στο οποίο ο Τζάρμους θα επιστρέψει κατά τη διάρκεια της ταινίας αρκετές φορές, ώστε να υποδηλώσει πως η χρήση του δεν είναι τυχαία.

Ο Αδάμ και η Εύα είναι βαμπίρ ηλικίας ήδη πολλών αιώνων. Μέχρι τώρα, έχουν καταφέρει να ενσωματωθούν στην παγκόσμια ιστορία, είτε πρόκειται για τους λοιμούς και τα τεκταινόμενα της Γαλλικής Επανάστασης είτε πρόκειται για καλλιτεχνικά γεγονότα υψίστης σημασίας, στα οποία έβαλαν το χεράκι τους. Ο Αδάμ είναι μανιώδης συλλέκτης οργάνων και έχει εξαιρετική αίσθηση της μουσικής, μπορεί να καυχιέται μάλιστα ότι έχει δώσει και το «Adagio» του στο Σούμπερτ, «για να μείνει και κάτι δικό του στην ιστορία». Η Εύα αρκείται σε πιο απλά πράγματα, θέλει περισσότερο την ησυχία της και τα βιβλία της. Οι δυο τους έχουν παντρευτεί ήδη τρεις φορές και, παρά το γεγονός ότι περνούν και διαστήματα χωρισμού, είναι φτιαγμένοι για να ζουν μαζί. Όπως γυρίζει ένα πικάπ (και ο Τζάρμους δε χάνει ευκαιρία να το κινηματογραφήσει), έτσι και οι ζωές του Αδάμ και της Εύας αποτελούνται από επαναλαμβανόμενους κύκλους, που κάθε φορά ξεκινούν από τη δημιουργία μιας νέας φαινομενικά φυσιολογικής καθημερινότητας, ως τη στιγμή που αναγκαστικά θα πρέπει να την εγκαταλείψουν ξανά για μια νέα ταυτότητα. Οι ίδιοι προσαρμόζονται στις συνθήκες τής κάθε εποχής (αν εξαιρέσεις τα μονίμως punk μαλλιά τους) και διατηρούν την υγεία τους αποφεύγοντας να πίνουν αίμα, αφενός γιατί είναι πολύ «15ος αιώνας» και αφετέρου γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι λόγω καταχρήσεων έχουν μολύνει τον οργανισμό τους.

Κι αν οι κύκλοι της ζωής είναι το ένα μοτίβο τού Τζάρμους, το δεύτερο είναι το καθρέφτισμα του Αδάμ στην Εύα και το αντίστροφο, με τις ίδιες σκηνές να αλλάζουν συχνά πρωταγωνιστή και τους δύο εραστές να ανταλλάζουν ρόλους σε παρόμοιες καταστάσεις. Τα πάντα για τον Τζάρμους έχουν μια αλληλοεξάρτηση που, παρά την ελαφρότητα με την οποία θέλουν οι πρωταγωνιστές να την αντιμετωπίζουν, μπορεί να τους οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο. Ο Αδάμ και η Εύα είναι ένα (θα μπορούσαν άραγε να είναι Ο Αδάμ και Η Εύα;), μία δύναμη σχεδόν της φύσης, που έχουν συγκεντρώσει τη συλλογική σοφία αιώνων και είναι καταδικασμένοι να ζουν στην ανωνυμία για πάντα.

Όπως γίνεται εμφανές από τα παραπάνω, ο Τζάρμους διασκεδάζει αφάνταστα τοποθετώντας τους χαρακτήρες τους στη μέση τής ιστορικής pop κουλτούρας και βάζοντάς τους να σχολιάζουν τα πάντα με ένα μείγμα νοσταλγίας και γκρίνιας, σαν δύο πλάσματα γεμάτα σοφία κι εμπειρίες, που δε δέχονται εύκολα ότι ο κόσμος έχει καταληφθεί από «ζόμπι» (τον δικό τους ορισμό για τους ανθρώπους). Αυτό δημιουργεί μια ανάλαφρη ατμόσφαιρα, άλλοτε περισσότερο κωμική και άλλοτε περισσότερο ειρωνική, ρίχνοντας, όμως, πάντα μία καυστική ματιά πάνω στους τελευταίους αιώνες τού δυτικού πολιτισμού. Αυτό είναι και το ισχυρότερο στοιχείο τής ταινίας, η οποία αποφασίζει να αφήσει κατά μέρους όλες τις συμβάσεις για την αποτύπωση των βρικολάκων και να κοιτάξει περισσότερο την ψυχολογία τους και τη διεκδίκηση της θέσης τους στον κόσμο, και λιγότερο τη δίψα τους για αίμα.

Όσο ο Τζάρμους εξερευνά αυτόν τον ιδιόμορφο κόσμο, το φιλμ έχει ενέργεια, πρωτοτυπία και αυθεντική πλάκα. Οι αναφορές, οι ειρωνείες και τα αλλεπάλληλα σχόλια για τα τελευταία πεντακόσια χρόνια καταγεγραμμένης ιστορίας είναι στην πλειοψηφία τους φρέσκιες και επιτυχημένες, γεγονός που μαρτυρά ότι ο Τζάρμους βρίσκεται σε τρελά κέφια, καθώς έχει την ευκαιρία να επιστρέψει στην επεισοδική δομή των παλαιότερων ταινιών του και να τεστάρει τους πρωταγωνιστές του, διατηρώντας, όμως, το ρομαντισμό και τη μοναξιά των ηρώων του. Εξάλλου, ποτέ οι ήρωες του Τζάρμους δεν ήταν κοινωνικοί και ακόμα παραμένουν στα περιθώρια της κοινωνίας, πάντα από επιλογή τους.

Όταν, όμως, στο δεύτερο μισό τής ιστορίας, ο Τζάρμους επιλέγει να δώσει μια αίσθηση κατεύθυνσης της ιστορίας, μοιάζει να χάνει τον απόλυτο έλεγχο. Η εμφάνιση της Μία Γουασικόφσκα ναι μεν δίνει ώθηση στις εξελίξεις, όμως, αλλοιώνει και τον τέλειο κόσμο που μέχρι τότε είχε δημιουργηθεί. Ναι μεν αυτός είναι εξαρχής ο σκοπός, όμως, το τέχνασμα φαίνεται βίαιο και όλα όσα συμβαίνουν μετά φαντάζουν απλά γεγονότα που θέλουν να στρώσουν το δρόμο για το (εκπληκτικό κατά τα άλλα) τελευταίο πλάνο του φινάλε. Μπορεί το στυλ να διατηρείται μέχρι το τέλος, όμως, η μαγεία χάνεται και όλα γίνονται πιο συμβατικά. Ίσως επειδή ακριβώς έτσι βιώνουν πλέον τα γεγονότα ο Αδάμ και η Εύα; Ή επειδή η ιστορία κλείνει με έναν τρόπο που δεν τιμά ακριβώς την ικανότητα της έναρξης; Δυστυχώς, τείνω προς τη δεύτερη εναλλακτική.

Ανεξάρτητα από τις σεναριακές αντιρρήσεις, σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, η Σουίντον και ο Χίντλστον δίνουν σάρκα κι αίμα στα μοναχικά, ρομαντικά πλάσματα, άλλοτε ως cool περσόνες τής rock, άλλοτε ως μελαγχολικοί φορείς στα πρόθυρα της αυτοκτονίας και άλλοτε ως snob, ελιτιστές κριτές ολόκληρης της ανθρωπότητας. Οι δυο τους είναι το πραγματικό στήριγμα της ταινίας και η ουσιαστική της δύναμη και εκείνοι που κάνουν το τελευταίο πλάνο τού φιλμ αυτομάτως cult κάδρο, αποδεικνύοντας μεν ότι η «μαγεία» τής Σουίντον ακόμα είναι σε ισχύ αλλά και ότι ο Χίντλστον δεν κατάφερε άδικα να τραβήξει την προσοχή τού κοινού και να αποκτήσει φανατικούς οπαδούς, ακόμη και ως ο επικίνδυνος, απατεωνίσκος αδελφός ενός υπερ-ήρωα.