της Κατερίνας Ανδρεάκου

Με το βραβείο σεναρίου (!) στο Φεστιβάλ Βερολίνου, τη Χρυσή Αθηνά στις Νύχτες Πρεμιέρας και τρεις γεμάτες προβολές στο Φεστιβάλ Λονδίνου, η ταινία του Ρουϊσπαλάσιος διέγραψε μια αρκετά επιτυχημένη πορεία στο παγκόσμιο φεστιβαλικό κύκλωμα, ωστόσο ο τελικός της κινηματογραφικός αντίκτυπος μοιάζει αρκετά πιο περιορισμένος, κυρίως λόγω χώρας παραγωγής (κοινώς, αν δεν είναι Χόλιγουντ, τα πλήθη δεν συνηθίζουν να συρρέουν σε ταινίες τέτοιου είδους). Βασισμένη «χαλαρά» σε αληθινή ιστορία και όντας μια περίεργη μίξη περιπέτειας με κοινωνικο-ιστορικά «μηνύματα» και ανάλαφρου buddy movie με road-trip χαρακτηριστικά, αλλάζει ύφος τόσο συχνά ώστε να διαταράσσει την αφηγηματική της δομή και να αναζητά διαρκώς τη βασική της ταυτότητα.

Ο αιώνιος φοιτητής Χουάν, καλομαθημένο παιδί πολυμελούς, εύπορης και αγαπημένης (με τον τρόπο της) οικογένειας, ό,τι χάνει σε αναίδεια και… ύψος (τον φωνάζουν χαϊδευτικά «Κοντούλη»), το κερδίζει με τη γοητευτική, χαρισματική του παρουσία, παραμένοντας το μαύρο πρόβατο, ένα ανήσυχο πνεύμα που ουσιαστικά δεν ξέρει τι θέλει να κάνει στη ζωή του. Τρανή απόδειξη πως τα ετερώνυμα έλκονται, ο καλύτερός του φίλος είναι ο φιλήσυχος και υπερβολικά αγαθιάρης Μπεν, ο οποίος ακολουθεί πειθήνια τον κολλητό και «αρχηγό» του. Ο «Κοντούλης» θα σχεδιάσει την κλοπή ιστορικού θησαυρού των Μάγια από το μουσείο, περισσότερο από ξαφνική ιδιοτροπία παρά για κάποιον συγκεκριμένο λόγο, και ασφαλώς πείθει τον Μπεν να τον βοηθήσει. Ανέλπιστα, η κλοπή είναι επιτυχημένη και οι δύο νεαροί βρίσκονται με έναν ανεκτίμητο (κυριολεκτικά) θησαυρό στα χέρια τους, που θα πρέπει να πουλήσουν σε πλούσιους αρχαιοκάπηλους υψηλού προφίλ. Η ληστεία, ωστόσο, λαμβάνει εθνικής κάλυψης δημοσιότητα, καθώς συμβολίζει την απώλεια ενός σημαντικού μέρους της ιστορικής κληρονομιάς της χώρας, και οι δύο τυχοδιώκτες βρίσκονται σύντομα σε πολύ βαθύτερα νερά απ’ ότι αρχικά υπολόγιζαν (αν είχαν υπολογίσει και τίποτα πέραν της ίδιας της ληστείας, δηλαδή…).

Η πολιτιστική / πολιτισμική ταυτότητα μιας χώρας και η καπηλεία αντικειμένων που συνδέουν την αρχαία της ιστορία με το σήμερα αποτελούν το «ηθικό» υπόβαθρο αυτής της ταινίας που είναι τόσο δύσκολο να κατηγοριοποιήσεις. Από μια ανάλαφρης αισθητικής κομεντί με δύο Μεξικανούς dudes να περιφέρονται συνήθως άσκοπα και την οικογένεια του Χουάν να προετοιμάζεται για τη γεμάτη ταμπεραμέντο χριστουγεννιάτικη μάζωξη, η διάθεση γίνεται πιο τεταμένη και το υπο-είδος μετατρέπεται σε heist movie με την ερασιτεχνική, μεν, επιτυχημένη, δε, κλοπή, για να γυρίσει μετέπειτα σε road movie καταδίωξης και σε δραματικές εξελίξεις που λίγο-πολύ εικάζουμε από νωρίς πως θα συναντήσουν οι δύο φιλόδοξοι νεαροί. Το γενικό αποτέλεσμα είναι μια άκρως διασκεδαστική ταινία, με βασικό πρωταγωνιστή (και «δόλωμα» για περισσότερα εισιτήρια) τον πάντα γοητευτικό (και εκνευριστικά αγέραστο!) Μπερνάλ στον ρόλο τού Χουάν, ο οποίος περνά από όλη την ερμηνευτική του γκάμα στις δύο ώρες διάρκειας αυτής της παράξενης ιστορίας, με τον Λεονάρντο Ορτισγκρίς στο πλευρό του να ερμηνεύει με απόλυτη πειθώ και απέραντη ευαισθησία τον καλοκάγαθο και πιστό Μπεν, ο οποίος λειτουργεί και ως αφηγητής της ιστορίας τους.

Ο Μπερνάλ (που είναι και ένας εκ των παραγωγών εδώ) έχει το χάρισμα (ως διεθνής star) ώστε να κάνει τον ήρωά του να δείχνει συμπαθής προς το κοινό, έστω και αν ο ευμετάβλητος χαρακτήρας του Χουάν προβάλλει συχνά μια σκοτεινή και αντιπαθητική πλευρά, του εγωκεντρικού, θρασύ και απερίσκεπτου ατόμου που δεν διστάζει να πληγώσει όσους τον αγαπούν και τον στηρίζουν, δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον «γοητευτικό κωλόπαιδο» που, ωστόσο, παραμένει ένα αίνιγμα ως προς τις προθέσεις του ακόμα και μετά το τέλος της ταινίας. Αδυναμία του σεναρίου να αναλύσει σωστά και επιτυχημένα τον κεντρικό του χαρακτήρα του ή εκούσια αποσιωπητικά ως προς την ψυχοσύνθεση και τους απώτερους σκοπούς του; Η αλήθεια είναι πως το σενάριο του Ρουϊσπαλάσιος και του Μανουέλ Αλκαλά είναι υπεύθυνο για τη «χαλαρότητα» της αφηγηματικής δομής (εξ ου και το αρχικό θαυμαστικό δίπλα από τη βράβευση του σεναρίου του στο Βερολίνο) και ο πρώτος με τη σκηνοθετική του ιδιότητα δεν καταφέρνει να το «δέσει» αρκετά. Η αινιγματική περιγραφή του Χουάν, όμως, είναι εκούσια και κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει να δώσει μια ενδιαφέρουσα διάσταση σε μια ιστορία που έχουμε ξαναδεί κατά κόρον σε τούτο το genre (αποφασίζουμε εμείς εκ μέρους της πως πρόκειται κυρίως για «περιπέτεια καταδίωξης»), παραμένοντας ακατάπαυστα ψυχαγωγική, με διάσπαρτες μεμονωμένες σκηνές κινηματογραφικής πρωτοτυπίας (έως και εκκεντρικότητας) που της προσδίδουν τελικά μια ιδιότυπη και κάπως ανεξήγητη γοητεία, αν και το τελικό της νόημα παραμένει μάλλον αόριστο, προσομοιάζοντας δηλαδή και η ίδια στον βασικό της ήρωα.