της Κατερίνας Ανδρεάκου

Δύο ώρες με μηδαμινό διάλογο και ένα απλό, βασικό σενάριο. Κι όμως, η ταινία τού σχεδόν ανέμπειρου (μόλις η δεύτερή του μεγάλου μήκους) Μουσταφά Καρά όχι μόνο κατάφερε να γίνει η επίσημη συμμετοχή της Τουρκίας στην ξενόγλωσση κατηγορία των Όσκαρ, αλλά και να λάβει διθυραμβικές κριτικές παγκοσμίως.

Η ιστορία λίγο-πολύ γνώριμη: ο «ανεπρόκοπος» σύζυγος που ονειρεύεται μια μεγάλη «δουλειά» που θα αποφέρει γρήγορα χρήματα, απογοητευμένος απ’ τη συνεχή γκρίνια και αποθάρρυνση (βλέπε και συμβολικό ευνουχισμό) από τη σύζυγο, η οποία ωστόσο είναι εκείνη που δουλεύει πραγματικά σκληρά για τα προς το ζην της οικογένειας. Βάλτε στη συνταγή και τη μητέρα του πρωταγωνιστή που τον υπεραγαπά και νομίζετε πως έχετε μια πολυ-ειδωμένη ιστορία. Αλλά στη συγκεκριμένη ταινία κρύβονται ακόμη περισσότερα κι ενδιαφέροντα στοιχεία που την κάνουν ξεχωριστή.

Ο Καρά εκμεταλλεύεται την άγρια ομορφιά και τη ραγδαία αλλαγή των εποχών στα βουνά της Τραπεζούντας, και τα αφήνει να μιλήσουν και να συμπληρώσουν διαλογικά «κενά» με έναν σχεδόν ονειρικό, υπνωτιστικό τρόπο. Χωρίς να τσιγγουνεύεται τον αφηγηματικό του χρόνο, παραδίδει μακρόσυρτα πλάνα αρκετών λεπτών χωρίς ανθρώπινο διάλογο, αφήνοντας τη φύση να δράσει ως καίριος, πρωταγωνιστικός χαρακτήρας, καθώς ο Μεχμέτ αναρριχάται, σκάβει, προκαλεί μικροεκρήξεις ψάχνοντας για εκείνη την απατηλή (;) φλέβα χρυσού, ή όταν προπονεί τον ταύρο τους για να διαγωνιστεί στις τοπικές ταυρομαχίες (άλλο ένα από τα σχέδια – αρπαχτές του για εύκολα λεφτά) ή, στην τελευταία και πιο επιβλητική σεκάνς, όταν ο ταύρος χάνεται στην ομίχλη και όλη η οικογένεια ψάχνει απελπισμένα να τον βρει.

Ελάχιστα είναι τα οπτικά ερεθίσματα ώστε να καταλάβουμε πως η ιστορία διαδραματίζεται στη σύγχρονη Τουρκία (ή σε οποιαδήποτε άλλη σύγχρονη χώρα). Η εξαθλιωμένη, μεσαιωνική κατάσταση που ζει η οικογένεια, σχεδόν απομονωμένη από το υπόλοιπο χωριό που θεωρεί τον Μεχμέτ αστείο, καθώς και η τεχνολογικά και πολιτιστικά ανέγγιχτη ορεινή περιοχή, εντείνουν την αίσθηση του απόκοσμου που διαπνέει την ταινία. Ο Καρά αφήνει την κάμερά του να απορροφήσει τη φυσική μαγεία του τοπίου του στις τέσσερις (τόσο) διαφορετικές εποχές, καθώς η απλοϊκή ιστορία της άμοιρης οικογένειας εξελίσσεται και οι πέντε χαρακτήρες τους βρίσκουν τη θέση τους στην καρδιά του – υπομονετικού – θεατή. Γιατί μπορεί η ιστορία να είναι «απλοϊκή», όμως ο Καρά καταφέρνει και δίνει ένα απρόσμενο βάθος στον καθένα τους. Ο Μεχμέτ, διχασμένος, ανάμεσα στο πείσμα και το πάθος τού να πετύχει το όνειρό του και να διαψεύσει τους επικριτές του, και στη δυστυχία που βλέπει πως προκαλεί στην οικογένειά του με την αδυναμία του να τους παρέχει έστω και τα βασικά. Η πολύπαθη γυναίκα του, Χανίφε, η πραγματική ηρωίδα της ταινίας, της οποίας η υπομονή αλλά και οι ψυχικές και σωματικές δυνάμεις αρχίζουν να την εγκαταλείπουν, καθώς είναι η βασική εργάτρια της οικογένειας, η υπομονετική σύζυγος ενός ψιλοάχρηστου άνδρα και η μάνα δύο μικρών αγοριών, το ένα εκ των οποίων έχει σύνδρομο Down και χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση (κάτι που δεν τους παίρνει οικονομικά να κάνουν). Τα δύο παιδιά που προσπαθούν να διασκεδάσουν αλλά – κυρίως ο μεγάλος – και να βοηθήσουν όπως μπορούν την οικογένειά τους. Και η γηραιά μάνα του Μεχμέτ, μια από αυτές τις δυνατές, στωικές γυναίκες που έχει σκληραγωγήσει η ζωή και δεν φοβάται να μαλώσει τον γιο της για την κατάσταση της οικογένειας.

Βαθιά ανθρώπινη, κατά καιρούς έξοχα λυρική και με αξιολογότατες ερμηνείες από το λιγοστό καστ, η ταινία ενδέχεται να κουράσει (ή και να… κοιμήσει) ορισμένους με την αρκετά μεγάλη της διάρκεια και τη γενικότερη έλλειψη ουσιαστικής δράσης, όπως προείπα, όμως, οι πιο υπομονετικοί θα επιβραβευθούν με το αυθεντικό συναίσθημα και την οπτική γοητεία αυτής της άκρως ενδιαφέρουσας πρότασης από τη γείτονα χώρα.