της Κατερίνας Ανδρεάκου

Το σύγχρονο ιαπωνικό σινεμά είναι ίσως το πιο συναρπαστικό στις τεράστιες καλλιτεχνικές του αντιθέσεις: από τα κομψοτεχνήματα – σπλατεριές του Τακάσι Μίικε, στις πανέμορφες zen ιστορίες καθημερινότητας του Χιροκάζου Κορεέντα, οι Ιάπωνες δημιουργοί, βετεράνοι και ανερχόμενοι, δεν αποτυγχάνουν να μας εντυπωσιάζουν στιλιστικά και συναισθηματικά.

Η έμπειρη 48χρονη σκηνοθέτις Ναόμι Καουάσε ανήκει σίγουρα στη «σχολή» Κορεέντα, δημιουργώντας εδώ μια μικρή ιστορία, αυτή του Σένταρο, ενός άνδρα χωρίς προσδοκίες και με μηδενικές στιγμές χαράς, και της Τόκουε, μιας ηλικιωμένης γυναίκας με σημαδεμένο (κυριολεκτικά και μεταφορικά) παρελθόν που μοιάζει να χαίρεται και να εκτιμά κάθε στιγμή ζωής που της χαρίζεται. Παρέα τους η Γουάκανα, ένα ευαίσθητο κορίτσι με οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα αλλά μεγάλη καρδιά. Η ιαπωνική κουλτούρα, εμφανώς και στην κινηματογραφική της ιστορία, δίνει πρωτίστως σημασία στον θεσμό της οικογένειας και αυτοί οι τρεις μοναχικοί παρίες, τρεις διαφορετικές γενιές της μεταπολεμικής Ιαπωνίας, βρίσκουν ελπίδα, συντροφιά και αγάπη μέσω της συνταγής για την γέμιση των pancakes με γλυκά φασόλια (τοπικό snack που ονομάζεται dorayaki).

Η Καουάσε, που έγραψε και το σενάριο βασισμένο στο μυθιστόρημα του Ντούριαν Σουκεγκάουα, ξεδιπλώνει αργά και γαλήνια τη γλυκόπικρη ιστορία των τριών πρωταγωνιστών της, παίρνοντας το παράδειγμα, θα έλεγε κανείς, από την ηλικιωμένη της ηρωίδα η οποία δημιουργεί την τέλεια συνταγή, αργά, σταθερά, με σεβασμό κι αγάπη για το βασικό συστατικό της, τα ταπεινά φασόλια. Η Τόκουε απολαμβάνει τον ήλιο, το θρόισμα των φύλλων και των ανθών της κερασιάς, το κελάηδημα των πουλιών, τις αφελείς συζητήσεις των νεαρών κοριτσιών που έρχονται στο μαγαζί. Αυτό που, όπως αρχικά και ο Σένταρο, οι περισσότεροι από εμάς θα καταδικάζαμε ως γεροντική εκκεντρικότητα, αποτελεί τον αρχέγονο σεβασμό προς τη φύση, την εκτίμηση της ομορφιάς της, τις ευχαριστίες μας για όσα μας προσφέρει. Η ηλικιωμένη γυναίκα, μέσα από το τραγικό μυστικό του παρελθόντος της, εκτιμά αυτά που εμείς, οι «ελεύθεροι μοντέρνοι», έχουμε χάσει προ καιρού, μαζί με τη φυσική μας αθωότητα και την παιδιάστικη χαρά που χαρίζουν οι μικρές λεπτομέρειες, εκείνες που (νομίζουμε πως) δεν έχουμε τον χρόνο να κοιτάξουμε και να χαρούμε. Κι όταν η Τόκουε μαθαίνει αυτή τη μυστική συνταγή στον Σένταρο και τη Γουάκανα, τότε το νόημα της ζωής τους αλλάζει ριζικά.

Η άγνοια και ο φόβος είναι εύκολα προσβάσιμα σε κάθε άνθρωπο – το θέμα είναι πώς θα τα αποφύγεις ώστε να δεις πέραν την ασθένειας, της φτώχειας, του σκοτεινού παρελθόντος του συνανθρώπου σου και να του δώσεις άλλη μια ευκαιρία. Αυτό το μάθημα ζωής αναδύεται από την υπέροχα συγκινητική αφήγηση της ταινίας, που απέχει σοφά από συναισθηματικά κρεσέντο και υπερβολές, παραδίδοντάς μας ταυτόχρονα και άλλο ένα σύντομο μάθημα ιαπωνικής ιστορίας, για την επιδημία λέπρας και τις αποικίες που χτίστηκαν πολλές δεκαετίες πριν και που κατοικούνται ακόμα από τους εναπομείναντες ασθενείς.

Η 76χρονη Κίριν Κίκι (στον ρόλο της Τόκουε) είναι η ψυχή της ταινίας και δεν είναι τυχαίο πως πρωταγωνιστεί συχνά στις ταινίες του Κορεέντα (ψάξτε οπωσδήποτε τις δύο πιο πρόσφατές του, το «After the Storm» και κυρίως το αριστουργηματικό «Our Little Sister», στα οποία θα απολαύσετε ξανά την Κίκι), του οποίου θα μπορούσαμε κάλλιστα να υποθέσουμε ότι αυτή η ταινία είναι δημιούργημα. Στα χέρια του λυρικού maître της ιαπωνικής καθημερινότητας, ίσως το τελευταίο μέρος του φιλμ να μην παραπατούσε, έστω και με τις καλύτερες προθέσεις, στα όρια του μελοδράματος. Ωστόσο, η Καουάσε «συγχωρείται», καθώς το σύνολο της ταινίας της είναι αληθινά και ουσιαστικά συγκινητικό, με μια υπέροχη ανθρωπιά και ευαισθησία που σπάνια πια βλέπουμε με τόση αξιοπρέπεια στο παγκόσμιο σινεμά.