Δύο από τα οκτώ φιλμ που κάνουν πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους σήμερα δεν προβλήθηκαν (επίσημα) για τους δημοσιογράφους στην Αθήνα, έτσι ώστε να έχουν κριτική: το αμερικάνικο «xXx: Επανεκκίνηση» και το ελληνικό «Έτερος Εγώ». Δύο εντελώς διαφορετικά κρούσματα, τα οποία έχουν και τις αντίστοιχες ερμηνείες. Αξίζει να τις μάθετε, για να κάνετε κι εσείς τις επιλογές σας ως θεατές.
Το θέμα της μη προβολής είναι σχετικά παλαιό. Στην ελληνικά αγορά, σχεδόν πάντοτε, σήμαινε ότι το γραφείο διανομής γνώριζε ότι το «προϊόν» είναι φόλα και το προστάτευε από την… οργή της κριτικής, μπας και σωθεί κανένα εισιτήριο. Φυσικά, γινόταν με τον πιο άγαρμπο τρόπο. Το γραφείο Τύπου της εταιρείας διανομής ανακοίνωνε ότι «η κόπια δεν έφτασε έγκαιρα» ώστε να πραγματοποιηθεί η προβολή και όλοι… καθόντουσαν στ’ αυγά τους. Να εκθέσω εδώ μια περίπτωση, για να καταλάβετε το αστείο της υπόθεσης. Η αλήστου μνήμης εταιρεία ΕΛΚΕ είχε ανακοινώσει ακριβώς αυτό το πράγμα για το «Showgirls» του Πολ Φερχούφεν. Το φιλμ είχε προβληθεί στις ΗΠΑ τον Σεπτέμβρη του 1995, είχε μια ιστορικά καταστροφική καριέρα, και έφτασε στη χώρα μας τον Φεβρουάριο του 1996. Κατά την άποψη της διανομής του, η κόπια είχε «αργήσει» και έτσι δεν έγινε δημοσιογραφική προβολή. Δεν υπήρχε πρόβλημα. Είχε φτάσει ήδη στα χέρια μου η επίσημη κυκλοφορία της ταινίας σε LaserDisc από Αμερική κι έτσι έκανα μια «δημοσιογραφική προβολή» στο σπίτι μου για όλο το περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ, στο οποίο εργαζόμουν τότε. Σε εμένα, η «κόπια» είχε φτάσει έγκαιρα…
Οι νεότερες γενιές κριτικών συνήθισαν τόσο πολύ αυτό το στερεότυπο δικαιολογίας, που κατάντησε ανέκδοτο και σταδιακά καταργήθηκε. Ακόμη κι αν ίσχυε (σε ελάχιστες περιπτώσεις), η φήμη της φόλας έπαιρνε μπάλα τον κάθε κινηματογραφικό τίτλο και η δημοσίευση ότι δεν έγινε προβολή, άρα δεν υπάρχει και κριτική, υπερίσχυσε και, μέχρι σήμερα, δίνει σαφώς την εντύπωση στον αναγνώστη ότι το γεγονός έγινε σκόπιμα, με απόφαση της ελληνικής εταιρείας διανομής.
Τα αμερικανικά studios το «σέρβιραν» διαφορετικά, εδώ και μερικά χρόνια. Κατανοώντας ότι κάποια φιλμ… δεν βλέπονται πραγματικά, ανακοινώνουν στους ντόπιους κριτικούς τους ότι δεν θα προβληθούν πριν από την έξοδό τους στις αίθουσες, διότι δεν ενδιαφέρονται για την ύπαρξη κριτικών που απλά και μόνο θα θάβουν το έργο. Όταν σου έχει προκύψει αποτυχία και ο κριτικός δεν ελέγχεται, την «κρύβεις». Είναι μια τίμια απόφαση. Στον υπόλοιπο πλανήτη, ο κριτικός επηρεάζεται από μια τέτοια απόφαση διότι το studio έχει στείλει το αντίστοιχο report στον διανομέα και του ζητά να τηρήσει κάποιες «οδηγίες χρήσης», με ημερομηνιακές συνιστώσες (που πιο συχνά έχουν να κάνουν και με την κοινή έξοδο του φιλμ παγκοσμίως). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κριτικός έχει δύο επιλογές: α) δεν δημοσιεύει κριτική και δύναται να ειρωνευτεί το όλο γεγονός με υπαινιγμούς για την ποιότητα της ταινίας ή β) πηγαίνει σε ένα σινεμά σαν κανονικός θεατής, την παρακολουθεί νόμιμα κι ωραία, γράφει την κριτική του και, συνήθως, την «ανεβάζει» online μερικές ώρες αργότερα. Συμβαίνει παντού, αρκεί ο κριτικός να είναι διατεθειμένος να υποστεί «για την τέχνη» αυτό που ακόμα και οι παραγωγοί της ταινίας αποφάσισαν… για το καλό της υγείας του (και των ταμείων)!
Πίσω στα δικά μας. Ας δούμε τις δύο περιπτώσεις των προαναφερθέντων φιλμ. Το αμερικάνικο «xXx: Επανεκκίνηση», το οποίο επιχειρεί την «ανάσταση» ενός παλαιότερου franchise με πρωταγωνιστή τον Βιν Ντίζελ, εξέρχεται στις αμερικανικές αίθουσες αυτή την Παρασκευή. Καθώς δεν ανακοινώθηκε η πραγματοποίηση δημοσιογραφικής στην Αθήνα, επικοινώνησα με την εταιρεία UIP και πήρα την επίσημη απάντηση ότι υπήρξε εντολή από το studio της Paramount να μην γίνει καμία προβολή της ταινίας πριν από την Τετάρτη το βράδυ. Δώρον άδωρον, που λέμε. Αφού η εταιρεία δεν είχε σκοπό να διοργανώσει κάποια πρεμιέρα για το φιλμ (έστω) την Τετάρτη το βράδυ, ουδείς θα έχει κριτική σήμερα. Για να κάνουμε και λίγη πλάκα, πάντως, το μόνο μέρος του πλανήτη που έχει ήδη δημοσιεύσει κριτικές του «xXx» είναι η Ινδία (!), προφανώς εξαιτίας της πρωταγωνίστριας Ντιπίκα Παντουκόνε, η εθνικότητα της οποίας είναι (μαντέψτε)… ινδική. Ή θα την είδανε οι κριτικοί της χώρας στην πρεμιέρα στο Μουμπάι ή θα πήγανε στα ντόπια σινεμά, διότι εκεί το φιλμ παίζει από τις 13 Ιανουαρίου. Σεβαστό.
Η δεύτερη περίπτωση αφορά την ελληνική παραγωγή «Έτερος Εγώ», η οποία παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε κοινό και κριτικούς στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, τον περασμένο Νοέμβριο. Το φιλμ δεν υπήρχε στη λίστα των αθηναϊκών δημοσιογραφικών προβολών, παρά μονάχα στις αναφορές τίτλων που «επίσης κυκλοφορούν». Απευθύνθηκα στην εταιρεία Feelgood για να μάθω αν θα υπάρξει κάποια προβολή, ώστε να έχουμε κριτική της ταινίας στο FREE CINEMA. Εκ του γραφείου Τύπου, έλαβα το εξής λακωνικό: «Θα γίνει μία πρεμιέρα, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει δυνατότητα για πρόσκληση». Τις επόμενες μέρες, έμαθα ότι άλλοι κριτικοί κινηματογράφου και δημοσιογράφοι ήταν ευπρόσδεκτοι στην πρεμιέρα της ταινίας, η οποία πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα που μας πέρασε στην αίθουσα V-MAX (830 καθίσματα) των Village στο The Mall. Σε άλλο συνάδελφο, δε, προσφέρθηκε η εναλλακτική της παρακολούθησης της ταινίας από το σπίτι του, μέσω streaming.
Στο χωριό μου, αυτό θα το αποκαλούσαν «δεν θέλουμε να δεις με κανέναν τρόπο το φιλμ, για να μην γράψεις κριτική». Τι άλλο να υποθέσω; Πώς αλλιώς να εξηγήσω μια τέτοια συμπεριφορά; Πιθανή αιτία; Προσφάτως, «Η Ρόζα της Σμύρνης» επίσης δεν προβλήθηκε σε δημοσιογραφική, αλλά έγινε πρεμιέρα (στο Παλλάς). Εκεί ήμουν καλεσμένος και, κατόπιν, έγραψα αυτή την κριτική. Είναι γνωστό σε ολόκληρη την Ελλάδα ότι είμαι σκληρός στις κριτικές μου. Έχω συγκρουστεί με εταιρείες διανομής για αυτόν το λόγο στο παρελθόν, έχω εισπράξει ban, έχω χάσει δουλειές διότι έγραψα κριτικές που δεν ήταν εναρμονισμένες με τις εμπορικές συνεργασίες παρελθόντων εργοδοτών μου. Και δεν είμαι χθεσινός. Ως επαγγελματίας, απαιτώ τον σεβασμό. Αυτή είναι η δουλειά μου. Εάν δεν αρέσει η κριτική, κάποιοι άλλοι βρίσκονται σε λάθος χώρο, όχι εγώ. Η άσκηση λογοκρισίας είναι κάτι που γνωρίζω καλά και δεν πρόκειται ποτέ να μου «αλλάξει τα μυαλά». Γράφω κριτική. Αυτή είναι η επαγγελματική μου ιδιότητα. Και δεν έχω να διορθώσω το παραμικρό σε σχέση με αυτό. Εάν η όποια εταιρεία δεν εμπιστεύεται το δικό της «προϊόν» και θέλει να το προστατεύσει επιλέγοντας παρόμοιες πολιτικές, αυτό θα έλεγα ότι πρέπει να διορθωθεί. Ειδικά σε σχέση με τις ελληνικές ταινίες. Καλό είναι να στηρίζουμε το εμπορικό ελληνικό σινεμά, όχι όμως βγάζοντας και τα μάτια της καλλιτεχνικής αξίας. Ο καθένας ας κάνει τη δουλειά του σωστά, λοιπόν. Την ίδια «δουλειά» κάνει και ο θεατής. Και μια εμπορική αποτυχία ή επιτυχία, δεν χρεώνεται στην αρνητική ή την θετική κριτική ενός Μέσου. Ο θεατής που θέλει να δει το «The Bachelor» (σχεδόν 100.000 εισιτήρια) ή τη «Ρόζα της Σμύρνης» (σχεδόν 300.000 εισιτήρια), θα πάει και θα τα δει. Και ο κριτικός θα το αντιμετωπίσει ως τάση, αναλύοντας διεξοδικά το εγχώριο box-office. Ο θεατής επέλεξε, ασχέτως κριτικής, πλήρωσε και βγάζει την ετυμηγορία (ακόμη και αν εγώ είμαι σωστός ή λάθος). Και εγώ έχω τα δικά μου καλλιτεχνικά κριτήρια, τα οποία εκφράζω ελεύθερα. Δεν χωράει τίποτε άλλο ανάμεσα σε αυτά.
Για να διαβάσετε κριτική του «Έτερος Εγώ» στο FREE CINEMA, έπρεπε να επιλέξω κι εγώ την επόμενη κίνησή μου. Το έπραξα δημόσια, μέσω Facebook, με αυτό το post, την περασμένη Τετάρτη (πριν από την πρεμιέρα, δηλαδή):
«Όταν καταλαβαίνεις ότι είσαι ανεπιθύμητος από μια προβολή ελληνικής ταινίας και, επιπλέον, δεν σου προσφέρεται κάποια εναλλακτική δυνατότητα να παρακολουθήσεις την εν λόγω ταινία, έχεις πάρει το μήνυμά σου κανονικότατα. Απλά, ο τελικός λόγος θα ανήκει και πάλι σε εμένα. Γιατί η ταινία θα ανοίξει στις αίθουσες. Και ο κριτικός θα βρίσκεται εκεί, για να κάνει (όσο πιο σωστά γίνεται) τη δουλειά του. Και να γράψει την άποψή του. Λίγες ώρες αργότερα; Μια μέρα μετά; Big deal.
Δυστυχώς, σε τούτο το επάγγελμα υπάρχουν και ατυχείς «πολιτικές» επιλογές. Με αγάπη. #pop_life #Greek_kefi»
Όσοι με γνωρίζουν καλά, δεν θα ήθελαν να ακολουθήσω τη δεύτερη οδό. Όπως είπε και μια καλή φίλη, «όσο τον φιμώνεις, τόσο τον πορώνεις». Εύστοχο. Πήγα, λοιπόν, στην πρεμιέρα, ως συνοδός. Το «plus one». Όταν βρίσκεσαι στον χώρο της κινηματογραφίας εδώ και δεκαετίες και γνωρίζεις ακόμη και τις πέτρες, δεν υπάρχει περίπτωση να μην μπορείς να μπεις σε κινηματογραφική πρεμιέρα. Αυτό είναι κανόνας. Εάν το θέλεις, πάντα υπάρχει ο τρόπος. Εκεί ανακάλυψα πληθώρα συναδέλφων μου, έτσι ώστε να πιστοποιήσω την προσβολή προς το άτομό μου αλλά και την επαγγελματική μου ιδιότητα. Για να κλείσω αυτό το κεφάλαιο, θέλω να πω ότι αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να γίνονται. Είναι ανεπίτρεπτα. Είναι λάθος επικοινωνιακή πολιτική, που μπορεί να πάρει σβάρνα και την ταινία μαζί. Όταν μια εταιρεία διανομής δεν κάνει δημοσιογραφική προβολή και καλεί επιλεκτικά κριτικούς, είναι σα να ομολογεί ότι η ταινία είναι προβληματική, πριν καν την παρακολουθήσεις. Και εγώ στην πρεμιέρα δεν πήγα να δω φόλα, πήγα να δω ταινία. Αλλά με τις κινήσεις της συγκεκριμένης εταιρείας, είχα το προαίσθημα φόλας.
Αυτό το πράγμα δεν θα επαναληφθεί. Η κριτική είναι κριτική. Τέλος. Κάθε απόπειρα λογοκρισίας, εκτός από προσωπική προσβολή, πλέον, πρέπει να αφορά και την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου, της οποίας είμαι μέλος. Αυτή ας αναλάβει το ρόλο της από ‘δω και πέρα. Αυτή υποτίθεται ότι μας προστατεύει από κάθε κρούσμα «επιλεκτικότητας» του τι θα γράψει ποιος και πώς. Διαφορετικά, τίθεται σοβαρότατο θέμα ύπαρξης της Ένωσης αυτής στη χώρα μας.
Γνωστοποιώ δημόσια τα άνωθεν παραδείγματα, έτσι ώστε οι θεατές, εσείς, να βγάλετε τα συμπεράσματά σας για το πόσο «ευχάριστα» μπορεί να κάνει τη δουλειά του ένας δημοσιογράφος / κριτικός στην Ελλάδα. Και εύχομαι να μην επαναληφθούν παρόμοιες καταστάσεις.
