FreeCinema

Follow us

Κι αν το «Mulholland Dr.» είναι η καλύτερη ταινία του 21ου αιώνα;

Μία τολμηρή ερώτηση που μπορεί να έχει και, ταυτόχρονα, να… μην έχει απάντηση. Σαν το ψέμα και την αλήθεια του σινεμά, που «παίζει» με τα βιώματα και τη φαντασία της ίδιας της ζωής. Σ’ έναν κόσμο δίχως τον Ντέιβιντ Λιντς, πια, το «Mulholland Dr.» θα κρατά τα μυστικά του στη σιωπή. Για πάντα.

«It’ll be just like in the movies. We’ll pretend to be someone else.»

Το «Mulholland Dr.» του Ντέιβιντ Λιντς μπορεί να ερμηνευθεί με διάφορους τρόπους, σαν μια ιστορία του Χόλιγουντ με όλη τη διαφθορά της κινηματογραφικής βιομηχανίας ή σαν μια ρομαντική ιστορία, αλλά μπορεί επίσης να ερμηνευθεί και σαν μια ιστορία ταυτοτήτων. Ως τέτοια, κατά τη διάρκειά της, δημιουργούνται ταυτότητες, μπερδεύονται ταυτότητες και εναλλάσσονται ταυτότητες. Η ταινία απεικονίζει την αναζήτηση και τη σύγχυση της ταυτότητας αλλά και τη σπουδαιότητα της κατοχής της μέσα από ένα περίπλοκο σενάριο, όχι και τόσο διαφορετικό από την επίσης περίπλοκη ζωή (μας).

Μέσα σε αυτό το παιχνίδι ταυτοτήτων, αναρωτιόμαστε αν οι ηθοποιοί καταφέρνουν να διατηρήσουν την προσωπική τους ταυτότητα και ο Λιντς καταντά νευρωτικός στην ιδέα της απεικόνισης του παραλόγου της διεφθαρμένης κινηματογραφικής βιομηχανίας, όπου οι ηθοποιοί ανακατεύονται μεταξύ των σκηνικών μιας πραγματικής ταινίας και των σκηνικών της ίδιας τους της ζωής.

Φαίνεται ότι ο Λιντς αναλαμβάνει την παρουσίαση της αδυναμίας του ατόμου να συμφιλιωθεί με ότι του αποδομεί τις ψυχικές λειτουργίες του. Η διασάλευση των ψυχικών λειτουργιών του (ψυχαναλυτική ματιά) αλλά και η δύναμη κατασκευής ταυτοτήτων του Χόλιγουντ (παράλογων όσο και απάνθρωπων), γίνονται καταλυτικοί παράγοντες για τη ζωή των συγκεκριμένων ατόμων με επίσης συγκεκριμένη δομή προσωπικότητας (ψυχανάλυση).

Τα γυναικεία πρόσωπα, ψυχικά αδιευκρίνιστα, σε πλήρη σύγχυση, καταφεύγουν σε δυσλειτουργικούς τρόπους ψυχικής άμυνας, κάτω από την αβάσταχτη πίεση των ονειρικών προσδοκιών τους: θέλουν να επιτύχουν στο Χόλιγουντ. Ο σκηνοθέτης εστιάζεται στις γυναίκες. Μία από αυτές δεν καταφέρνει να επαναφέρει τη συνείδησή της, παραμένει έγκλειστη (μέχρι το τέλος και την αυτοκτονία της) στη δημιουργία πολλαπλών ταυτοτήτων, σε μια ψεύτικη και κατασκευασμένη από τα βιώματά της όσο και από την τρέχουσα πραγματικότητα, γεμάτη κινδύνους από τις μνήμες και τις απαιτήσεις των άλλων δομών προσωπικότητας.

Ο σκηνοθέτης, λοιπόν, διαπλάθει τους ρόλους, στηριγμένος τόσο στην προηγούμενη ζωή και εμπειρία των πρωταγωνιστριών, τη χαμένη προσωπικότητά τους, συγγράφει και περιγράφει τον ρόλο της καθεμιάς, τις καθοδηγεί με μαεστρία να τον υποδυθούν με τον καλύτερο τρόπο. Μέσα από το έργο διαφαίνεται ότι η ταινία είναι ο χώρος που παρέχει τις δυνατότητες επαναφοράς, παλαιών βιωμάτων, ιδεών, νοοτροπίας συνηθειών, ενδιαφερόντων και συμπεριφορών. Ωστόσο, δεν σμιλεύει παρά τυποποιημένα ψυχαναλυτικά προσωπεία, ανθρώπους περιχαρακωμένους σε κοινωνικούς ρόλους, με κατεστραμμένες ζωές, γεμάτες από επιθυμίες των άλλων (εν προκειμένων των γονέων), που αδυνατούν να επιβιώσουν χωρίς την καθοδήγηση του εξουσιαστή τους – είτε αυτός είναι ο γονιός είτε το Χόλιγουντ. Εξουσιαστής εφιαλτικά πανίσχυρος, ικανός να κατευθύνει τις διανοητικές και ψυχικές λειτουργίες του εξουσιαζόμενου, έτσι ώστε να τον οδηγήσει στην τρέλα. Η απώλεια της συνείδησης ισοδυναμεί με την απώλεια της αλήθειας: τι είναι πραγματικότητα και τι πλάνη και ψέμα; Πρόκειται για γυναίκες λοβοτομημένες, έρμαια της εξουσίας του Χόλιγουντ.

Εν τέλει, ο σκηνοθέτης πείθει τον θεατή να αποκομίσει την εντύπωση ότι η διαταραγμένη προσωπικότητα της ηρωίδας είναι εκείνη που την οδηγεί, για να επιβιώσει στην κατασκευή μιας ψεύτικης πραγματικότητας. Εκεί δομεί την απόδρασή της, προσπαθώντας (δυστυχώς μάταια) να αποφύγει τις καταπιεστικές συνθήκες των εξουσιαστών της. Η προσπάθειά αυτής της απόδρασης εκτείνεται σε μια ψυχική κατάσταση από τη βαριά κατάθλιψη και την παρανοϊκή σκέψη, με επιθετικές και αυτοκτονικές τάσεις. Επιθετικότητα εναντίον των άλλων, αλλά και του εαυτού.

Ο σκηνοθέτης ανέδειξε εύστοχα όλους του τους προβληματισμούς μέσα από μια εξαιρετικά επικίνδυνη και τολμηρή ματιά της γυναίκας – μπιμπελό στο Χόλιγουντ. Εστιασμένος στους ρηματικούς και οπτικούς τρόπους αναπαράστασης αλλά και συμβολοποίησης της γυναίκας στο Χόλιγουντ (άραγε, πόσο «τυχαία» διάλεξε να παρουσιάσει γυναίκες και όχι άνδρες – και πόσο το βλέμμα του είναι τελείως απαλλαγμένο από τις προκαταλήψεις για το γυναικείο φύλο και τις ψυχικές αντοχές και διεργασίες του;). Στις περισσότερες ταινίες του Χόλιγουντ οι κεντρικοί ήρωες είναι άνδρες. Η κεντρική ιδέα τέτοιων ταινιών είναι ότι δεν μπορείς να εμπιστευθείς τον εαυτό σου για να μάθεις ποιος είσαι, και μια τέτοια ιδέα είναι πολύ πιο αιχμηρή σε αυτούς που πρωτίστως αποτελούσαν το ισχυρό φύλο με τον υψηλότερο βαθμό αυτοπεποίθησης. Παραδοσιακά, οι ταινίες του Χόλιγουντ επαναλάμβαναν στις γυναίκες ότι είναι αδύνατον να είναι ανεξάρτητες και ότι αυτοκαθορίζονται από τους γύρω τους, από τους άνδρες τους και από την οικογένειά τους. Σε αντίθεση με τους άνδρες που έχουν εκπαιδευτεί να πιστεύουν στις προσωπικές τους ικανότητες, στο να βλέπουν ξεκάθαρα και να δρουν ανάλογα, κάνοντας έτσι την κεντρική ιδέα του προσδιορισμού της προσωπικής ταυτότητας ακόμα πιο ισοπεδωτική. Δεν θα πρέπει, όμως, να ανησυχούμε για το «Mulholland Dr.», μήπως «χάνει» λιγάκι από την αποτελεσματικότητα του θέματος που πραγματεύεται, επειδή οι κεντρικοί ήρωες είναι γένους θηλυκού, διότι… είναι σκηνοθετημένο από το βλέμμα του Ντέιβιντ Λιντς.

Η σκηνοθεσία αναδεικνύει τη διαδικασία αναπαράστασης της γυναικείας υποκειμενικότητας, χαρτογραφώντας γυναικείες ταυτότητες μέσα από κατασκευασμένες (επίσης) βιολογικές αλήθειες, κοινωνικές και πολιτισμικές. Η γυναικεία δομή στο έργο είναι επενδυμένη με σημασίες και συμβολισμούς, που γεμίζουν αμηχανία και ερωτήματα τον θεατή, με καθόλου προφανείς απαντήσεις. Οι επισημάνσεις του Λιντς είναι προϊόν μιας καθόλα συστηματικής μελέτης της αντιπαλότητας μεταξύ των συνθηκών του Χόλιγουντ και των γυναικών, οι οποίες ζουν το όνειρο να διακριθούν στην χωρική και φαντασιακή δύναμή του.

Το «Mulholland Dr.» είναι σίγουρα (αν μη τι άλλο) η σπουδαιότερη γυναικεία ταινία του 21ου αιώνα. Και γι’ αυτό θα ευχαριστώ τον Λιντς από καρδιάς. Παντοτινά. Τώρα… silencio.