του Ηλία Φραγκούλη

Επιτέλους, ένα παράδειγμα «φεστιβαλικού» world cinema με έντονο το ethnic στοιχείο σε σκηνικό μιζέριας (δε χαλάμε τη «συνταγή»!), το οποίο διαθέτει σκηνοθετικές αρετές, ευφάνταστη εικονοποιία και η θέασή του μπορεί να γίνει υποφερτή από κάθε είδους κοινό που αγαπά πραγματικά τον κινηματογράφο. Απλά κι απέριττα.

Σ’ ένα «τελειωμένο» σύμπαν ανθρώπινης απαξίωσης, ανελέητης γραφειοκρατίας, κατάργησης κάθε ίχνους δικαιώματος (ειδικά για τις γυναίκες) και δυσβάσταχτης φτώχιας, εκείνη είναι δούλα και… καθόλου κυρά μιας «τρώγλης» – σπιτιού, στην οποία αναθρέφει τα τρία ανήλικα παιδιά της, μαγειρεύει, κάνει λάντζα και μπουγάδα κάθε μέρα, λαμβάνοντας ένα «χαρτζιλίκι» για τα έξοδα του νοικοκυριού από τον πατέρα αφέντη, ο οποίος χειρίζεται τη σύζυγο και μάνα των τέκνων του σαν… υπηρετικό προσωπικό και τίποτε περισσότερο. Εκείνος μπορεί να βγαίνει από το σπίτι για την εργασία του και (ενδεχομένως και) το κέφι του, δίχως να λογαριάζει κανέναν, αφού εκείνη φροντίζει για όλα τα υπόλοιπα. Οι ρόλοι είναι μοιρασμένοι ακριβώς έτσι, από την κοινωνία και την πατριαρχία.

Ενώ τα νοίκια του σπιτιού παραμένουν απλήρωτα για κάνα τρίμηνο, εκείνος σπαταλά τα χρήματά του με τον πλέον ανόητο τρόπο, δίνοντας σημασία σε ασημαντότητες που (και καλά) αναβαθμίζουν την «ποιότητα ζωής» στο σπιτικό τους, με αποκορύφωμα ένα ανεκδιήγητο γλυπτό συντριβανάκι που μοστράρει με καμάρι στην οικογένειά του και σε επισκέπτες που έρχονται να γιορτάσουν τα γενέθλια ενός από τους γιους τους. Ανάμεσα στο φαγοπότι και χορούς τρελού κεφιού, ένας μάγος προστίθεται στο όλο γλέντι για να ψυχαγωγήσει μικρούς και μεγάλους. Ο πατέρας θα κληθεί να μπει σ’ ένα μπαούλο για τις ανάγκες ενός μαγικού trick, θα βγει από μέσα σε μορφή… κότας, ο μάγος θα επιχειρήσει να αντιστρέψει το αποτέλεσμα, αλλά η κότα θα παραμείνει κότα… για πάντα!

Σοκαρισμένοι συγγενείς και φίλοι της οικογένειας θ’ ακολουθήσουν τις εντολές του μάγου ελπίζοντας να διορθωθεί το «κακό», αλλά εκείνος θα το σκάσει μαζί με τους βοηθούς του, αφήνοντας τη δύστυχη σύζυγο να φροντίζει μια κότα, έχοντας πειστεί ότι πρόκειται για το σύζυγό της! Η πιστή προσήλωση στον άνδρα δεν θα χαθεί ποτέ, καθώς εκείνη θα βιώνει τη μία κακουχία μετά την άλλη, με τον μισθό εκείνου μπλοκαρισμένο, το εργοστάσιο στο οποίο εργαζόταν να μην προσλαμβάνει γυναίκες, το νοίκι να τρέχει κι έναν καλοθελητή «μνηστήρα» να την πολιορκεί. Μπορεί να βρεθεί κάποια θαυματουργή λύση πηγαίνοντας… «σε μάγισσες, σε χαρτορίχτρες»;

Ο Αιγύπτιος Ομάρ Ελ Ζοχάιρι εκπλήσσει με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, ένα έργο κατά βάθος δυσάρεστο και ουσιαστικά δραματικό, κάνοντας όμως μια ευχάριστη ανατροπή στην προσέγγιση των θεμάτων του, καθώς αντί για το εκβιαστικό (και προφανές) melo, επιλέγει ν’ αφηγηθεί όλη αυτή την παραδοξότητα της πλοκής του «Φτερά και Πούπουλα» με μια ιδιαίτερη δοσολογία χιούμορ… κατάμαυρων αποχρώσεων και κυνισμού! Ταυτόχρονα, δεν φωνασκεί με μια «ντουντούκα» φεμινιστικών μηνυμάτων, αφήνοντας την ηρωίδα του ν’ απέχει από την όποια επανάσταση ή απόπειρα να γραπώσει την ευκαιρία και να διεκδικήσει την ανεξαρτησία της. Διότι τούτη η ανδροκρατούμενη κοινωνία δεν κατακτάται με το να ξεφορτωθεί μια… κότα! Ο σουρεαλισμός δεν είναι η διέξοδος από την πραγματικότητα του κόσμου στον οποίο ζει. Η γυναίκα πρέπει να θυσιάσει και να γίνει θυσία ακόμη, για να φτάσει στο απροχώρητο, στον πάτο της αξιοπρέπειας, ώστε ν’ αγνοήσει πλήρως τους φόβους των συνεπειών των πράξεών της και ν’ αναζητήσει τη λύτρωση μέσω της «αμαρτίας» και της καταπάτησης των Εντολών μιας παλιοκαιρισμένης, ψόφιας κοινωνίας που υπακούει σε «ταμπέλες» κληρονομικότητας, δίχως ν’ αντιλαμβάνεται την πλήρη κατάρρευσή της (όπως ορθά θέτει το αποψάτο art direction του φιλμ).

Ο Ομάρ Ελ Ζοχάιρι, σε συνδυασμό με την άψογη δουλειά του dp Καμάλ Σαμί, στήνει εξαιρετικά πλάνα που «μιλάνε» δίχως να χρειάζονται πολλά λόγια, επισημαίνοντας μια αντίληψη κινηματογραφικότατη, που λέει ότι πέρα από μια ωραία ιδέα στο σενάριο, το σινεμά είναι και μια τέχνη εικόνας. Μοναδικό του ελάττωμα, η μη αίσθηση του χρόνου και μια αίσθηση επανάληψης στα τεκταινόμενα, που κάνει τη δεύτερη ώρα της ταινίας να χάνει σταδιακά τη δυναμική της. Και πάλι, όμως, εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα εξαιρετικό σκηνοθετικό ντεμπούτο. Και το λέω εγώ αυτό, που συνήθως με φιλμ αυτού του «είδους»… τα μάτια μου ματώνουν και θέλω να χώσω το κεφάλι μου σε blender!