του Ηλία Φραγκούλη

Παρακολούθησα την ταινία των Ντάνιελς σε κινηματογραφική αίθουσα. Βγαίνοντας έξω, μετά το τέλος της προβολής, περπάτησα στο κέντρο της πόλης. Δεν το έχω νιώσει πολλές φορές αυτό το πράγμα. Ήταν σαν να είχε «καθαρίσει» το βλέμμα μου. Παρατηρούσα λεπτομέρειες της Αθήνας με μάτι «αλλιώτικο». Σαν να είχαν «πειραχτεί» τα contrast και η εστίαση στα… πάντα όλα! Το φως, τα χρώματα γύρω μου, η ομορφιά και η ασχήμια, έδειχναν λες και ήταν έτοιμα να μου προσφέρουν μια νέα, περιπετειώδη εμπειρία! Ναρκωτικά δεν παίρνω. Κάπως έτσι, όμως, αντιλαμβάνομαι το σινεμά. Και το «Τα Πάντα Όλα» μάλλον είχε μια παρόμοια δύναμη ενέργειας, που με καλούσε ν’ αντιμετωπίσω την πραγματικότητα κάπως «εναλλακτικά». Κράτησε μέχρι τη στιγμή που είδα έναν άνθρωπο να τρώει κάτι το οποίο βρήκε μέσα από έναν κάδο σκουπιδιών. Το σινεμά δεν «κοντράρει» εύκολα μια τέτοια εικόνα. Την ταινία, όμως, τη σκεφτόμουν διαρκώς, για μέρες. Όλο έλεγα πως είμαι έτοιμος να κάτσω και να γράψω την κριτική της, αλλά η μία αναβολή έφερνε την άλλη. Γιατί υπήρχαν τόσοι διαφορετικοί τρόποι που περνούσαν από το μυαλό μου για να βγάλω από μέσα (μου) τούτο το κείμενο. Σαν τα παράλληλα σύμπαντα της ύπαρξης της Έβελιν Γουάνγκ, οι λέξεις, οι προτάσεις και οι παράγραφοι πάλευαν αναμεταξύ τους, μέχρι ν’ αποκτήσουν έκφραση και μορφή.

Χωρίς να είναι ένα τέλειο φιλμ (θα εξηγήσω παρακάτω το μικρό του πταίσμα), το «Τα Πάντα Όλα» με έφερε αντιμέτωπο με την ατάκα… «Δεν υπάρχουν κανόνες». Συνηθίζω να «διαβάζω» ένα έργο πρωτίστως μέσα από το σενάριό του, το σκελετό της αφήγησής του, την ψυχή της ιστορίας του. Δηλαδή, και τους θέτω και τους ζητάω τους (φιλμικούς) κανόνες. Το κατόρθωμα των Ντάνιελς εδώ είναι ότι σκαρφίστηκαν, έγραψαν, οργάνωσαν και γύρισαν μια ταινία που μου / μας λέει ότι η φόρμα του σινεμά μπορεί να «σπάσει» πέρα από υποχρεωτικούς ή αποδεκτούς κανόνες, ειδικά όταν η βάση της στηρίζεται στο φαντασιακό. Ένα σενάριο είναι ούτως ή άλλως μια fictional υπόθεση, όμως, παίρνοντας στοιχεία ολότελα ρεαλιστικά και τοποθετώντας τα σ’ ένα σύμπαν έξω απ’ αυτά που γνωρίζουμε και βιώνουμε, πόσω μάλλον όταν του επιτρέπουν να «τέμνεται» και μέσα από παράλληλα σύμπαντα μιας «άλλης» πραγματικότητας της ηρωίδας, τότε οφείλουμε να έρθουμε σ’ επαφή με μια τέτοια κινηματογραφική ματιά απόλυτα απελευθερωμένοι από κανόνες.

Δεν θα επεκταθώ καθόλου στην εξέλιξη της πλοκής. Κρατήστε μονάχα την άνωθεν σύνοψη. Και προσθέστε ένα… bagel! Στο οποίο έχετε βάλει μέσα… «Τα Πάντα Όλα». Τις ελπίδες και τα όνειρά σας. Την αλήθεια σας. Οι περισσότερες πιθανότητες λένε πως τούτο το «εύρημά» σας, που φανταστήκατε τόσο άναρχα ώστε να φέρετε στα ίσα το μέσα σας με τον κόσμο γύρω σας, θα καταρρεύσει. Κατόπιν αυτής της ήττας, θα πρέπει να συλλογιστείτε μήπως… «τίποτα δεν έχει σημασία» και να δείτε πως θα μπορέσετε να συνεχίσετε, να ξαναδοκιμάσετε αν θα καταφέρετε τίποτα (#diplhs) στη ζωή, να συμβιβαστείτε, να επιβιώσετε. Σαν κανονική ανθρώπινη οντότητα, σαν πλάσματα με… λουκάνικα αντί για δάχτυλα, αδύναμα να πραγματοποιήσουν οτιδήποτε ή να αισθανθούν με τα άκρα των χεριών τους, σαν ένα… ρακακούνι που τραβά τούφες από τα μαλλιά σας για να κινεί και να χειραγωγεί τις πράξεις του άχρηστου εαυτού σας, σαν μια κοτρόνα παρατημένη στη μέση του πουθενά μιας ερήμου με συνθήκες οι οποίες δεν ευνοούσαν την ύπαρξη ζωής!

«Just be a rock!». Και νιώστε λίγο ανόητα με τούτο το φιλμ, που τολμά και κρίνει τη Φύση μας με αποστομωτικά επιχειρήματα, σουρεαλιστικό χιούμορ, ερωτήματα τα οποία αποδεικνύουν πως (μάλλον) κανείς μας δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος (αν όχι και το πόσο μικροσκοπικοί και ανάξιοι λόγου είμαστε μέσα σ’ αυτό). Που μας προτείνει, μ’ ένα εξωφρενικής… ηλιθιότητας σκεπτικό, ν’ ανακαλύψουμε τις πιθανότητες να νιώσουμε ακόμα πιο σκατά ή να δούμε… «Τα Πάντα Όλα» μ’ έναν τρόπο νέο, όχι αυτόν που μας ορίζουν οι όποιοι άλλοι, ούτε καν αυτόν που μας έμαθαν (καταραμένη γονική καθοδήγηση!) ή μας συνήθισαν να λέμε πως είναι ο σωστός μέχρι σήμερα. Οι Ντάνιελς πλάθουν ένα έργο που δοκιμάζει να μας πείσει πως υπάρχουν κι άλλοι τρόποι. Γιατί, είπαμε, «there are no rules!». Δίχως κανόνες, η «φυγή» μπορεί ν’ αποκτήσει μια άλλη διάσταση στο χωροχρόνο, για ένα τμήμα του εαυτού μας που πήρε την… άλλη απόφαση, που μπορεί έτσι ν’ αντιμετώπισε καλύτερα τους φόβους, να βρήκε την υπομονή, την περηφάνεια, μια πιο ουσιαστική δικαίωση, το σκοπό, τη συγχώρεση. Να τα «βρει». Όλα.

Μπορεί και να μη βγάζουν νόημα όλα αυτά. Γιατί το «Τα Πάντα Όλα» είναι μια ταινία που έχει λογική σχεδόν αποκλειστικά μέσα στο κινηματογραφικό σύμπαν. Κι ύστερα μέσα στο κεφάλι του κάθε θεατή, ο οποίος θα διαλέξει τις στιγμές ενός ιδανικού «σύμπαντος», για εκείνον και την όποια version της Έβελιν Γουάνγκ του ταιριάξει ψυχοθεραπευτικά. Εγώ σίγουρα επιλέγω… την κοτρόνα! Εσείς, τι θα λέγατε;