της Βαρβάρας Κοντονή

Πέντε χρόνια μετά το εξαιρετικό «Τα Μυαλά που Κουβαλάς», ο Πιτ Ντόκτερ (λέγε με και κύριο Μίδα, καθότι ό,τι πιάνω στο χέρι μου γίνεται εισπρακτικός χρυσός) επιστρέφει στο πλέον αναγνωρισμένο μέτωπο της animation παραγωγής της Pixar, αυτή τη φορά με ένα φιλμ που μοιάζει να «παντρεύει» την προεφηβική πρωτοτυπία της προηγούμενης ταινίας του με την υπαρξιακή κρίση ενός (προ)μεσήλικα, όλα αμπαλαρισμένα σ’ ένα εύγεστο και εύηχο αποτέλεσμα, αν και όχι τόσο ολοκληρωτικά μοναδικό.

Μετρώντας στο ενεργητικό του φιλμ όπως το «Μπαμπούλας Α.Ε.» και το «Ψηλά στον Ουρανό», δουλειές που επαναπροσδιόρισαν συθέμελα την καλλιτεχνική δύναμη του studio, ο Ντόκτερ έχει επανειλημμένα αποδείξει πως διαθέτει έναν εξαιρετικά ισορροπημένο συνδυασμό φαντασίας, σκεπτόμενης γραφής και συναισθηματικής σκηνοθεσίας, μακριά από τους παραδοσιακούς διδακτισμούς και τις κοινότυπες ηθικολογίες πολλών κινουμένων σχεδίων, γεγονός που καθιστά τις ταινίες του αφηγηματικά «ώριμες» και εξίσου προσβάσιμες (αν και σε διαφορετικό βαθμό) από ηλικιακά μεγαλύτερους και μικρότερους θεατές. Το «Soul» αποτελεί με τη σειρά του μια τέτοια περίπτωση.

Ως δάσκαλος μουσικής, ο Τζο διδάσκει μια μπάντα γυμνασιόπαιδων. Έχοντας συμβιβαστεί με μια δουλειά και μια ζωή που δεν τον «γεμίζει» ακριβώς, ο Τζο εξακολουθεί να ονειροπολεί και να φαντάζεται πως ίσως, κάποια μέρα, μπορέσει τελικά να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα και να παίξει jazz επαγγελματικά. Ω ναι, ο Τζο λατρεύει την jazz και πιστεύει πως η ύπαρξή του σε τούτο τον κόσμο περιστρέφεται αποκλειστικά και μόνο γύρω από το αγαπημένο του είδος μουσικής. Όταν μια μέρα η πολυπόθητη ευκαιρία κάνει την εμφάνισή της, ο Τζο θα καταλήξει σε έναν «διαφορετικό» κόσμο, έπειτα από ένα απροσδόκητο ατύχημα. Εκεί θα γνωρίσει την «22», μια ψυχή εγκλωβισμένη στο δικό της σύμπαν, που πασχίζει να βρει το δικό της πραγματικό πάθος προκειμένου να λάβει το πράσινο φως και να μπορέσει έτσι να… (ανα)γεννηθεί σε κάποιο θνητό σώμα, πάνω στη Γη! Η περιπέτεια των δυο τους μόλις ξεκινά και σύντομα πρόκειται ν’ ανακαλύψουν το πραγματικό νόημα της ζωής.

Εκ πρώτης όψεως, η ταινία μοιάζει ως ένα ολότελα καινούργιο επίτευγμα του διάσημου studio, αρχής γενομένης από τον πρωταγωνιστή του, αλλά και από το (όπως αποδεικνύεται στην πορεία) διττό νόημα του τίτλου της – η ψυχή, αλλά και το είδος της μουσικής, επίσης άμεσα συνυφασμένο με την κοινότητα των Αφροαμερικανών. Ψιλά γράμματα ενδεχομένως για τους κατά πολύ νεότερους θεατές, όχι όμως και για τους ενήλικες, που σίγουρα θ’ αναγνωρίσουν στην Pixar ένα κερδισμένο στοίχημα, ανεξαρτήτως πολιτικής «ατζέντας» και «μόδας».

Θέτοντας από νωρίς το ζήτημα του ανικανοποίητου και του απόλυτου αυτοσκοπού, το «Soul» καταφέρνει μεν να συστήσει την βασική του θεματική, χωρίς ωστόσο να εγκλωβιστεί σε αυτή, αναπτύσσοντας διαρκώς νέα αφηγηματικά επίπεδα, γεγονός που το καθιστά μια άκρως ψυχαγωγική, αλλά ταυτόχρονα και βαθιά συναισθηματική εμπειρία. Το πραγματικά ενδιαφέρον στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι πως ενώ το φιλμ ξεκινά σαν μια προσωπική ανάγκη του πρωταγωνιστή να πετύχει τον ύψιστο στόχο στη ζωή του (αυτόν του να εργάζεται ως πιανίστας της jazz στο αγαπημένο του μαγαζί, στο πλευρό της επίσης αγαπημένης του δημιουργού), προοδευτικά αυτό μετουσιώνεται σε μια ενδότερη ανάγκη για βίωση της ίδιας της ζωής, ανεξαρτήτου επιτεύγματος και ικανοποίησης σκοπού, που ενδεχομένως σε δεύτερη ανάγνωση να μοιάζει και ολότελα μονοδιάστατος.

Σε επίπεδο animation, ιδιαίτερα ως προς την απόδοση του «άλλου κόσμου», η επιλογή μοιάζει αρκετά πιο «ελευθεριακή», σε σχέση για παράδειγμα με τον «εσωτερικό» κόσμο του «Τα Μυαλά που Κουβαλάς». Εδώ η άλλη διάσταση είναι πολύ πιο αφηρημένη σχηματικά, διατηρώντας εντούτοις κάτι από την παραδοσιακή αισθητική των ταινιών της Pixar και δημιουργώντας, τελικά, ένα απρόσμενα όμορφο αποτέλεσμα, που όμως θα χρειαστεί να περάσουν κάμποσα λεπτά για να το συνηθίσεις.

Το «Soul» έχει ένα πολύ ενδιαφέρον υποθεσιακό υπόβαθρο που σε κάνει να βλέπεις πέρα από προβλέψιμες θεματικές και χειρισμούς αφήγησης στο είδος του animation. Σίγουρα το σενάριό του αποτελεί το δυνατό του χαρτί, παρά το γεγονός πως ανά στιγμές μοιάζει υπερβολικά περίπλοκο, κυρίως για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας τα οποία μάλλον θα σπεύσουν μαζί με τους γονείς τους στο πλησιέστερο θερινό σινεμά. Υπάρχει, εξάλλου, και μια υποβόσκουσα γραμμή εξιστόρησης η οποία έτσι κι αλλιώς απευθύνεται σε εκείνους τους ανθρώπους που έχουν ζήσει ή βιώνουν μια παρόμοια κατάσταση με αυτή του πρωταγωνιστή της ταινίας (εγώ ξέρω ότι το ζω καιρό τώρα), η αναγνώριση της οποίας ίσως βοηθήσει μερικούς να συνειδητοποιήσουν ότι η ζωή δεν είναι ένας και μοναδικός αυτοσκοπός, αλλά ένα συνονθύλευμα εμπειριών, περιπετειών, συνοδοιπόρων και… «ψυχών».