της Νίνας Βελιγράδη

Η Αγκάτα, μια νεαρή μητέρα παντρεμένη με τον Γιάτσεκ, καταστρέφει τον γάμο της εξαιτίας μιας μάταιης εμμονής που έχει αναπτύξει για τον καθολικό ιερέα της ενορίας της. Η Ίζα, η ψυχρή διευθύντρια του τοπικού σχολείου, διατηρεί μακροχρόνια σχέση με έναν παντρεμένο γιατρό – πατέρα μιας μαθήτριάς της – και περιμένει να επισημοποιήσουν τη σχέση τους, τώρα που πέθανε η σύζυγός του. Η Ρενάτα, μια δασκάλα ρωσικών, παρακολουθεί με μανία την κατά πολύ μικρότερή της Μαρζένα, πρώην νικήτρια καλλιστείων και νυν δασκάλα χορού (ο άντρας τής οποίας ζει μόνιμα στη Γερμανία), σε μια ανθυγιεινή σχέση με πιθανές λεσβιακές προεκτάσεις.

Το αποστειρωμένο τοπίο, τα νεκρά δέντρα και η παγωμένη σύνθεση των χαρακτήρων του Βασιλέφσκι, δημιουργούν μία διαπεραστική θλίψη για τις ζωές ενός κουαρτέτου γυναικών με δηλητηριώδη συναισθήματα, για τις ίδιες και τους ανθρώπους που τις περιβάλλουν. Παρά τη νέα εποχή αισιοδοξίας που υπόσχεται η κατάρρευση του Soviet, η πραγματικότητα για τις ηρωίδες είναι εντελώς διαφορετική, με τις ίδιες να βυθίζονται όλο και περισσότερο στην εσωτερική καταπίεση και την απελπισία. Προφανώς ο τίτλος της ταινίας είναι ειρωνικός, διότι μόνο αγάπη δεν υπάρχει σε αυτές τις «Ηνωμένες Πολιτείες». Οι τέσσερις αυτές γυναίκες μοιάζουν να είναι ενωμένες από ψυχαναγκασμούς και σεξουαλική τοξικότητα. Στις αριθμητικά αντίστοιχες ερωτικές σκηνές του φιλμ κυριαρχεί η απόγνωση. Η συγκεκριμένη ατμόσφαιρα υποστηρίζεται οπτικά από την πανέμορφα αποχρωματισμένη φωτογραφία του Όλεγκ Μούτου, γνωστού από τα «4 Μήνες, 3 Εβδομάδες & 2 Μέρες» και «Πίσω από τους Λόφους» του Κριστιάν Μουντζίου, με εμφανείς επιρροές από το Ρουμανικό Νέο Ρεύμα.

Σε γραμμική αφήγηση, οι ιστορίες διασταυρώνονται μέσω ενός κτηρίου κλασικής αρχιτεκτονικής της σοσιαλιστικής εποχής όπου διαμένουν οι ηρωίδες. Συνδετικό κρίκο των ιστοριών αποτελεί η Μαρζένα, η οποία είναι αδελφή της Ίζα, φίλη της Αγκάτα και αντικείμενο του όποιου πόθου της Ρενάτα: τέσσερις γυναίκες – θύματα της πολιτικοοικονομικής δυσχέρειας και του θρησκευτικού συντηρητισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι οι τρεις σκιαγραφούνται ως stalkers των ψυχικών τους εμμονών: η Αγκάτα κατασκοπεύει τον καυτό παπά, η Ίζα τον χήρο γιατρό και η Ρενάτα τη Μαρζένα, και εκπέμπουν την κακή, ψυχρή κι ανάποδη μορφή της αγάπης. Ακόμα και η Μαρζένα, ίσως η λιγότερο δυστυχισμένη από τις τέσσερις, καταλήγει σε ένα περιστατικό νοσηρής ερωτικής αυτοϊκανοποίησης από τον φωτογράφο της, στην προσπάθειά της να γίνει φωτομοντέλο.

Καμιά σε αυτές τις «Ηνωμένες Πολιτείες» δεν ζει τη ζωή που έχει φανταστεί για τον εαυτό της και η απογοήτευση που νιώθουν γεννά συναισθήματα και συμπεριφορές εκτός ελέγχου, δημιουργώντας ακραίες καταστάσεις. Ειδικά στην περίπτωση της Ίζα, η ιστορία ξεφεύγει από την ίδια και τον εραστή της, και επηρεάζει την κόρη του, με καταστρεπτικές συνέπειες. Είναι το σημείο όπου, το κατά τα άλλα μεστό σενάριο αδυνατεί να διαχειριστεί το μέγεθος της τραγωδίας και με ένα ίσως άκομψο κόψιμο του μοντάζ μας μεταφέρει πίσω στον χρόνο, στην ιστορία της Ρενάτα. Τι είναι αυτό που αγαπούσε η Ρενάτα και το βρίσκει στο πρόσωπο της Μαρζένα; Σε μια από τις πιο δυνατές σκηνές της ταινίας, εκείνη του waltz μεταξύ των δύο γυναικών, συμπυκνώνεται ολόκληρη η απόγνωση στο βλέμμα της Ρενάτα που σε κάθε στροφή του «Γαλάζιου Δούναβη» βυθίζεται περισσότερο στο αδιέξοδο.

Το καλογραμμένο σενάριο, που κέρδισε το αντίστοιχο βραβείο του διαγωνιστικού τμήματος του Φεστιβάλ του Βερολίνου, σε συνδυασμό με την υφολογική λιτότητα της σκηνοθεσίας, την αποστειρωμένη φωτογραφία και τις εξαιρετικές ερμηνείες των ηθοποιών, εντείνουν το αίσθημα της ασφυξίας των χαρακτήρων δημιουργώντας ένα στιβαρό σχόλιο για την ελευθερία και την αγάπη σε καιρούς μετάβασης.