του Νίκου Παλάτου

Η δεύτερη αμερικανική ταινία του Φριτς Λανγκ είναι ένα μικρότερου βεληνεκούς φιλμ από το έξοχο «Νέμεσις» (1936). Εν τούτοις, λειτουργεί ως αμάλγαμα των προβληματισμών που απαντώνται σε ολόκληρη σχεδόν τη (χολιγουντιανή) φιλμογραφία του σπουδαίου σκηνοθέτη. Η απονομή δικαιοσύνης υπό την πίεση του όχλου, θέμα γύρω από το οποίο περιστρεφόταν το ντεμπούτο του στις ΗΠΑ, εμπλουτίζεται στο «Έχω Δικαίωμα να Ζήσω» με την ρεαλιστική ματιά της εποχής της Μεγάλης Ύφεσης, υπό το πρίσμα της θρησκείας και της προσπάθειας επανένταξης, σε μία αμφιβόλου ηθικής κοινωνία. Ο Λανγκ δίνει στο φιλμ του έναν αισθητά «καταραμένο» τόνο, συνδυάζοντάς τον με μια κάποια δόση νουάρ αύρας, κατά τα ειωθότα εκείνης της περιόδου.

Έπειτα από δυο-τρία μικροπαραπτώματα, που όμως τον οδήγησαν ισάριθμες φορές στο κελί της φυλακής, ο Έντι Τέιλορ αποφυλακίζεται, δίνοντας υπόσχεση πως δεν πρόκειται να επιστρέψει ξανά «μέσα». Έχει την αμέριστη συμπαράσταση της αγαπημένης του Τζόαν, η οποία τον περιμένει καρτερικά όλα αυτά τα χρόνια, όντας «τυφλά» ερωτευμένη μαζί του. Τα πράγματα δείχνουν να πηγαίνουν καλά για τον Έντι, όμως, γρήγορα θα συνειδητοποιήσει πως για τη συντριπτική πλειονότητα του κόσμου παραμένει ένας εγκληματίας. Απολυμένος από τη δουλειά του, εκδιωγμένος από το ξενοδοχείο όπου πήγε να περάσει λίγες μέρες έπειτα από τον γάμο του με την Τζόαν και, ακόμα χειρότερα, εκ νέου και αδίκως κατηγορούμενος για ληστεία μετά φόνων, ο Έντι βρίσκεται αντιμέτωπος όχι απλά με το κελί της φυλακής, πια, αλλά με την ηλεκτρική καρέκλα! Ανήμπορος να υπερασπιστεί τον εαυτό του, θα επιλέξει ξανά τον δρόμο της παρανομίας. Η διαφορά είναι πως αυτή τη φορά υποχρεώνεται να έχει και την Τζόαν στο πλευρό του.

Ο Λανγκ κινηματογραφεί μια αργή κάθοδο στην Κόλαση μέσα από ένα ανεπανάληπτο σερί κακοτυχίας, που ωσάν κατάρα παγιδεύει τους δύο άμοιρους εραστές. Το κλασικό μοτίβο του παράνομου, ο οποίος παρά τις υποσχέσεις του ξαναπέφτει στην παγίδα του εγκλήματος, περιγράφεται εδώ μ’ έναν έντονα σαρκαστικό τρόπο, κριτικάροντας άγρια (και μάλιστα τόσες δεκαετίες πριν) την θανατική ποινή, ένα θέμα taboo για τη συντηρητική αμερικανική κοινωνία. Η οπτική που υιοθετεί ο Λανγκ βασίζεται εν πολλοίς σε φιλοσοφική θεωρία, σύμφωνα με την οποία κάθε άνθρωπος γεννιέται καλός, μέχρι η κοινωνία να τον μετατρέψει σε εγκληματία. Στο μεταίχμιο του περάσματος από το ένα περιβάλλον στον άλλο, εξετάζονται από… θρησκευτικής σκοπιάς η αθωότητα, η ενοχή, η συγχώρεση και η άδολη αγάπη, καθώς ένας ιερέας, φίλος της Τζόαν, πάντοτε βρίσκεται εκεί και σπέυδει να τείνει χείρα βοηθείας στον Έντι. Στην πράξη, όμως, φαίνεται πως η άφεση αμαρτιών δεν δίνεται σε όλους τους αμαρτωλούς του κόσμου τούτου, αφού για τους περισσότερους εξ αυτών το σημάδι της αμαρτίας τούς ακολουθεί παντού και πάντα.

Η εύθραυστη ισορροπία της σχέσης δύο πιστά ερωτευμένων υπογραμμίζεται από την θαυμάσια παρουσία του πρωταγωνιστικού ζεύγους των Χένρι Φόντα και Σίλβια Σίντνεϊ (σε νεότατη ηλικία ο πρώτος), με τον φακό του κορυφαίου διευθυντή φωτογραφίας Λίον Σαμρόι (στην καριέρα του μέτρησε δεκαοκτώ υποψηφιότητες για Όσκαρ και τέσσερις συνολικά κατακτήσεις) να «φυλακίζει» τα αισθήματα τους μ’ έναν έντονα αλληγορικό τρόπο. Το παιχνίδι με τις σκιές και την ομίχλη (η σεκάνς της απόδρασης είναι λίαν υποβλητική) και στιγμές όπως το φιλί μέσα από τα κάγκελα, είναι σαν να επιβεβαιώνουν την απατηλή φύση ενός εξαρχής καταδικασμένου έρωτα. Άλλωστε, όπως φαίνεται, η αθωότητα από μόνη της δεν αρκεί για ν’ αλλάξει μια προδιαγεγραμμένη μοίρα.