του Ηλία Φραγκούλη

Οφείλουμε να επαναπροσδιορίζουμε τις έννοιες του κλασικού στο πλαίσιο της θέασης μίας ταινίας στο σύγχρονο παρόν. Ατυχώς, τα περισσότερα κείμενα της ελληνικής κριτικής που αφορούν επανεκδόσεις, επί μονίμου βάσεως, συνοδεύονται από «πεντάστερες» αξιολογήσεις και μία κάποια σχετική ατολμία, λες και κάθε φιλμ του (μακρινού) παρελθόντος αποτελεί ένα είδος «ιερής αγελάδας» την οποία δεν αγγίζουμε. Μέγα λάθος!

Αυτά σκεφτόμουν αφού παρακολούθησα ξανά το «Μάρτυρας Κατηγορίας» του Μπίλι Γουάιλντερ, φιλμ υποψήφιο για έξι Όσκαρ το 1958, με ουκ ολίγα μυθικά ονόματα της μεγάλης οθόνης στη μαρκίζα. Και εκείνο της Άγκαθα Κρίστι, φυσικά, σε θεατρικό έργο της οποίας βασίστηκε τούτη η ταινία. Ακριβώς εκεί εντοπίζεται και το ουσιαστικό της πρόβλημα, πόσω μάλλον για έναν θεατή του σήμερα, ο οποίος θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα θέαμα πραγματικά γερασμένο και διόλου συναρπαστικό κινηματογραφικά. Κάπως έξω από τα νερά του εδώ, ο Γουάιλντερ προσπαθεί να αντλήσει ό,τι καλύτερο μπορεί από το εκλεκτό επιτελείο των ηθοποιών του, αναζητώντας ταυτόχρονα ίχνη χιούμορ που θα αποπειραθούν να «σπάσουν» την πλήξη της προβλέψιμης πλανοθεσίας και του δίχως ιδιαίτερο σασπένς ρυθμού των σκηνών της δίκης. Με άλλα λόγια, αντιλαμβάνεσαι ότι ο σκηνοθέτης νιώθει ελαφρώς «αγκυλωμένος» και παγιδευμένος μέσα στο υλικό του.

Βασικό όπλο του φιλμ, η παρουσία του Τσαρλς Λότον στο ρόλο του ηλικιωμένου δικηγόρου που η κατάσταση της υγείας του δεν του επιτρέπει να καταναλώνει τις επιθυμητές δόσεις αλκοόλ ή να ανάβει τα αγαπημένα του πούρα, υπό το άγρυπνο μάτι της νοσοκόμας Έλσα Λάντσεστερ (η οποία αργότερα θα τυποποιήσει το «καλούπι» της ηρωίδας της για κάμποσες οικογενειακές παραγωγές του studio της Disney). Η οξύθυμη παραξενιά και ο μπαγαπόντικος τρόπος επίλυσης κάθε προβλήματος του χαρακτήρα που υποδύεται με θαυμαστή άνεση ο Λότον έρχεται να συναντήσει μερικές από τις πιο αξιομνημόνευτες φιλμικές στιγμές της Μαρλένε Ντίτριχ, ως συζύγου του κατηγορούμενου, μιας καπάτσας θηλυκιάς που δείχνει ικανή για τα πάντα, όσο και να αποτελεί το μεγαλύτερο θύμα της υπόθεσης την ίδια στιγμή! Δίπλα τους, ο (κυριολεκτικά) καταϊδρωμένος Ταϊρόν Πάουερ φαίνεται λες και κάνει αγώνα δρόμου για να πλησιάσει κάπως την υποκριτική δεινότητα των συμπρωταγωνιστών του.

Είναι προφανές ότι ο «Μάρτυρας Κατηγορίας» επιστρέφει στα ελληνικά θερινά σινεμά κυρίως εξαιτίας της αγάπης τού ντόπιου κοινού για το όνομα της Άγκαθα Κρίστι, όμως τούτο το έργο δεν διαθέτει την πολυπρόσωπη ιστορία μυστηρίου που έχουν συνήθως τα βιβλία της, με τον Γουάιλντερ να αγωνίζεται να κάνει ό,τι πιο έξυπνο μπορεί πατώντας (στην ουσία) επάνω σε μόλις τρεις χαρακτήρες ενός δράματος με προβλέψιμο twist. Αν ρωτάς κι εμένα, σε κάπως παρόμοιο στυλ πλοκής, «Τα Ίχνη Ήταν Ψεύτικα» (1956) του Φριτς Λανγκ στέκουν πολύ καλύτερα από τούτο (έως και) σήμερα. Στον τομέα της κινηματογραφικής ψυχαγωγίας. Άλλοι έχουν τ’ όνομα, όμως…