του Ηλία Φραγκούλη

Το τελευταίο φιλμ τού στερεοτυπικά, πλέον, προκλητικού Φρανσουά Οζόν αγγίζει όλο και περισσότερο την προβληματική της (με την κακή έννοια) ώριμης περιόδου της καριέρας τού Πέδρο Αλμοδόβαρ, με τη διαφορά ότι μέχρι να φτάσουμε στο «ηθικό δίδαγμα», έχουμε χάσει τα αυγά και τα πασχάλια από τη σύγχυση… σεξουαλικότητας. Πέρα από οποιονδήποτε χαρακτηρισμό τού «queer cinema», ο Οζόν έχει πάψει να ασχολείται με τις gay φαντασιώσεις και την κριτική του απέναντι στον συντηρητικό αστισμό, για να μας προτείνει εδώ μια στάση όχι ακριβώς πανσεξουαλική αλλά τόσο… θηλυπρεπή που μαρτυρά μια επιθυμία ξεκάθαρα ενάντια στη φύση. Με ένα ελαφρύ ρίσκο αυτό να παρερμηνευτεί… καθολικά!

Με βάση ένα διήγημα της Ρουθ Ρέντελ και φλερτάροντας με χιτσκοκικά μοτίβα μυστηρίου (που βιάζεται να… «ευνουχίσει» χρονικά στην αφήγηση, χωρίς να αφήνει περιθώρια αμφιβολίας για την εξέλιξη της δράσης), ο Οζόν αφοσιώνεται στο φαινομενικό βίτσιο τού ήρωά του, ο οποίος χάνει τη σύζυγό του αρκετά πρόωρα, μένει μόνος με ένα μωρό το οποίο δύσκολα προσπαθεί να μεγαλώσει ως «μάνα» και υπό αυτές τις συνθήκες τού «σοκ», καταλήγει στην ψυχολογική θαλπωρή τού… cross dressing, για να υποδυθεί ένα «αντίγραφο» της αγαπημένης του συντρόφου.

Το gay στοιχείο υποβόσκει χάρη στην παρουσία τής Κλερ, η οποία ποτέ δεν εξωτερίκευσε τις ερωτικές της επιθυμίες απέναντι στη μακαρίτισσα Λορά, με την οποία μεγάλωσαν μαζί και, αμφότερες, έκαναν κι από έναν ευτυχισμένο… straight γάμο. Όταν η Κλερ δεχθεί ως πραγματικότητα τα νέα δεδομένα τού Νταβίντ, θα αλλάξει στη μνήμη τού κινητού της το όνομα σε Βιρζινιά και, ξαφνικά, θα βρεθεί με μια «Καινούργια Φιλενάδα», για την οποία δεν αντιλαμβάνεται ακόμη τι συναισθήματα τρέφει. Η κρυφή έλξη αναπτύσσεται μέσα της, όμως το πραγματικό φύλο τού Νταβίντ λειτουργεί ανασταλτικά για να βρει κι εκείνη τον δικό της δρόμο της… απελευθέρωσης.

Θα μπορούσε να είναι ένα ακραία παράδοξο… φεμινιστικό έργο, όμως οι επιδιώξεις τού Οζόν μπλέκουν διαρκώς τα μπούτια τους, καθώς αυτός προσπαθεί όπως πάντα να σπάσει τα taboo των θεατών, που μέχρι ενός σημείου μπορούν να δεχτούν την ταινία ως σπουδή απέναντι στο κοινωνικά «φορεμένο» προφίλ της όποιας σεξουαλικότητας. Από τη στιγμή, όμως, που οι πράξεις των δύο κεντρικών χαρακτήρων ακυρώνουν πολλαπλά και από κάθε πιθανή οπτική την εκ των πραγμάτων παραδοχή της ύπαρξης του αρσενικού και του θηλυκού, αυτή η «Φιλενάδα» βιώνει έναν από τους πιο αποπροσανατολισμένους οργασμούς που έχουμε δει στο σινεμά εδώ και πολλά χρόνια (χωρίς να υπολογίζουμε, φυσικά, τη φιλμογραφία του Αλμοδόβαρ…).

Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να σε κρατήσουν και να σε ικανοποιήσουν στην ταινία. Τα locations των καναδικών suburbs που δίνουν μια πιο αμερικάνικη νότα αστικού ονείρου (φωνασκεί το μελό τού Σερκ), η… ύπουλη οπτικοποίηση των φαντασιώσεων της Κλερ, η κομμένη στα δύο νεκροφιλική σεκάνς (έστω και αν το αρχικό ντύσιμο του πτώματος παραπέμπει εντελώς στην εισαγωγή της «Μεγάλης Ανατριχίλας») ή οι φευγαλέες αναφορές σε χιτσκοκικά μοτίβα μυστηρίου (εδώ που τα λέμε, περισσότερο ταιριάζουν ως homage στις κλεψιές του Μπράιαν Ντε Πάλμα, για να μην ονοματίσω ως πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Προετοιμασία για Ένα Έγκλημα»…).

Μια εξερεύνηση της ταυτότητας του φύλου σου; Μια απόπειρα απεγκλωβισμού από την όποια σεξουαλικότητα; Ένα παιχνίδι πάνω στους ρόλους του φετιχισμού; Η «Καινούργια Φιλενάδα» θέτει αρκετά ερωτήματα στον θεατή, βάζοντας και τις αντίστοιχες τρικλοποδιές – εμπόδια απέναντι σε όλα αυτά μαζί, επιλέγοντας τη φυγή από τα δύσκολα δια της οδού του μελοδραματικού camp, στο οποίο τόσο πολύ αρέσκεται ο Οζόν. Στην τελική, ακόμη κι αν αισθανθείς να σου φεύγουν… πόντοι κατά τη διάρκεια του φιλμ, σίγουρα μια κουτρουβάλα με το ψηλοτάκουνο θα τη φας!