του Ηλία Φραγκούλη

«Οι Fantastic Four δεν έμοιαζαν με τους υπόλοιπους υπερήρωες. Θύμιζαν περισσότερο οικογένεια. Αλλά, όσο μεγαλύτερη δύναμη διέθεταν, τόσο περισσότερο κακό μπορούσαν να προκαλέσουν αναμεταξύ τους, χωρίς καν να το γνωρίζουν. Αυτό ήταν το νόημα στους Fantastic Four. Ότι η οικογένεια είναι κάτι σαν μια δική σου, προσωπική αντι-ύλη… Η οικογένειά σου είναι το κενό από το οποίο αναδύεσαι και το μέρος στο οποίο επιστρέφεις όταν πεθαίνεις. Κι αυτό είναι το παράδοξο. Όσο πιο κοντά της βρίσκεσαι, τόσο πιο βαθιά μπαίνεις στο κενό…»

Voice-over. Μετά την παγοθύελλα. Σ’ ένα σταματημένο τρένο. Ο Πολ επιστρέφει στην οικογένειά του, διαβάζοντας ένα comic με τους Fantastic Four. Λίγα λεπτά αφήγησης κρύβουν μέσα τους όλη την ταινία! Και η μουσική του Μίκαελ Ντάνα υπογραμμίζει με εσωτερική ένταση αυτό που πρόκειται να ξεδιπλώσει ο Ανγκ Λι: ένα υπαρξιακό δράμα που κορυφώνεται μέσα από στάδια μιας τελετουργικής διαδικασίας, έτσι όπως την υπαγορεύει η Φύση. Το μοναδικό στοιχείο της ζωής το οποίο μπορεί να πλάσει ή να ανατρέψει κανόνες. Αυτό που ορίζει την ανθρώπινη φύση και την εξέλιξή της. Πάρτε μια βαθιά ανάσα. Έρχεται θύελλα…

Νοέμβριος 1973, λίγο πριν από τον εορτασμό της Ημέρας των Ευχαριστιών, στο Κονέκτικατ. Ο Ρίτσαρντ Νίξον λέει ψέματα από την τηλεόραση και κανείς δεν θυμάται την δέκατη επέτειο της δολοφονίας του JFK. Η μικρότερη κόρη των Χουντ ανησυχεί ότι η υπόθεση Γουότεργκεϊτ θα βυθίσει την Αμερική στην αναρχία και προτείνει να πυροβοληθεί ο Νίξον! Η οικογένειά της βρίσκεται στα πρόθυρα της διάλυσης, ο πατέρας της έχει δεσμό με μια γειτόνισσα, την Τζέινι Κάρβερ, μητέρα δύο αγοριών και σύζυγο του λείπω-σε-ταξίδι-για-δουλειές Τζιμ. Ο όρος οίκος δεν έχει πλέον καμία σημασία. Οι δύο οικογένειες συμβιώνουν από συνήθεια. Εμείς στεκόμαστε ως παρατηρητές της υποκρισίας, έτσι όπως την διαγράφουν οι ενήλικες και την ξεσκεπάζουν τα παιδιά. Οι πρώτοι έχουν ζήσει τα πάντα, έχουν σπρώξει την κοινωνία στα άκρα της κρίσης και γεύονται πια μόνο τους καρπούς της σεξουαλικής ελευθεριότητας. Τα παιδιά, από την άλλη, προσπαθούν να προλάβουν δια της βίας τη γεύση της ενήλικης πρόκλησης, πριν από τον ερχομό μιας Νέας Εποχής που θα θέσει ξανά σε καλούπια την ελευθερία. Θέλουν να ζήσουν κι αυτά την ελεύθερη «επανάστασή» των μεγάλων, να κάνουν drυgs, να μιλάνε για το σεξ, να παίζουν «θα σου δείξω το δικό μου αν μου δείξεις το δικό σου» και να προσπαθούν να κάνουν σεξ, φορώντας μάσκες με τη φάτσα του Νίξον. Η εποχή είναι αφύσικη, δεν υπάρχει επικοινωνία, ούτε καν οικογένεια. Κενό.

«Δεν είναι εύκολο να περιπλανιέσαι έξω απ’ τη ζωή. Μοιάζει σαν κάποιος ν’ αφήνει πάντα την πόρτα ανοιχτή προς έναν άλλο κόσμο, κι αν δεν προσέχεις, μπορεί να περάσεις μέσα σ’ αυτόν. Κι ύστερα πεθαίνεις. Γι’ αυτό στα όνειρά μας είναι σαν να στεκόμαστε μπροστά σ’ αυτή την πόρτα, απ’ όπου περνούν ανάμεσά μας νεκροί και νεογέννητοι άνθρωποι, στριφογυρίζοντάς μας… Το πρωί χρειάζεσαι λίγο χρόνο για να βρεις το δρόμο σου πίσω στον κόσμο.»

Νοσηρός ψυχισμός και παιδικά τραύματα. Η δομή της κοινωνίας καταρρέει, τίποτα δεν αλλάζει προς το καλύτερο και οι ενοχές της συγκεκριμένης γενιάς δεν ξεπληρώνονται με κανένα δικαίωμα ελευθερίας. Η παγοθύελλα έρχεται ν’ ανοίξει αυτή την πόρτα, του «άλλου κόσμου», και μια θυσία πρέπει να τελεστεί για να κατευνάσει την ψυχή, την ανθρώπινη φύση, την ίδια τη Φύση. Η παγωνιά σε ξυπνάει σαν πόνος. Κι ύστερα, η οδύνη σε κάνει να συνειδητοποιείς ότι ζεις. Και συνεχίζεις…

Σκεφτείτε το. Ο Ανγκ Λι είναι ένας ξένος που όχι μόνο κατανοεί τους κώδικες και το κλίμα μιας ολόκληρης εποχής (της Αμερικής των ’70s), αλλά καταφέρνει και να το αποκαλύψει, να το ξεγυμνώσει έτσι όπως δεν το έκανε κανένας Αμερικανός σκηνοθέτης! Μεγάλο ατού στα χέρια του το σενάριο του Τζέιμς Σάμους (από το βιβλίο του Ρικ Μούντι, που κυκλοφόρησε το 1994), το οποίο δεν βασίζεται στην ανατρεπτική ή πλούσια πλοκή, αλλά στην καταγραφή και την εμβάθυνση χαρακτήρων σ’ ένα ρεαλιστικό πλαίσιο ζωής. Το εξαιρετικό (στο σύνολό του) καστ της «Παγοθύελλας» έχει καθοδηγηθεί στην εντέλεια από τον Λι, κινείται με εσωτερικό πάθος και μοιάζει σαν να λειτουργεί σε μία συμφωνία ρυθμών που δεν ξεφεύγει ποτέ σε «παραφωνίες». Για άλλη μια φορά, θα σταθώ στη μουσική του Ντάνα, η οποία κάνει την ταινία να αναπνέει και την καρδιά του θεατή να συγχρονίζεται μαζί της. Γήινα όργανα από την Ινδονησία, ένα φλάουτο και μια στοιχειώδης ορχήστρα, συναντούν με το πιο μινιμαλιστικό στυλ τις ανάσες και τους ψιθύρους της Φύσης, το ανθρώπινο υποσυνείδητο κι αυτή τη μυστήρια δύναμη που φέρνει τα δάκρυα στα μάτια.

Διαπεραστική σαν ανατριχίλα, αληθινή στο πνεύμα και σκληρή εκεί που πονάει, η «Παγοθύελλα» είναι η πιο ουσιαστική κατάθεση του αμερικανικού σινεμά γι’ αυτή τη χρονιά. Αν καταφέρει να περάσει δυναμικά στα Όσκαρ, αυτό θα σημαίνει πολλά…