της Βικτωρίας Μιχαήλ

Είσαι δημοσιογράφος, πας στον επίγειο παράδεισο των νήσων Βανουάτου για θέμα, ερωτεύεσαι το habitat και τους ανθρώπους, τους κρατάς στην καρδιά και το μυαλό σου. Γίνεσαι και ντοκιμαντερίστας, δις σε συνεργασία με συμπατριώτη σου, και δέκα χρόνια μετά επιστρέφεις, έχοντας μαζί τη γυναίκα με τα παιδιά σου για να γνωρίσουν τον τόπο. Μένετε επτά μήνες και σε συνεργασία με τους γηγενείς μετατρέπετε σε πλήρες σενάριο ένα βασισμένο σε τεκτονικών κραδασμών πραγματικό περιστατικό δημώδες άσμα τους. Τους δείχνεις το «Δέκα Βάρκες» (2006) του Ρολφ ντε Χέερ, πρώτη ταινία που βλέπουν ever, τους βάζεις να υποδυθούν καθένας ό,τι κάνει στην καθημερινότητά του, και με μικρό συνεργείο λευκών αρχίζεις το γύρισμα. Θα φανείς αντάξιος της φιλοξενίας και της Ιστορίας τους, και ταυτόχρονα μιας ιστορίας που θα μιλήσει στους όπου γης νοματαίους;

Μας τα ‘παν κι άλλοι, από τον Φλάερτι («Ο Νανούκ του Βορρά», 1922) και τον Βισκόντι («Η Γη Τρέμει», 1948) μέχρι τον Μπέκις («Η Γη των Κόκκινων Ανθρώπων», 2008) και τελευταία το «Η Κυνηγός με τον Αετό». Αλλά κανείς όπως οι Αυστραλοί Μάρτιν Μπάτλερ και Μπέντλεϊ Ντιν, για λογαριασμό του λαού των οικοδεσποτών τους. Πιστοί, θαρρείς, στο «οι φυλές μας είναι οι τελευταίοι φύλακες του Κάστομ. Πρέπει να το διατηρήσουμε για να ζήσουμε», όπως αποφαίνεται ο επικεφαλής των Γιάκελ. Το Κάστομ, το άγραφο πλέγμα των παραδοσιακών ηθών κι εθίμων, της θρησκείας, της οικονομίας και του δικαίου, επιβάλλει ένα συνοικέσιο ανάμεσα στη μετέφηβη Γουάγουα, που έχει και πανδήμως επίσημα μόλις γίνει γυναίκα, και τον γιο του αρχηγού των πολεμοχαρών αντιπάλων γειτόνων τους Ιμεντίν, ώστε να εκτονωθεί η διμερής ένταση που προκάλεσε ο εκ μέρους τους φόνος του σαμάνου των Γιάκελ τον οποίο θεώρησαν υπεύθυνο για κατάρα με αποτέλεσμα κακή σοδειά. «Διχασμένα παιδιά της Τάννα, κάντε ειρήνη μεταξύ σας», θα πει ο γερο-ειρηνοποιός. «Ολες έχουμε βιώσει αυτό που νιώθεις. Ο γάμος μου ήταν κανονισμένος όπως όλων μας», θα πει η γιαγιά της στην κοπέλα που έχει βρει το έτερον ήμισύ της στον Ντάιν, τον κανακάρη του φύλαρχού τους. Μόνο η λιλιπούτεια αδελφή της ξέρει το μυστικό τους. Όταν το παράνομο ζευγάρι διεκδικήσει την ευτυχία του όπου αυτή μπορεί να βρίσκεται, θα βρει απέναντί του φίλους κι εχθρούς. Θα δελεαστεί από τη διέξοδο των πειρασμών μιας αλλοτριωμένης ελευθερίας. Θα κινήσει γη και ουρανό. Μπορεί όλο το σύμπαν να συνωμοτήσει υπέρ τους ώστε ν’ αλλάξουν τη φύση των ανθρώπινων πραγμάτων; Θα χυθεί μετά τη λάβα της αφυπνισμένης Γιαχούλ, του ηφαιστείου – πνεύματος που τους σκέπει όλους, και γήινο αίμα;

Το ότι καταφέρνουν να διαφεντέψουν και να κάνουν να θεριέψει ένα παγκόσμια πολύρριζο μοτίβο, με παραφυάδες περισσότερο στα καθ’ ημάς γνωριμότερα «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» και «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», είναι ο ένας άθλος τού ντουέτου των ραψωδών απ’ τους Αντίποδες, που περνούν οργανικότατα δια δραματουργικού πυρός και σιδήρου, καθώς… τρέχει απειλητικά το περιπλανώμενο «δεν είναι ο έρωτας παιδί της λογικής» τού στόρι, τη σαρκωμένη αρχετυπολογία τους – ακόμα και την παρακατιανή: κοντά στα δύο μαναράκια (που ανακαλύπτουν συναρπαστικά για μας και συναρπασμένα το ένα το άλλο και ό,τι τους περιβάλλει) είναι ένας πατέρας που πρέπει να διατάξει ένα οικείο έγκλημα για το καλό της ευρύτερης οικογένειας του χωριού, μια Εδέμ αλλαξοπιστησάντων που «θα σας δείξει το φως […] είδα όραμα ότι θα ‘ρθείτε!», μια σαν σκαστή από τις «Μικρές Αφροδίτες» ηρωίδα που όταν πρέπει θα βάλει το χεράκι της.

Ενώ στον Ειρηνικό των συσχετισμών συμπλέουν με το πρωτεϊκό ειδύλλιο αντιξοοτήτων η χειραφέτηση της γυναίκας και των αντιλήψεων και η δοκιμασία του όποιου τολμητία πολεμιστή του καλού, για να αναδυθεί ένα ελεγείο για το αναγκαία επώδυνο μα όχι απαραίτητα unhappy τέλος της αθωότητας, του αισθαντή homo naturalis αλλά κι ενός έθνους αυτοχθόνων απέναντι στη Δύση (το τι δουλειά έχει η βασίλισσα Ελισάβετ και ιδίως ο σύζυγός της Φίλιππος στο album των αναμνήσεών τους είναι το… θεϊκό γραφικό γκαγκ της ταινίας), οι mates κάνουν θαύματα και στην εκφραστική Μελανησία τους. Ο φακός του Ντιν εξασφαλίζει ότι τα κοντινά κατά τις στιχομυθίες δίνουν βάρος στις ερμηνείες (η tabula rasa τους ως προς την Έβδομη Τέχνη εν γένει, εκτός του συγχρωτισμού με και της άφεσης στους μουσαφίρηδες, μάλλον εξηγεί γιατί δεν θυμάμαι τόσο καλά καθοδηγημένο natural ensemble ερασιτεχνών τις τελευταίες δεκαετίες, μόνο ο περαστικός chief στη σκηνή της ακτής υστερεί), με τα χθονίως πνευματιστικής ατμόσφαιρας πανοραμικά – κλειδί στον κρατήρα να βρίσκουν βραχέως, όπως πρέπει, τη νευραλγική θέση τους εν μέσω των λήψεων παλμού στην terra firma τής χώμα-κι-άχυρο κοινότητας ή στο σμαραγδένιο δάσος. Είναι, βέβαια, η μοντέρ του ντε Χέερ, Τάνια Νίμι, που φροντίζει το μάγμα να κυλάει, και να κοχλάζει ήρεμα με τα σποραδικά ημιτόνια ηλεκτροακουστικής ambient του Άντονι Πάρτος που πρωτοξυπνάνε, σημαδιακά, στον άτυπο γάμο των δύο νέων μέσα στο θεριεμένο πράσινο προτού βγουν στη γύρα για το αύριό τους.

Μετά τα μέλια (κυριολεκτικά, στη χάρμα οφθαλμών σεκάνς της κηρήθρας) και επί ποδός θηράματα μες στο άγνωστο, υπάρχει; Και τι μπορεί να… σημάνει αυτό για το αύριο ενός τρόπου ζωής και των σωβινιστικών νοοτροπιών που το ορίζουν; «Αντισταθήκαμε στις αποικιοκρατικές δυνάμεις, στους χριστιανούς, στη χρήμα», θα απευθύνει χύμα στο πλήθος ο με πιο ανοιχτά μυαλά πια ηγέτης, σαν tribal Βάρδος ή αρχαίος ημών ποιητικός πρόγονος, στην απο-θέωση της κατακλείδας. Είναι ένα νουθετητικό Ρίχτερ – άυλη (αλλά διασωσμένη πλέον στην οθόνη) κληρονομιά, που πρωτοεκρήγνυται διδακτικά αλλά απολύτως εντροπικά σ’ αυτή την εκ των έσω αλλά με τα μαγικά των λευκών (το σινεμά) αναμυθολόγηση – μάθημα για έναν πληθυσμό που θέλει να θυμάται και δύναται ν’ αλλάζει. Σ’ ένα καλλιτέχνημα – μάθημα για τη genre μειονότητα απ’ όπου ξεπήδησε, που συνάμα γίνεται βιταλιστικά τελετουργικά η αναβάπτισή σου ως θεατή απ’ το cine-folklore των πολιτισμένων του Πρώτου Κόσμου που σου πουλάνε καθρεφτάκια. «Δεν είμαστε Ζουλού, δεν είμαστε Παπούα, είμαστε η άγρια…» κ.λπ., σου λέει το ταμ ταμ τής αντιβάρβαρης καλλονής του. Τ’ άκουσες, Αρετούσα μου; «In fair Verona», down under…