του Νίκου Παλάτου

Η υπόθεση του Μουράτ Κουρνάζ αποτελεί μία από τις πιο σοβαρές γερμανοαμερικανικές δικαστικές ρήξεις της πρόσφατης Ιστορίας, με σοβαρές πολιτικές προεκτάσεις. Τον Δεκέμβριο του 2001, ο (γεννημένος στη Βρέμη, μα κάτοχος τουρκικού διαβατηρίου) 19χρονος Κουρνάζ, συνελήφθη στο Πακιστάν από τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις ως ύποπτος τρομοκρατικών ενεργειών και μεταφέρθηκε πάραυτα στις φυλακές του Γκουαντάναμο, όπου και κρατήθηκε άνευ ουσιαστικού λόγου για πέντε περίπου χρόνια. Δεν ήταν παρά ένας από τους πολλούς «άτυχους» της πολιτικής που ακολούθησαν Αμερική και σύμμαχοι, έπειτα από το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους. Όπως είναι εύκολα αντιληπτό, η ιστορία έχει πολύ ζουμί, από όποια σκοπιά και να την κοιτάξει κανείς, εν τούτοις, κατά έναν παράδοξο λόγο, ο σκηνοθέτης Αντρέας Ντρέζεν (επιδεικνύοντας μεγάλη τόλμη) αποφασίζει να δει το θέμα από την κατά τι… κωμική πλευρά του! Και, ως γνωστόν, η γερμανική κωμωδία δε σκίζει.

Η σκηνοθετική οπτική που υιοθετείται στο φιλμ περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από την μητέρα του Μουράτ (ο οποίος ως χαρακτήρας είναι σχεδόν ανύπαρκτος). Η Ραμπιγιέ Κουρνάζ είναι μια άκρως εξωστρεφής γυναίκα και στοργική μάνα, που έχει ένα μόνιμο χαμόγελο στα χείλη, αλλά και μια… κουτάλα στα χέρια, αφού η φροντίδα των παιδιών της είναι γι’ αυτήν το παν. Μπορεί να αστειεύεται ασταμάτητα με οτιδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή, κινούμενη ανάμεσα στην υπέρμετρη αισιοδοξία και την αφέλεια, δείχνοντας πως ελάχιστα έχει καταλάβει τι ακριβώς παίζει με την υπόθεση του γιου της, όσο και να προσπαθεί να της τα εξηγήσει απλά και όμορφα ο χαμηλών τόνων δικηγόρος της. Όλα αυτά εξετάζονται σε πενταετές βάθος, με συνεχόμενα άλματα στον χρόνο, τα οποία σημειώνονται με την αρίθμηση των ημερών που έχουν περάσει από τη σύλληψη του Μουράτ, για να φτάσουμε κάποτε στην επιδιωκόμενη απελευθέρωσή του.

Περί της σκόπιμης υπονόμευσης του κράτους δικαίου, συναρτήσει της de facto κατάργησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη «no man’s land» του Γκουαντάναμο, έχουν χυθεί τόνοι μελάνι κι έχουν γυριστεί δεκάδες ταινίες, που με τον έναν η τον άλλο τρόπο εξετάζουν τη συγκεκριμένη συνθήκη, υπό το πρίσμα πάντα της κατάλυσης των δημοκρατικών αξιών. Πιο πρόσφατη από όλες ήταν η οσκαρική, πλην όμως απρόβλητη (ελέω πανδημίας) στη χώρα μας «The Mauritanian» (2021) του Κέβιν ΜακΝτόναλντ, η οποία κινούνταν στα όρια του δικαστικού θρίλερ. Το «Ραμιγιέ Κουρνάζ» περισσότερο φέρνει σε «Έριν Μπρόκοβιτς» (2000), δίνοντας σ’ ένα σοβαρότατο θέμα μια Δαυίδ εναντίον Γολιάθ κωμική χροιά. Η διαφορά, όμως, είναι πως εδώ το «αστείο» σερβίρεται με τρόπο που σε κάνει ν’ απορείς.

Η Γερμανοτουρκάλα τηλεοπτική star Μελτέμ Καπτάν έχει αφεθεί να σολάρει ακατάπαυστα, μετατρέποντας το φιλμ σε αποκλειστικά δικό της show. Οδηγεί μονίμως γρήγορα κι απρόσεκτα, συνομιλεί επί παντός επιστητού με την αδελφή της, νουθετεί τους άλλους δύο γιους της, στέκεται συγκαταβατικά απέναντι στον άντρα της, συμβουλεύεται τον μετριοπαθή δικηγόρο της. Το ταξίδι στη Γουόσινγκτον και η επικείμενη ακρόαση στο Ανώτερο Δικαστήριο δεν είναι γι’ αυτήν παρά ένας κρίκος στην αλυσίδα των καλαμπουριών, αφού η σαμπάνια είναι δωρεάν, η αμερικανική πρωτεύουσα είναι γεμάτη… μαύρους, ενώ για καλή της τύχη θα σφίξει το χέρι διάσημου χολιγουντιανού πρωταγωνιστή, ζώντας κατά κάποιο τρόπο το δικό της «American dream». Το «αστείο», σε ό,τι αφορά στο τελευταίο σκέλος, είναι πως τον αστέρα του κινηματογράφου υποδύεται σε σύντομη cameo εμφάνιση ο Τιμ Γουίλιαμς, και αν αναφωνήσατε «Ποιος;», να σας πληροφορήσω πως πρόκειται για Αμερικανό ηθοποιό εγκατεστημένο εδώ και μια εικοσαετία στη Γερμανία, ο οποίος διάγει σημαντική τηλεοπτική καριέρα εκεί! Ο Γερμανός θεατής ενδέχεται και να καγχάσει. Σε οποιονδήποτε άλλο, θα πρέπει να του το εξηγήσεις, δίχως να πιστεύω πως έπειτα θα πέσει κάτω από τα γέλια.

Η πολιτική πλευρά της υπόθεσης, οι συνθήκες κράτησης στο Γκουαντάναμο, ο «πόλεμος εναντίον της τρομοκρατίας» και άλλα ανάλογα, περνούν και δεν ακουμπούν ωσάν δευτερεύουσας σημασίας. Η νύξη που σε κάποια στιγμή γίνεται διά στόματος αρμόδιου Γερμανού εισαγγελέα προς τον δικηγόρο της Κουρνάζ, πως οι Αμερικάνοι ήταν έτοιμοι να παραδώσουν τον κρατούμενο γιο της στη Γερμανία, αλλά η Ομοσπονδιακή Καγκελαρία αρνήθηκε, θέτοντας εμπόδια τυπικής φύσεως σχετικά με την άδεια εισόδου του στη χώρα, παρέχει υλικό για μια ολόκληρη ταινία. Επικεφαλής της Καγκελαρίας για θέματα εξωτερικών υποθέσεων την εποχή εκείνη ήταν ο νυν Πρόεδρος της Γερμανίας, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, αλλά… που να μπλέκεις τώρα. Οπότε, βάλε την εύσωμη comédienne Μελτέμ Καπτάν να κάνει… διάδρομο στο γυμναστήριο ή να δίνει συμβουλές σε συγκέντρωση λομπιστών της Γουόσινγκτον περί ορθού ποτίσματος του φίκου (!) κι άσε τα (δύσκολα) υπόλοιπα για κάποια άλλη φορά, που οι συνθήκες (ίσως) θα έχουν ωριμάσει.