του Ηλία Φραγκούλη

Η νέα ταινία τού Αλεξάντερ Πέιν ξεκινά με έναν ηλικιωμένο άνδρα που περπατά πάνω σ’ έναν αυτοκινητόδρομο και δηλώνει στον αστυνομικό που τον σταματά ότι σκόπευε να πάει ως τη Νεμπράσκα με τα πόδια. Δε γνωρίζουμε κάτι πιο ουσιαστικό, η εικόνα είναι μαυρόασπρη, τα opening credits ξεκινούν. Μαύρο φόντο, λευκοί τίτλοι. Το όνομα του Πέιν μπορεί να υποψιάσει τους γνώστες της φιλμογραφίας του, πως πρόκειται να δουν ένα έργο σχεδόν «απλοϊκό», καλογραμμένο, με αληθινούς ανθρώπους για χαρακτήρες. Η μουσική τού Μαρκ Όρτον αναδίδει μια απίστευτη ζεστασιά, καθώς τα ονόματα των βασικών συντελεστών εμφανίζονται στην οθόνη. Όταν η εικόνα επέστρεψε και αντικατέστησε το μαύρο, για έναν εντελώς άγνωστο λόγο, μέσα μου, αισθανόμουν ότι η οθόνη θα πλημμύριζε από χρώμα. Για να ταιριάξει με τη σύνθεση, με το ηχόχρωμα που με έβαλε σε ένα αρκούντως γλυκερό mood. Φυσικά, το μόνο χρώμα που έβλεπα ήταν… το ίδιο μαυρόασπρο. Που μέσα σε ελάχιστα λεπτά αποκτούσε τη σημασία μιας ολόκληρης ζωής, από την οποία ο χρόνος «έκλεψε» την τετραχρωμία, τη χαρά, τη ζωντάνια. Ναι. Όπως κι αν αντιμετωπίζεις το γήρας, σίγουρα το «χρώμα» της ζωής σου ξεθωριάζει με τα χρόνια που περνούν. Είναι η πραγματικότητα. Ώσπου, κι από ό,τι απέμεινε σε χρώμα, να μείνει μονάχα το μαύρο. Σα σκοτάδι.

Ο Γούντι τού Μπρους Ντερν είναι ο γεροξεκούτης που μπορεί και να το ‘χει χάσει, ο ηλικιωμένος κύριος που μπουσουλάει σχεδόν, λίγο από το μεθύσι και λίγο από τη φθορά που νοιώθει στο κορμί του. Ο τύπος που βυθίζεται στην αδράνεια της τρίτης ηλικίας, που αισθάνεται την ασφάλεια της σιωπής όταν δεν ενοχλεί κανέναν γύρω του, γιατί έχει πλήρη επίγνωση της κατάληξης (σε ένα γηροκομείο) αν δεν κάτσει… στ’ αυγά του. Ξαφνικά, αυτό το περίφημο κουπόνι τον κάνει να… παίρνει τους δρόμους, με το θάρρος ενός Δον Κιχώτη που ψάχνει ξανά την ίδια τη ζωή, ακόμη κι αν τα χρήματα αυτά δεν υπάρχουν. Ή ακόμη και δίχως να γνωρίζει τι θα τα κάνει, σε περίπτωση που του τα δώσουν!

Το ταξίδι του Γούντι δεν έχει λογική. Με τα πόδια δεν περνάς από τη μια Πολιτεία στην άλλη! Απλά, ο άνθρωπος αποδρά με αυτή τη θέληση, της αναζήτησης, της φυγής από ένα παρατεταμένο αδιέξοδο που άλλοι, πιο σώφρονες, αποκαλούν ζωή και μπρος στο οποίο στέκονται καρτερικά, καθισμένοι σ’ έναν καναπέ, μπροστά από μια τηλεόραση σχεδόν πάντα, περιμένοντας να κλείσουν έτσι τα μάτια τους, όχι από κούραση, προφανώς… Ίσως ψάχνει να βρει αυτά τα χρώματα που λείπουν από την εξαιρετική, μελαγχολική φωτογραφία τού Φέντον Παπαμάικλ (είναι σχεδόν αστείο, αλλά το φιλμ γυρίστηκε… έγχρωμο, για να μην αντιμετωπίσει προβλήματα διανομής στη διεθνή αγορά, όμως, παντού υπερίσχυσε τούτη, η επίσημη και… αποχρωματισμένη version!). Ό,τι κι αν ψάχνει, δε βρίσκεται στην αιώνια γκρίνια της συζύγου που ποτέ δεν αγάπησε, ούτε στους δύο γιους που ήρθαν στον κόσμο επειδή εκείνου του άρεσε το σεξ (αλλά το θρήσκευμα της γυναίκας του δεν επέτρεπε άλλες «λύσεις»).

Τα λόγια τού σεναρίου του Μπομπ Νέλσον στάζουν κυνισμό και αλήθειες. Είναι ένα πικρόχολο «άντε και γαμήσου», το βγάλσιμο της γλώσσας στο δήθεν πεπρωμένο, την κατάρα του σογιού που σέρνεις μαζί σου μέχρι να πεθάνεις, μη σου πω και μετά το χώμα που σε θάβει (ειδικά αν επάνω από αυτό περάσει η Κέιτ, η σύντροφος του Γούντι, ένα κινητό «ληξιαρχείο» που πάντοτε συνοδεύει το κάθε όνομα στο οποίο αναφέρεται με ιστορίες ή κουτσομπολιά από το παρελθόν). Και μέσα από τα ευτράπελα των βλαχο-χαρακτήρων μιας βαθιάς και οπισθοδρομικής Midwest Αμερικής, το σενάριο βρίσκει επιπλέον γόνιμο έδαφος για να κρίνει τη μετάλλαξη του αμερικανικού ονείρου τής ευημερίας, με σκληρές εικόνες της επαρχιακής αγροτικής ερήμωσης, που δείχνουν λες και νοσταλγούν το άδικο, σπαταλημένο πέρασμα του χρόνου και γενεών ολόκληρων από παρόμοιες κωμοπόλεις, με τον τρόπο που και ο Πίτερ Μπογκντάνοβιτς έκλεινε το κεφάλαιο κάποιας άλλης εποχής στο αριστούργημά του, το «The Last Picture Show» (1971). Για τόσο βαρυσήμαντες συγκρίσεις μιλάμε. Και, σαφώς, για την – από κάθε άποψη – καλύτερη ταινία τού Αλεξάντερ Πέιν (sorry, «Election»).

Η «Nebraska» ανήκει σε εκείνες τις ταινίες που σε γραπώνουν με το συναίσθημά τους και κάνουν τη δική τους δουλειά στο εσωτερικό σου, ενώ εσύ χαίρεσαι σινεμά. Ήταν η δεύτερη φορά που το έπαθα σε τούτη την κινηματογραφική σεζόν. Με ασπρόμαυρο έργο, ξανά! Συμπτωματικά. Και πίστεψέ με, το να βγαίνεις από μια προβολή και να αισθάνεσαι πως θέλεις ν’ αγκαλιάσεις τους ανθρώπους γύρω σου, δεν είναι εμπειρία που μοιράζομαι συχνά με τις ταινίες τού σήμερα.