του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Όπως και να δει κανείς τον «Κύριο Κλάιν», σαν μία ιστορία εμμονής, μυστηρίου, ενοχής ή σαν ένα καφκικό θρίλερ, όπως συχνά αναφέρεται, πρόκειται για μια πραγματικά ασυνήθιστη ταινία, με ένα παράξενο σενάριο. Δεν είναι ακριβώς ούτε θρίλερ, ούτε ιστορικό ή πολιτικό δράμα, αν και υπάρχουν τέτοια στοιχεία. Επιπλέον, με την υπογραφή στη σκηνοθεσία του Τζόζεφ Λόουζι, ο οποίος είχε υποστεί τις διώξεις του μακαρθισμού, οι συσχετισμοί με τον διωγμό των Εβραίων στη Γαλλία και τη συνεργασία της Κυβέρνησης του Βισί με τη Γερμανία είναι αναπόφευκτοι. Ο Λόουζι, πάντως, επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία σαν ένα εμμονικό μυστήριο, με τον κεντρικό ήρωα να έλκεται από τον άγνωστο άνδρα με το ίδιο όνομα, με έναν αυτοκαταστροφικό τρόπο.

Ο Ρομπέρ είναι γοητευτικός, κοινωνικός και εκμεταλλεύεται την ανάγκη των Γαλλοεβραίων, που βρίσκονται σε στενό κλοιό παρακολούθησης και ελέγχου, γεγονός το οποίο δηλώνεται από την πρώτη σκηνή της ταινίας, με την εξευτελιστική εξέταση μιας γυναίκας από γιατρό για την ταυτοποίηση φυλετικών χαρακτηριστικών. Για τον Ρομπέρ, ό,τι συμβαίνει γύρω του δεν έχει πολλή σημασία. Αυτό που τον απασχολεί περισσότερο είναι η καλή του ζωή, οι ερωμένες του και τα έργα τέχνης που συγκεντρώνει μισοτιμής από Εβραίους που πουλάνε τις περιουσίες τους. Σε μια τέτοια αγοραπωλησία θα βρει στην πόρτα του μια εβραϊκή εφημερίδα, στην οποία έχει δηλωθεί ως συνδρομητής. Μόνο που δεν το έχει κάνει ο ίδιος. Ο Ρομπέρ θα ανακαλύψει ότι υπάρχει ένας άλλος άνδρας με το ίδιο όνομα και θα βρει τη διεύθυνσή του. Εκείνος, όμως, δεν βρίσκεται εκεί. Για τον Ρομπέρ, το ζήτημα εξελίσσεται σε προσωπικό στοίχημα. Ψάχνει στοιχεία, φωτογραφίες, το σπίτι του άλλου, γυναίκες με τις οποίες σχετίζεται, χωρίς αποτέλεσμα. Παράλληλα, μπαίνει σε μια διαδικασία αποσαφήνισης της ταυτότητάς του ενώπιον των Αρχών, προσπαθώντας να αποδείξει ότι δεν είναι ο «άλλος» Κλάιν, ούτε καν Εβραίος.

Το μόνο αποτέλεσμα που θα έχουν οι προσπάθειές του είναι να μπαίνει όλο και βαθύτερα σε αυτή την έρευνα και να χάνεται, ενώ ο εξαφανισμένος «άλλος» Κλάιν εξακολουθεί να προκαλεί αναστάτωση στη ζωή του Ρομπέρ. Τα κοινά στοιχεία τους, οι γυναίκες που βρίσκουν ομοιότητες ανάμεσά τους, ακόμη και ένα παρόμοιο σκυλί που ξαφνικά «υιοθετεί» τον Ρομπέρ, προσθέτουν μυστηριώδεις λεπτομέρειες στην ιστορία. Όταν τα πράγματα δυσκολέψουν, ο Ρομπέρ θα έχει την ευκαιρία να ξεφύγει, χρησιμοποιώντας μια άλλη, ξένη, αλλά μόνο δική του ταυτότητα. Η επιθυμία του, όμως, να αποκαλύψει τι κρύβεται πίσω από το άλλο πρόσωπο θα είναι πιο δυνατή, σε σημείο τέτοιο ώστε ο Ρομπέρ να καταλήξει σε ένα τρένο για τη Γερμανία και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Το βαρύ κλίμα και η αναφορά σε δυσάρεστα για τη Γαλλία ιστορικά γεγονότα, όπως η συγκέντρωση των Εβραίων στο Velodrome (έστω και με δημιουργικές ελευθερίες), δεν οδήγησαν σε καλή υποδοχή της ταινίας στις αίθουσες και ο «Κύριος Κλάιν» θεωρήθηκε αποτυχία, παρά τα βραβεία Σεζάρ που ακολούθησαν, ενώ ο Αλέν Ντελόν, αν και σε έναν από τους καλύτερους ρόλους της καριέρας του, για το κοινό ήταν εκτός της συνηθισμένης persona που είχαν συνηθίσει από τα αστυνομικά φιλμ του ’70. Στο πέρασμα του χρόνου, πάντως, η ταινία στέκει όρθια, σαν μια ιστορία εμμονικής αναζήτησης και ξαφνικής, σοκαριστικής αφύπνισης.