της Κατερίνας Ανδρεάκου

Το άκρως δραματικό σενάριο βασίζεται, δυστυχώς, σε αληθινή ιστορία, από εκείνες που περνάνε στα ψιλά ή ξεχνιούνται παντελώς, θύματα λήθης απέναντι στα πιο μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα της εποχής και περιοχής τους. Έτσι, μπροστά στις φρικαλεότητες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η τραγική ιστορία των μοναχών ενός πολωνικού μοναστηριού που βιάζονται και κυοφορούν τα παιδιά Ρώσων στρατιωτών αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, μοιάζει με ιστορική υποσημείωση που όμως γίνεται μια αξιοπρεπής ταινία επτά δεκαετίες αργότερα.

Η νεαρή γιατρός Ματίλντ, δουλεύοντας για τον γαλλικό Ερυθρό Σταυρό, θεραπεύοντας τους εναπομείναντες επιζώντες των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, μπαίνει απότομα στον σιωπηλό κόσμο απομονωμένου Καθολικού μοναστηριού, αντιμετωπίζοντας νεαρές καλόγριες (οι περισσότερες εκ των οποίων μόνασαν παρθένες) που έχουν βιαστεί κατ’ εξακολούθηση από Ρώσους στρατιώτες μήνες πριν και τώρα βρίσκονται ετοιμόγεννες, με τις ζωές ορισμένων σε κίνδυνο εξαιτίας δύσκολης κύησης. Οι αυστηροί όρκοι αγνότητας, ο φόβος ανακάλυψης του «σκανδάλου» από την κοινωνία και το ίδιο το ψυχολογικό τραύμα της άγριας εμπειρίας τους θα μετατρέψει τη δουλειά της Ματίλντ σε πραγματικό Γολγοθά, ειδικά όταν καλείται να τις βοηθήσει υπό πλήρη μυστικότητα. Οι συνεχείς της προσπάθειες και η ανιδιοτελής αφιέρωσή της σε αυτή την αναπάντεχη «αποστολή» θα κερδίσουν σιγά-σιγά την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των μοναχών, καθώς και την ξεχωριστή φιλία της με την πιο ορθολογίστρια εξ αυτών, τη Μαρία. Μοναδική εξαίρεση, η αυστηρή, πεισματάρα ηγουμένη, η οποία βλέπει τη Ματίλντ σαν απειλή και πειρασμό από τα εγκόσμια, αλλά και ως προσωπικό της ανταγωνισμό για την τύχη των μοναχών και των – σύντομα νεογέννητων – μωρών τους.

Η σκηνοθεσία της ταινίας έχει γίνει με ευαισθησία από την Αν Φοντέν, από τις σπάνιες κινηματογραφικές «εξαγωγές» του Λουξεμβούργου, η οποία έχει ώς τώρα μια συμπαθή αν και χλιαρή διεθνή παρουσία, σκηνοθετώντας αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους φιλμ ανά την Ευρώπη, από το «Coco Before Chanel» στο «Η Άλλη Μποβαρί» και τώρα στην Πολωνία γι’ αυτό το ιστορικό δράμα. Ο ελληνικός τίτλος της ταινίας μπορεί να φαντάζει μελοδραματικός, ωστόσο συλλαμβάνει επιτυχημένα τον ψυχολογικό πυρήνα της: η πίστη που δοκιμάζεται, το συναίσθημα ενοχής του θύματος, ο κίνδυνος απώλειας της ψυχικής / πνευματικής αγνότητας μετά από ένα σωματικό τραύμα. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την αναθεώρηση των ιδεών της κεντρικής ηρωίδας, η οποία είναι και κομμουνίστρια, εκφράζονται επιτυχημένα μέσα από τους καλογραμμένους (στην πλειοψηφία τους) διαλόγους, αποφεύγοντας μελοδραματισμούς στους οποίους άνετα θα μπορούσε να έχει υποπέσει λόγω της συναισθηματικά βαρύτατης αφήγησης. Ωστόσο, δεν αποφεύγει και κάποιες εκβιαστικές εξελίξεις (π.χ. η Ματίλντ βιώνει παρόμοια εμπειρία με τις μοναχές λίγο μετά την εμπλοκή της στην ιστορία τους, προφανές σεναριακό τέχνασμα ώστε να «καταλάβει» τι ζουν οι νέες της ασθενείς από πρώτο χέρι).

Οι ερμηνείες σύσσωμου του καστ είναι αξιομνημόνευτες, από την πανέμορφη ντε Λαάζ ως Ματίλντ και την Μπούζεκ ως αδελφή Μαρία (που αποτελεί την «ψυχή» της ιστορίας), στην Αγκάτα Κουλέσα, την ηθοποιό που έδωσε ρεσιτάλ ερμηνείας ως θεία Βάντα στο πολυβραβευμένο πολωνικό αριστούργημα «Ida», εδώ ερμηνεύοντας έναν χαρακτήρα στον αντίποδα του φάσματος της πίστης, ως μια επικίνδυνα θρησκόληπτη ηγουμένη.

Ωστόσο, αυτή η ταινία ως σύνολο αποτυγχάνει να αναδειχθεί σε μια από τις σημαντικότερες του θεματικού υπο-είδους της, αυτό των «μοναστικών» δραμάτων. Αν και αναπόφευκτα φέρνει στο νου την «Ida» και το εξαιρετικό βρετανικό «Οι Κόρες της Ντροπής», της λείπει η αφηγηματική γροθιά του δεύτερου και ο λυρισμός και το πολυεπίπεδο, συναισθηματικό βάθος του πρώτου, αποφέροντας ένα χαμηλότονο και εν τέλει «αναιμικό» αποτέλεσμα, που αναλώνει μεγάλο μέρος της (έτσι κι αλλιώς δυσανάλογης με το περιεχόμενο) διάρκειάς του σε αυτούς τους, όπως προαναφέραμε, καλογραμμένους μεν, επαναλαμβανόμενους και κατά καιρούς κουραστικά φιλοσοφικούς, δε, διαλόγους του, με ένα απρόσμενα αισιόδοξο, έως και χαρωπό (!) φινάλε που ξαφνιάζει μάλλον αρνητικά με την αισθητική και αφηγηματική του αντίφαση συγκριτικά με την υπόλοιπη ταινία.

Πρόκειται, πάντως, για μια βαθιά συγκινητική ιστορία με πολλά ηθικά και ιδεολογικά διλήμματα, «κλεισμένα» σε μια ταινία που μπορεί να δείχνει αρχικά φιλόδοξη, καταλήγει όμως κάπως πιο μικρή και αδύναμη από ό,τι και η ίδια ίσως επεδίωκε.