του Νίκου Παλάτου

Στα βιβλία της σύγχρονης γαλλικής Ιστορίας, ο Πολ Ντεσανέλ έχει μείνει με το προσωνύμιο «Ο τρελός Πρόεδρος». Βασική αιτία γι’ αυτό αποτελεί το συμβάν της 23^ης Μαΐου του 1920, όταν ο νεοεκλεγείς Ντεσανέλ, κατά τη διάρκεια νυχτερινού του ταξιδιού με το τρένο, έπεσε από το βαγόνι του, για να καταλήξει να περιπλανιέται με τις πιτζάμες κάπου στην επαρχία του Λίγηρα, μέχρι να περιμαζευτεί από ντόπιο σιδηροδρομικό υπάλληλο. Η συγκεκριμένη εικόνα σημάδεψε την θητεία του, εγείροντας σταδιακά ερωτήματα περί της ψυχικής του υγείας, γεγονός που τον μετέτρεψε γρήγορα σε περίγελο της κοινής γνώμης. Επτά μόλις μήνες έπειτα από την ανάληψη των καθηκόντων του, τον Σεπτέμβριο του 1920, ο Ντεσανέλ παραιτήθηκε του αξιώματός του, για να περάσει άμεσα στη λήθη της γαλλικής πολιτικής σκηνής. Με το ντεμπούτο του τούτο, ο σκηνοθέτης Ζαν-Μαρκ Περεφίτ επιχειρεί ν’ αποκαταστήσει το όνομα του «ξεχασμένου» Προέδρου. Η ανάσυρση, εν τούτοις, μιας άγνωστης στο ευρύ κοινό ιστορίας, δεν φέρνει απαραιτήτως ως αποτέλεσμα μία πραγματικά καλή ταινία…

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο (σκηνοθέτης και σεναριογράφος) Περεφίτ – και που μένει άλυτο, καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας του – είναι η αναποφασιστικότητά του σχετικά με το ύφος της. Ο πρωτοεμφανιζόμενος Γάλλος auteur προσδίδει εξαρχής έναν ελαφρώς κωμικό τόνο στα τεκταινόμενα, ο οποίος ενίοτε φλερτάρει με τη σάτιρα. Η προσέγγισή του αυτή, όμως, ελάχιστα περιποιεί τιμή στην όποια προσπάθεια αποκατάστασης του ονόματος του Ντεσανέλ, αφού ακόμα και οι (υποτιθέμενα) σοβαρές πολιτικές του πράξεις (ή, πιο σωστά, οι σκέψεις του, μιας και δεν πρόκαμε να τις μετουσιώσει σε νόμους του Κράτους), παρουσιάζονται ως αντικείμενα χλεύης, εκπορευόμενες από ένα μυαλό που ταξίδευε «αλλού». Υπό αυτό το πρίσμα, προσφέρεται μία πρώτης τάξεως ευκαιρία για έναν γενικότερα σατιρικό προβληματισμό γύρω από το δίπολο τρέλας και εξουσίας, στα πρότυπα εκείνης της «Τρέλας του Γεωργίου του Τρίτου» (1994). Εκ του αποτελέσματος, περισσότερο ενδιαφέρει το ανεκδοτολογικό του πράγματος, παρά κάτι το πιο ουσιώδες, αν και υπάρχουν (σκόρπιες) καλές ιδέες.

Η καλύτερη όλων είναι η απεικόνιση του Ζορζ Κλεμανσό, θριαμβευτή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου από τη θέση του Πρωθυπουργού της Γαλλίας και αδιαφιλονίκητου φαβορί για επικράτηση στην εκλογική αναμέτρηση του Ιανουαρίου του 1920, ώστε να καθίσει στον θώκο του Προέδρου της Δημοκρατίας, ως ενός θυμόσοφου λαϊκού τύπου, που πάντα είχε στο πίσω μέρος του μυαλού του την επιστροφή στα φώτα της πολιτικής σκηνής. Υποδυόμενος από τον Αντρέ Ντισολιέ, ο επονομαζόμενος «Τίγρης» (λόγω της νικηφόρου του καθοδήγησης στον Μεγάλο Πόλεμο) ισορροπεί ανάμεσα στην γλαφυρή καρικατούρα και τον ελισσόμενο πολιτικάντη, ξεστομίζοντας ατάκες επιθεωρησιακού τύπου, που όμως δένουν με την κωμική σκοπιά του φιλμ.

Από την άλλη, ο Ντεσανέλ του Ζαν Γκαμπλέν παρουσιάζεται ως ο διανοούμενος με τις πολύ προχωρημένες ιδέες, εν τούτοις, αυτές δεν τον βοήθησαν καθόλου άμα της ανάληψης των καθηκόντων του, καθώς η λανθάνουσα καταθλιπτικότητα, μαζί με την παροιμιώδη διστακτικότητα που τον χαρακτήριζαν (η… αιώνια συγγραφή μιας ομιλίας του, στέκει ως λίαν χαρακτηριστική), τον έφεραν εξαρχής σε δυσχερή θέση. Οι προθέσεις του Ντεσανέλ να δώσει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες ή να καταργήσει την θανατική ποινή, ασφαλώς και ήταν ρηξικέλευθες για τις αρχές του 20^ου αιώνα, μα, ατυχώς, ουδέποτε γίνονται αντικείμενα σοβαρού πολιτικού προβληματισμού. Αντιθέτως, μοιάζουν να χλευάζονται από το ίδιο το σενάριο (!), στο πλαίσιο ένταξής των στην υποτιθέμενη «τρέλα» του Προέδρου Ντεσανέλ, διότι πως αλλιώς να εκληφθεί ο λόγος του περί δικαιώματος στο εκλέγειν και εκλέγεσθαι με ακροατήριο μια χούφτα… πόρνες παρισινού οίκου ανοχής; Όσον αφορά τη Συνθήκη των Βερσαλλιών και των όρων παράδοσης της Γερμανίας ως επακόλουθο της συμμαχικής νίκης στον Μεγάλο Πόλεμο, δε, η αντίθεσή του μ’ αυτή ελέγχεται ως προς την ουσία της. Στο φιλμ παρουσιάζεται ως ο μέγας οραματιστής που διέβλεψε ότι οι επαχθείς όροι παράδοσης των Γερμανών θα οδηγήσουν σε νέο πόλεμο (σε μια διαρκή αντιπαράθεσή του επί τούτου με τον Κλεμανσό). Κατά άλλους, πράγματι δε συμφωνούσε με τους όρους της Συνθήκης, με τη διαφορά πως προβληματιζόταν διότι τους έβρισκε ιδιαιτέρως… χαλαρούς! Η πρόθεση επαναδιαπραγμάτευσης αποτελεί ένα μόνιμο σεναριακό εύρημα στην ταινία, που (όπως τα περισσότερα απ’ όσα συμβαίνουν) ουδόλως αξιοποιείται, τόσο από πολιτικής, όσο και από κωμικής πλευράς. Στην τελική, στα υπέρ του εγχειρήματος τοποθετείται το γεγονός πως δεν προκύπτει κάποια βαριά κι ασήκωτη «φιλολογία» από τα όσα διαδραματίζονται. Αλλά για κοτζάμ «ξεχασμένο» Πρόεδρο, μπορεί να είναι αυτό το μόνο ζητούμενο;