ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ (2020)
(LAST AND FIRST MEN)
- ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Γιόχαν Γιόχανσον
- ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 70'
- ΔΙΑΝΟΜΗ: CAROUSEL FILMS
Οι «Τελευταίοι Άνθρωποι», από μία εποχή δύο δισεκατομμυρίων γήινων ετών μακριά στο μέλλον, επιθυμούν να επικοινωνήσουν επειγόντως με το είδος μας, γιατί οι αστρονόμοι τους έκαναν μια τρομακτική ανακάλυψη η οποία θα σηματοδοτήσει το επιταχυνόμενο τέλος της ανθρωπότητας.
«Ακούστε υπομονετικά». Είναι οι πρώτες λέξεις που ακούγονται (με τη φωνή της Τίλντα Σουίντον) στο «Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι», το μοναδικό φιλμ που σκηνοθέτησε ο συνθέτης Γιόχαν Γιόχανσον, πριν φύγει πρόωρα (και εντελώς έξαφνα) από τη ζωή, στις 9 Φεβρουαρίου του 2018. Το έργο αποτελείται αποκλειστικά από κινηματογραφημένες εικόνες (των spomenik, ογκωδών πέτρινων μνημείων που οικοδομήθηκαν στην τέως Γιουγκοσλαβία από τα ‘60s έως τα τέλη των ‘80s), ηχητική αφήγηση (της Σουίντον, με βάση κείμενα του Όλαφ Στέιπλεντον, Βρετανού φιλοσόφου και συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας) και μουσική (των Γιόχανσον και Γιαΐρ Ελάζαρ Γκλότμαν). Η διάρκειά του μπορεί να φαντάζει μικρή, όμως, είναι οριακά αρκετή για να υπομείνει ο θεατής τούτη τη «λιτανεία» μνημοσύνου της ανθρωπότητας.
Το περιεχόμενο της αφήγησης σχεδόν απαξιώνει τους συγγραφείς του φανταστικού, που αντιλαμβάνονταν το μελλοντολογικό με τρόπο μάλλον ρομαντικό (ως επί το πλείστον), λες και επρόκειτο να ζήσουμε μια πρόοδο ουτοπική ως είδος, μέσα στην ευτυχία και την ευημερία, επιχειρώντας να ξεχάσουμε τις κατάμαυρες ιστορικές στιγμές του ανθρώπινου «πολιτισμού» στο παρελθόν, για τις οποίες τείνουμε να μεμψιμοιρούμε με θλιμμένη γραφικότητα και επιλεκτικές δόσεις «αμνησίας». Ο Γιόχανσον μετατρέπει αυτό το «οδοιπορικό» των σχεδόν «εξωγήινων» αρχιτεκτονικών «τοπίων» σε θρηνωδία ενός «μεταλλαγμένου» περιβάλλοντος που αλλοιώθηκε από τον άνθρωπο, σε βαθμό ολέθριας αποτελμάτωσης.
Δεν θεωρώ εφικτή την περαιτέρω περιγραφή ή κριτική μιας τέτοιας δουλειάς, η οποία είναι επιπλέον φορτισμένη συναισθηματικά από την απουσία της ύπαρξης του Γιόχανσον σήμερα. Το «Τελευταίοι και Πρώτοι Άνθρωποι» προσφέρει την εμπειρία μιας προφητείας που μοιάζει να έρχεται από τη νοημοσύνη και τις γνώσεις ενός πλέον μακρινού και ασύλληπτου για τον ανθρώπινο νου μέλλοντος, για να μας προετοιμάσει για ένα (ουράνιο / κοσμικό ή μη) συμβάν από το οποίο δεν πρόκειται να σωθούμε. Η αβεβαιότητα της ύπαρξης είναι η μόνη κατάσταση που μπορεί να μας επιφυλάσσει το μέλλον με σιγουριά. Οι «νέοι», επόμενοι άνθρωποι και το όραμα της δημιουργίας ενός «νέου», μελλοντικού κόσμου για τους απογόνους του είδους μας, αποτελεί μια θολή ουτοπική ανοησία. Όσο υπάρχουμε σε τούτο το παρόν, λοιπόν, θα σας συμβούλευα να εισέλθετε σε μία κινηματογραφική αίθουσα, να καθίσετε, να σιωπήσετε και να αφιερώσετε (με υπομονή, όπως μας ζήτησε εξαρχής και η Σουίντον) την απόλυτη προσοχή σας σε τούτα τα εβδομήντα λεπτά της ταινίας του Γιόχανσον. Δείτε την σαν έναν εσωτερικό «διάλογο» με τις πιο φαταλιστικές σας σκέψεις. Και απολαύστε την σαν ένα είδος κάθαρσης. Σπάνιας κάθαρσης. Και δέους. Για το πεπρωμένο. Του ασήμαντου.