FreeCinema

Follow us

Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΤΟΥ ΠΙΑΝΟΥ (2001)

(LA PIANISTE)

  • ΕΙΔΟΣ: Δράμα
  • ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Μίκαελ Χάνεκε
  • ΚΑΣΤ: Ιζαμπέλ Ιπέρ, Μπενουά Μαζιμέλ, Ανί Ζιραρντό
  • ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 131’
  • ΔΙΑΝΟΜΗ: ODEON

Η Έρικα έχει μεγάλο ταλέντο, ιδιαίτερα όταν παίζει Σούμπερτ και Σούμαν. Ωστόσο, δεν κατάφερε ποτέ να γίνει τίποτα περισσότερο από μια εξαιρετική δασκάλα του πιάνου. Όπως δεν κατάφερε να κόψει το λώρο από την παθητικά επιθετική μάνα της, να αντιληφθεί / αποδεχθεί τη σεξουαλικότητά της ως οτιδήποτε άλλο πέρα από μια ενοχική, μαζοχιστική εμμονή, να αγαπήσει και να αγαπηθεί, να μοιραστεί…

Ο Χάνεκε ούτε κακός σκηνοθέτης είναι, ούτε κακές ταινίες φτιάχνει. Κάθε άλλο. Τις περισσότερες φορές, όμως, ο τρόπος που προσεγγίζει τους ήρωες και τα θέματά του με βρίσκει ιδεολογικά αντίθετη. Κάθετα. Κυρίως γιατί μου δίνει την εντύπωση πως τους κοιτά αφ’ υψηλού, χωρίς να τους λογοκρίνει, αλλά και χωρίς να τους κατανοεί, συχνά ως ένας απρόσιτος, είρων και άτεγκτος τιμωρός. Άποψη, θα μου πεις, για μια ολόκληρη φιλμογραφία, που σηκώνει πολλή κουβέντα και άρα απαιτεί πολύ περισσότερο χώρο και χρόνο ανάπτυξης από όσους αναλογούν στην έκφραση γνώμης για μια και μόνο ταινία. Άποψη, ωστόσο, που αξίζει να κατατεθεί έστω και έτσι, επιγραμματικά. Γιατί μπορεί να ισχύει (εύστοχα) για το – ανατομία τού παράλογου της βίας που μας ξεπερνά, αν και είναι γραμμένη στο DNA μας – ένα, («Παράξενα Παιχνίδια»), αλλά όχι και για το άλλο από τα μόλις δύο πονήματα του Χάνεκε που με σημάδεψαν ανεξίτηλα: αυτήν την αναπάντεχα, συνταρακτικά συγκινητική, «Δασκάλα του Πιάνου», που προβάλλεται σε επανέκδοση, με νέες κόπιες (κατ’ ισχυρισμόν της εταιρείας διανομής, δεν έγινε δημοσιογραφική προβολή), έτσι και αλλιώς διαχρονική.

Για πρώτη φορά αισθάνθηκα τον Αυστριακό σκηνοθέτη εκεί, μόλις λίγο έξω από το πλάνο, να μοιράζεται τις ανάσες της Έρικα, και απέναντί της, εκείνες του θεατή. Πάντα δίπλα. Συμπαραστάτης και συνοδοιπόρος. Να απογυμνώνει, να αποκαλύπτει και να κοινωνεί έναν άνθρωπο πολιορκημένο, όχι από μια αδικαιολόγητη, εξωφρενική άσκηση βίας (όπως η σε διακοπές οικογένεια στα «Παράξενα Παιχνίδια») ή το μοιραίο των γηρατειών και της αρρώστιας ( σαν το ηλικιωμένο ζευγάρι του «Αγάπη»), αλλά από τον ίδιο του τον – συναισθηματικά ακρωτηριασμένο – εαυτό. Τη δική του ελεύθερη βούληση. Που υποτίθεται πως είναι υπό τον απόλυτο έλεγχό του…

Πάντα εκεί, λοιπόν, πάνω από τα ασπρόμαυρα πλήκτρα, όπου η Έρικα θυσίασε αμετάκλητα τα πάντα, όχι όμως για να εκπληρωθεί με την καριέρα μιας περίφημης πιανίστριας, αλλά για να μείνει με το ανικανοποίητο της παραδοχής: τελικά η τέχνη της έγινε προς το ζην δουλειά και η ίδια από καλλιτέχνιδα, δασκάλα. Εκεί, πάνω στη μπανιέρα, με το ξυραφάκι ψηλά, στο εσωτερικό των ποδιών, για να πονέσει και να θυμηθεί πως είναι ακόμα ζωντανή, αλλά και για να ματώσει αυτοβούλως, στο δικό της χρόνο, με το δικό της, άκαρπο τρόπο, ανταγωνιζόμενη το φυσικό, γόνιμο, αλλά… άσπαρτο κύκλο του σώματός της. Εκεί, ανάμεσα στους αποπνικτικά γνώριμους τοίχους του οικογενειακού σπιτιού, στοιχειωμένου από την ακατανίκητη, δεσποτική, πικρόχολη και εκδικητικά απογοητευμένη, πανταχού παρούσα μάνα και την άγονη στασιμότητα της πατρικής απουσίας, που έχουν πάψει καιρό να τη θρέφουν και πλέον μόνο σκοτώνουν. Εκεί, μέσα στην τσέπη της πιο χαρισματικής μαθήτριας, που η Έρικα γεμίζει με σπασμένο γυαλί, για να της πληγώσει ανεπανόρθωτα το χέρι. Ίσως γιατί ζηλεύει. Ίσως, πάλι, γιατί κάπως, κάπου βαθιά μέσα της νοιάζεται και δε θέλει να δει άλλο ένα – όλο όνειρα και ελπίδες – κορίτσι να αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στο πιάνο μόνο και μόνο για να καταλήξει, στα 40 της, μετανιωμένη, να βουλιάζει στην κινούμενη άμμο προδομένων υποσχέσεων και αδιέξοδων υποκατάστατων. Και εκεί, στα κρύα, σκληρά και αλύγιστα πατώματα, όπου ο νέος και ωραίος μαθητής της «υποκύπτει» τελικά στη μαζοχιστική, ερωτική επιθυμία της. Μόνο που αυτό δεν είναι σεξ, ούτε έρωτας, ούτε σύνδεση, ούτε επικοινωνία…

Η Έρικα συνειδητοποιεί, τελικά, πως η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται ποτέ στη φαντασίωση, πως η ζωή κάνει πάντα σχέδια για εμάς, χωρίς εμάς, και πως το μόνο που είναι υπό τον έλεγχό μας είναι ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσουμε ό,τι συμβαίνει χωρίς να το έχουμε προβλέψει, επιθυμήσει, ή φανταστεί. Έτσι, η Έρικα αποφασίζει επιτέλους πως αυτός ο εξωγενής και ανεξέλεγκτος πόνος που της «προσφέρει» οργισμένος ο μαθητής / φέρελπις εραστής της, αυτή η έξωθεν, οδυνηρή και βίαιη τιμωρία που της επιφυλάσσει η ζωή (και ως κινηματογραφικός δημιουργός της, ο Χάνεκε), ούτε της ταιριάζει, ούτε τις αξίζει. Και την αποποιείται. Δεν εγκαταλείπει, όμως. Συνεχίζει να υπάρχει. Να ζει. Και να παλεύει, θυμωμένη, με τον ίδιο της τον εαυτό, πονώντας και ματώνοντάς τον όπως και όποτε αυτή θέλει. Και αυτό είναι μια ιδιόρρυθμα, αλλά καθαρόαιμα θαρραλέα άρνηση συμβιβασμού ή υποταγής, και ταυτόχρονα γενναία έκφραση αυτογνωσίας και ελεύθερης βούλησης.

Βραβευμένη με το μεγάλο βραβείο της επιτροπής, γυναικείου και ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ των Καννών, προικισμένη με μια ερμηνεία ζωής από την Ιπέρ και αμετάκλητης ένταξης στο χάρτη του πλανήτη των εικόνων από το Μαζιμέλ, η «Δασκάλα του Πιάνου» δεν είναι το μισογύνικο (όπως είπαν μερικοί) πορτρέτο μιας υστερικής γυναίκας, αλλά η απρόσκοπτη μετάγγιση ενός τσακισμένου, μα ακατάβλητου ανθρώπινου πλάσματος. Που όπως όλοι μας, προφανώς «φυσιολογικοί» και αφανώς «εκκεντρικοί», με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ακροβατεί στη λεπτή, θολή γραμμή που χωρίζει το μεγαλείο από την τρέλα, τον έρωτα από κάθε είδους θάνατο, το θέλω από το μπορώ, το φόβο από την ελπίδα, τη μοίρα από το εγώ, τον πόνο από την ηδονή, την επανάσταση από τη διαστροφή…

ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ;

Αν το στομάχι σου δε σηκώνει το σινεμά του Χάνεκε, ή πιστεύεις σε ένα εύκολα προσδιορισμένο και κοινώς αποδεκτό «φυσιολογικό», ή θεωρείς πως η υστερία είναι αποκλειστικά γυναικείο χαρακτηριστικό, μην περάσεις ούτε απ’ έξω. Αν, όμως, δε φοβάσαι τις επικίνδυνες, εύστοχα κινηματογραφημένες ερωτήσεις για το τι εστί άνθρωπος, μη διστάσεις να βιώσεις την εμπειρία του, όπως της πρέπει, στη μεγάλη οθόνη.


MORE REVIEWS

ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Τρία αδέλφια πειραματίζονται με μια ντουλάπα - χρονομηχανή, που ίσως τους επιτρέψει (τελικά) να προσεγγίσουν μια άλλη διάσταση, μέσω της οποίας θα έχουν την ευκαιρία να επαναφέρουν στη ζωή τη νεκρή μητέρα τους.

ΕΙΜΑΙ ΑΚΟΜΗ ΕΔΩ

Βραζιλία, 1971. Με το κλίμα της στρατιωτικής δικτατορίας να αγριεύει στον δημόσιο βίο, μια γυναίκα αναζητά τα ίχνη του εξαφανισμένου συζύγου της, ευυπόληπτου αρχιτέκτονα και πρώην βουλευτή, προσπαθώντας παράλληλα να διατηρήσει τη σταθερότητα της πολυμελούς οικογένειάς της.

DOG MAN

Εξαιτίας ενός παρολίγον ολέθριου ατυχήματος και χάρη σε πρωτοποριακή ιατρική ιδέα, αφελής αστυνομικός και ο πιστός σκύλος του… έσονται εις σάρκαν μία! Εγένετο Dog Man, λοιπόν, ο οποίος ξεχύνεται στους δρόμους για να σταματήσει τον μοχθηρό γάτο Πίτι, προτού αυτός εξελιχθεί σε αληθινό… διπλό μπελά.

MΑRY, ΜARΙΑNNΑ, ΜΑRΙA: ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΑΣ

Πληρέστατη αναδρομή στην επί ελληνικού εδάφους ζωή και καριέρα της Κάλλας, από την παιδική ηλικία έως και τα τελευταία της χρόνια, «ντυμένη» με πλούσιο και σπάνιο υλικό αρχείου ή συνεντεύξεις.

CAPTAIN AMERICA: ΘΑΥΜΑΣΤΟΣ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Ο Captain America συνεργάζεται στενά με τον καινούργιο Πρόεδρο των ΗΠΑ, ελπίζοντας να τον πείσει να σχηματιστούν ξανά οι Avengers. Η διεκδίκηση ενός επικίνδυνου πετρώματος από το διάστημα διαταράσσει τις διεθνείς σχέσεις, παράλληλα με την επίλυση παλιών λογαριασμών του Προέδρου μ’ έναν κατάδικο επιστήμονα που έχει βρει τη μέθοδο να ελέγχει τον νου εξ αποστάσεως.

MR KLEIN

MR KLEIN

Είναι μια υστέρω και σεξομαζόχα που παίζει πιάνο κι έχει και μια ακόμη πιο υστέρω μάνα, μην το συζητάμε, ό,τι γεννητικά όργανα και να’ χεις, θα σου τα κάνει τούμπανο. Μετά κλασικής μουσικής!