της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Κάθε σπουδαίο αριστούργημα της τέχνης της ζωγραφικής, ακόμα και αν ανήκει σε ρεαλιστικό κίνημα, διαθέτει μια αταίριαστη, ανησυχητική λεπτομέρεια (η σφήνα με το ευδιάκριτο μόνο από συγκεκριμένη γωνία κρανίο στα πόδια των «Πρεσβευτών» του Χολμπάιν· το αινιγματικό μειδίαμα της «Μόνα Λίζα» του ντα Βίντσι· το φωτεινό δωμάτιο που αντανακλάται στο σκουλαρίκι του – σε κατάμαυρο, θεοσκότεινο φόντο – «Κορίτσιου με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι» του Φερμέερ· οι φυγόκεντρες, ανάγλυφες πινελιές στην εν δυνάμει αποδομημένη, ρευστή όψη του ζωγράφου στις τελευταίες αυτοπροσωπογραφίες του φαν Χοχ, αλλά και τα σκόρπια γρανάζια, άγνωστης μηχανής, στη δεξιά κάτω γωνία του πορτρέτου μια αριστοκρατικής οικογένειας που καλείται να εκτιμήσει ο κύριος Όλντμαν, σε αυτό το φιλμ) που σου παγιδεύει το βλέμμα. Από αυτή, τη συνήθως μικρή και αθόρυβη λεπτομέρεια, ο πίνακας σε ρουφά μέσα του. Σε προκαλεί να λύσεις τα μυστήριά του, να αποκρυπτογραφήσεις την ιστορία του, όπως μόνο εσύ μπορείς, στηριζόμενος σε ό,τι κουβαλάς στο δικό σου, ξέχωρο και διαφορετικό από όλων των άλλων, θυμικό. Λες και με αυτή τη διακριτική, σκανταλιάρικη «ανωμαλία» του να σου επιστρέφει το βλέμμα. Να κοιτά που τον κοιτάς. Να σου ανοίγει σιωπηλό διάλογο. Να δηλώνει πως βλέπει το φόβο, το πάθος και την επιθυμία σου. Έτσι γίνεται αυστηρά προσωπική σου υπόθεση…

Για τα πρώτα, σαγηνευτικά 40 με 45 λεπτά του έτσι ακριβώς λειτουργεί (και καθηλώνει) αυτό το πρώτο, εξ ολοκλήρου αγγλόφωνο πόνημα του Τορνατόρε, γεννώντας σου την ελπίδα πως ο Ιταλός σκηνοθέτης βγαίνει, επιτέλους, από τη σκιά του θρυλικού «Σινεμά ο Παράδεισος», για να μας συστήσει το επόμενο αριστούργημά του. Όπως ο ήρωάς του παγιδεύεται αρχικά από τα γρανάζια που ανακαλύπτει, αργά, τελετουργικά, σε διάφορα, άσχετα σημεία της βίλας (και στο προαναφερθέν οικογενειακό πορτρέτο), και αργότερα από τα αναλόγως υπομονετικά αποκαλυπτόμενα κομμάτια του μυστηρίου τής… δυσλειτουργικής ιδιοκτήτριας, έτσι και εσύ θα γαντζωθείς ενστικτωδώς σε μια (όποια σου ταιριάζει καλύτερα) ή περισσότερες από τις παράδοξες, ατακτοποίητες λεπτομέρειες που αναπνέουν, ήσυχες, αλλά απροσπέραστες στο πανί. Από τη συνήθεια του κύριου Όλντμαν να φορά γάντια για κάθε δουλειά, πλην της εξέτασης έργων τέχνης (οπότε και νιώθει την ανάγκη να τα αγγίξει με γυμνά χέρια), την κλεισμένη σε θησαυροφυλάκιο – μεγαθήριο, παράνομα κατεκτημένη, ακριβοθώρητη πινακοθήκη του από γυναικείες προσωπογραφίες και τις παράξενες, αμφιλεγόμενες σχέσεις του με τον αποτυχημένο καλλιτέχνη Μπίλι (Σάδερλαντ) και τον νεαρό ταχυδακτυλουργό – με γρανάζια κινούμενων – μηχανών και… γυναικών, Ρόμπερτ (Στέρτζες), μέχρι την απόμακρη φωνή, τις παραλυτικές φοβίες και τις ανορθόδοξες επιλογές ζωής τής πεισματικά αφανούς ιδιοκτήτριας, Κλερ (Χοκς), και τη μικροσκοπική γυναίκα στο bar, που απαγγέλλει ακατάπαυστα, φαινομενικά άσχετους αριθμούς – όλα σε κοιτούν κατάματα και σε συμπαρασύρουν, αμαχητί, στο σύμπαν αυτού του φιλμ.

Καθεμία από τις παραπάνω, διεγερτικές παγίδες είναι στημένη περίτεχνα και γίνεται ακόμα πιο απροσπέλαστη από την απέριττη εγκράτεια που χαρακτηρίζει κάθε πτυχή του φιλμ. Πλανοθεσία, διάλογοι, ερμηνείες, ήχος και μοντάζ κοινωνούν (ή δεν κοινωνούν) μόνο τα απολύτως απαραίτητα, κάνοντας την αποκρυπτογράφησή τους ακαταμάχητα γοητευτική, (ολο)δική σου υπόθεση. Μέχρι και λίγο πριν φτάσει στα μισά του, αυτό το «…Χτύπημα» δεν ανήκει σε κανένα συγκεκριμένο κινηματογραφικό είδος και οι χαρακτήρες του δε μαρτυρούν παρά απειροελάχιστα ψήγματα του παρελθόντος, των κινήτρων τους ή της ψυχοσύνθεσής τους. Μέχρι και λίγο πριν φτάσει στα μισά του, αυτό το «…Χτύπημα» και οι άνθρωποί του είναι ό,τι εσύ επιθυμείς να είναι… Μια μεγάλη ιστορία αγάπης μεταξύ δύο ακραία ιδιαίτερων και όμως γνώριμα ατελών ανθρώπων; Ένα διαφορετικό, ερωτικό θρίλερ; Ένα εν δυνάμει εναλλακτικό ή μεταμοντέρνο νουάρ; Μια υποβλητική αλληγορία για το πώς κάθε άνθρωπος, όπως και κάθε έργο τέχνης, αποκτά σημασία και λόγο ύπαρξης μόνο μέσα από το διάλογο με το συνάνθρωπο / θεατή και θέαμα, απέναντί του; Όποια ερώτηση και όποια απάντηση σκαρφιστείς, δίκιο θα έχεις.

Τι κρίμα, λοιπόν, που ο Τορνατόρε οραματίστηκε μια μεγάλου μήκους ταινία, και δε βάζει τελεία μετά το πρώτο, αριστουργηματικό 45λεπτο. Καθώς οι γρίφοι λύνονται, ο Βέρτζιλ και η Κλερ αποκτούν προϊστορία που εξηγεί απόλυτα τη συμπεριφορά τους, το… ηλεκτροφόρο σασπένς χάνει πολλά watt και η ταινία σημαντικό μέρος τής γοητείας της. Γοητεία που δεν είναι από μόνη της αρκετή να διατηρήσει άρρηκτους τους αποδυναμωμένους δεσμούς σου με αυτό το «…Χτύπημα» όταν η μεγάλη ανατροπή, λίγο πριν από το φινάλε, σε χτυπήσει απότομα και άτσαλα καταπρόσωπο. Όταν οι μάσκες πέφτουν και το φιλμ μαζί με τους ήρωές του αποκαλύπτουν την πραγματική τους ταυτότητα, σε μια απεγνωσμένη, αχρείαστη προσπάθεια να σε πιάσουν απροετοίμαστο. Έτσι, όμως, φαντάζουν επιδεικτικά, όσο και επιτηδευμένα εξυπνότεροί σου, καταργώντας τον υπέροχο, υπόκωφο, σχεδόν ερωτικό διάλογο που είχαν αρχικά ξεκινήσει μαζί σου. Και θα σε απογοήτευαν τόσο, ώστε να τους γυρίσεις με οργή, προδομένος, την πλάτη, αν ο Ρας δε διατηρούσε στο ακέραιο τη φωτισμένη, βουβά συνταρακτική, ερμηνευτική οικονομία του. Αν πλανοθεσία, διάλογοι, ερμηνείες, ήχος και μοντάζ δεν ακολουθούσαν πεισματικά το παράδειγμά του, παρά το βαρύγδουπο παραστράτημα του σεναρίου. Και αν την τελευταία λέξη δεν είχε ένα θαυμάσια μπερδεμένο και ορθάνοιχτο φινάλε, που επανεκκινεί και επαναπροσδιορίζει τον μεταξύ σας διάλογο. Κάλλιο αργά παρά ποτέ;