του Δημήτρη Κολιοδήμου

Περιπέτεια κατασκοπείας, με ήρωα έναν μυστικό πράκτορα, εν μέρει πολεμική, εν μέρει δράσης, στο μοτίβο της ταινίας καταδίωξης, άλλοτε σκηνοθετημένη υποτονικά κι άλλοτε με νεύρο και γρήγορο ρυθμό, που διαδραματίζεται στο σημερινό (μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων) Αφγανιστάν. Αφηγείται την ιστορία δύο ανδρών, ενός Βρετανού πρώην ανθρώπου της ΜΙ6, που τώρα είναι πράκτορας της αμερικανικής CIA, κι ενός Αφγανού «προδότη», δηλαδή πρώην συνεργάτη των Αμερικανών, που έχει επιστρέψει στη χώρα του για να γίνει διερμηνέας του κατασκόπου, χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα για τη φύση της αποστολής του.

Διαβάζοντας κανείς την παραπάνω παράγραφο, ίσως να του δημιουργηθεί η εντύπωση ότι θα δει μία ακόμη ιστορία φιλίας και αφοσίωσης δύο διαφορετικών ανθρώπων, όπως στον «Άρρηκτο Δεσμό». Αλλά εδώ δεν έχουμε μία ταινία «ανήσυχης συνείδησης». Το «Kandahar: Σημείο Διαφυγής» είναι μία κερδοσκοπική περιπέτεια απροκάλυπτα προπαγανδιστικού χαρακτήρα. Βέβαια, ούτε τον Γκάι Ρίτσι απασχολούσαν τα αίτια του πολέμου στο Αφγανιστάν και το γιατί της ανάμειξης των Αμερικανών στα εσωτερικά μιας ορεινής μουσουλμανικής χώρας με στρατηγικής σημασίας θέση στη νοτιοκεντρική Ασία. Εκείνη η ταινία είχε ως κινητήρια δύναμη τη φιλία ανάμεσα σ’ έναν Αμερικανό λοχία κι έναν Αφγανό διερμηνέα – αμφότεροι εξίσου αναλώσιμοι από μία απρόσωπη, γραφειοκρατική πολεμική μηχανή. Σε τούτην εδώ, το πάνω χέρι έχει ένας ηρωικής κοπής ενθουσιασμός, γνωστός μας από προηγούμενα φιλμ του Τζέραρντ Μπάτλερ, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται «Ο Φύλακας Άγγελος Έπεσε» (2019) και «Greenland: Το Τελευταίο Καταφύγιο» (2020), επίσης σε σκηνοθεσία Ρικ Ρόμαν Γουό. Φυσικά, και ο Ρίτσι και ο Γουό υιοθετούν την κρατούσα άποψη, που θέλει οι ντόπιοι ισλαμιστές φονταμενταλιστές Ταλιμπάν να είναι οι «κακοί» και οι εισβολείς Αμερικανοί οι «καλοί», αποκρύπτοντας ότι το Αφγανιστάν σπαρασσόταν από μία Εμφύλια διαμάχη στην οποία οι ΗΠΑ στήριζαν τον εθνικό στρατό ενός φιλοδυτικού καθεστώτος.

Ωστόσο, ο σχεδιασμός της παραγωγής μοιάζει πολύ πιο φτωχικός και η σεναριακή ανάπτυξη δεν ενδιαφέρεται να χτίσει μία ουσιαστική σχέση ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες. Αντίθετα, θέλει (και το κατορθώνει) να δημιουργήσει μία ένταση και να κλιμακώσει ένα σασπένς, μέσα από τη συνεχή καταδίωξη και αναμετρήσεις σε επιλεγμένες τοποθεσίες στη μέση του πουθενά (ένα υπαίθριο παζάρι, ένα ερημικό σταυροδρόμι, ένα αφιλόξενο οροπέδιο, ένα στρατόπεδο, κ.ά.), επιδιώκοντας την επιδερμική ευχαρίστηση ενός οκνηρού θεατή, που δεν επιθυμεί να συλλογιστεί πάνω σ’ αυτό που βλέπει.

Η γραφή επιδιώκει να φανεί ειλικρινής, αλλά αδυνατεί να εξανθρωπίσει τους χαρακτήρες. Που δεν έχουν την παραμικρή ομορφιά. Που δεν έχουν αρχές ή κώδικα συμπεριφοράς, που κινούνται από προσωπικά κίνητρα, που δρουν ωφελιμιστικά, που αλλάζουν απόψεις και συμμάχους απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κέρδος. Κι αν δείχνουν ότι νοιάζονται για κάτι (την «οικογένεια», ας πούμε), η έγνοια τους αυτή έχει να κάνει με τη δική τους οικογένεια και μόνο. Όχι την οικογένεια των άλλων και, κυρίως, όχι την οικογένεια εκείνων τους οποίους σκοτώνουν χωρίς δεύτερη σκέψη, ψυχρά κι αδίστακτα. Διόλου αιματηρά, όμως, για να μπορεί η ταινία να ιδωθεί κι από παιδιά μιας κάποιας ηλικίας!

Χειρότερος απ’ όλους είναι ο Τομ Χάρις, ο χαρακτήρας που ενσαρκώνει ο Μπάτλερ. Είναι ο άνθρωπος – κλειδί στα πρώτα πλάνα του φιλμ, στο Ιράν. Κατεβαίνει στα έγκατα της γης και σαμποτάρει το σύστημα επικοινωνίας ενός κρυφού πυρηνικού εργοστασίου των Ιρανών, έτσι ώστε στη συνέχεια να καταστεί δυνατή η εκ του μακρόθεν ανατίναξη και καταστροφή του. Κι εμείς «επιβάλλεται» ν’ αποδεχτούμε τον «δίκαιο» σκοπό της αποστολής του, μιας και νοιάζεται και μεριμνά (λέει…) για τον ελεύθερο κόσμο, που απειλείται από τα μυσαρά κόλπα της ιρανικής Κυβέρνησης. Αμέσως μετά, τον ακολουθούμε σε μία άλλη αποστολή του στο Αφγανιστάν, όπου «πρέπει» να ταυτιστούμε μαζί του και ν’ αδημονούμε για τη σωτηρία του, όταν το πράγμα στραβώνει και καταδιώκεται από Ταλιμπάν, στρατιώτες του ISIS, Ιρανούς καταδρομείς και Πακιστανούς κατασκόπους, υπό τα άγρυπνα μάτια και τα ευήκοα αυτιά των Αμερικανών, που εξακολουθούν να κατοπτεύουν μέσω δορυφόρων τη χώρα από την οποία επίσημα… έχουν αποχωρήσει!

Με άλλα λόγια, κατά τον σεναριογράφο Μίτσελ ΛαΦορτούν, τον σκηνοθέτη Γουό και τον ηθοποιό (κι έναν από τους παραγωγούς της ταινίας) Μπάτλερ, το σημερινό Αφγανιστάν είναι ένα πραγματικό ξέφραγο αμπέλι, όπου μπαίνει ελεύθερα ο καθένας και κάνει ό,τι του γουστάρει, χωρίς να δίνει λογαριασμό πουθενά. Στο πλαίσιο αυτό, οι Αμερικανοί μπορούν να ψαχουλεύουν και να ταλαιπωρούν, να αναστατώνουν και να διεξάγουν κυβερνοπόλεμο, να σκοτώνουν στην πρώτη «δυσκολία». Είναι το έθνος που θεωρεί τη Γη τσιφλίκι του, έχοντας ένα σύστημα εξουσίας στην υπηρεσία του οποίου ανήκουν εκτελεστές σαν τον Τομ Χάρις και τους όμοιούς του. Είναι το τέρας που κρατά τον υπόλοιπο κόσμο άυπνο τις νύχτες, καθησυχάζοντάς τον ότι νοιάζεται για τη δημοκρατία και την ελευθερία.

Όταν, πια, είχε ολοκληρωθεί η προβολή της ταινίας, βγαίνοντας από την αίθουσα, στο μυαλό μου είχε καρφωθεί και με στοίχειωνε το σύνθημα μιας άλλης, όχι πολύ μακρινής εποχής: «Φονιάδες των λαών, Αμερικάνοι». Α, μην το ξεχάσω! Οι δημοσιογράφοι, εκείνοι οι χειραφετημένοι και ανεξάρτητοι, που επιθυμούν να ενεργοποιήσουν τους συνανθρώπους τους, παρουσιάζονται τόσο ηλίθιοι όσο ο χαρακτήρας που υποδύεται η Νίνα Τουσέντ-Γουάιτ…