του Γιάννη Σμοΐλη

Τον Αλεξάντρ Αζά οι φίλοι τού σινεμά τρόμου τον γνωρίζουν καλά. Στο γαλλικό ντεμπούτο του (την «Υπερένταση»), έδειχνε να γνωρίζει κι εκείνος, πολύ καλά, το είδος μέσω του οποίου επέλεγε να μας συστηθεί. Τον εξέθετε, βέβαια, ένα σενάριο «σουρωτήρι» που έδωσε σε πολλούς λαβές για σχόλια και δεν τον άφησε να μεγαλουργήσει. Έκτοτε, με ό,τι κι αν καταπιάστηκε, αυτό ήταν πάντα το πρόβλημα. Μας έδωσε ένα συναρπαστικό remake -ξακουστής για την exploitation ακρότητά της – ταινίας τού μεγάλου Γουές Κρέιβεν («Αίμα στους Λόφους»), remake ασιατικού horror χωρίς ιδιαίτερη έμπνευση («Mirrors»), αποτελεσματικό remake cult τρομοκωμωδίας τού Τζο Ντάντε («Piranha 3D») που έμοιαζε λιγάκι σαν τσόντα με μπόλικο gore, κοντολογίς το θέμα του ήταν, μια ζωή, το σενάριο. Βέβαια, στο συγκεκριμένο είδος δεν ήταν ποτέ αυτό το μεγάλο ζητούμενο. Ας μην ξεχνάμε ότι κάποια από τα αριστουργήματα του Αρτζέντο (επιρροή τού Αζά στο πρώτο του, τουλάχιστον, φιλμ) το περιφρονούν εντελώς. Ενώ πολλές ακόμα σπουδαίες κινηματογραφικές συμβολές στον απωθημένο εφιάλτη τού συλλογικού ασυνείδητου προσπέρασαν την ξεκάθαρη πλοκή και τον λογικό ειρμό, φτάνοντας κατευθείαν στην ουσία του τρόμου: δηλαδή στο Παράλογο.

Είναι φανερό ότι ο Αζά δεν έχει στο νου του να κάνει μια κλασική ταινία τρόμου με την «Μεταμόρφωση». Εδώ και κάποια χρόνια, άλλωστε, φαίνεται να τον ενδιαφέρει περισσότερο ο συγκερασμός της ανατριχίλας, του γέλιου και της αηδίας. Μπολιάζοντας τις ταινίες του με χιούμορ που, σε στιγμές, αγγίζει τα όρια του ξεδιάντροπου χαβαλέ, μοιάζει να έχει ως είδωλό του τον πρώιμο Σάμ Ρέιμι (υπάρχουν, επίσης, στυλιστικά αλλά και νοηματικά δάνεια από το διασκεδαστικότατο «Drag Me to Hell» που σηματοδότησε την επιστροφή τού Ρέιμι στο είδος). Πράγμα που δεν είναι κακό, φυσικά. Στη «Μεταμόρφωση», που ξεκινάει πλασάροντάς μας μια εντελώς απίθανη κατάσταση σα φυσιολογική, με τον τρόπο που συμβαίνει σε όλες τις κορυφαίες μυθοπλασίες τού Φανταστικού (εδώ ο κεντρικός ήρωας, του οποίου η κοπέλα έχει βιαστεί και δολοφονηθεί αφήνοντάς τον βασικό ύποπτο για το έγκλημα, ξυπνάει μια ωραία πρωία, για να διαπιστώσει ότι στο μέτωπό του έχουν ξεκινήσει να φυτρώνουν… κέρατα!), ο Αζά δείχνει να εμπνέεται από το σκηνοθέτη τού «Καταραμένου Άσματος», για να επιχειρήσει μια καταβύθιση σ’ ένα σκοτάδι επιφανειακά μόνο μεταφυσικό. Γρήγορα καταλαβαίνει κανείς ότι έχει να κάνει με παραβολή. Η κοινωνία βρίσκεται στο στόχαστρο, με την υποκρισία της, τα κρυμμένα μυστικά της και τις κακόβουλες ορέξεις που κρύβονται κάτω από στρώματα ευπρέπειας και μίζερου κομφορμισμού.

Θα μπορούσε κανείς να δει τη «Μεταμόρφωση» και σαν την άλλη όψη, πολύ πιο ανάλαφρη, πολύ πιο γκροτέσκα, του φιντσερικού «Το Κορίτσι που Εξαφανίστηκε». Τουλάχιστον στην αρχή της. Η δαιμονοποίηση του παρεξηγημένου ήρωα στη συγκεκριμένη περίπτωση, βέβαια, είναι κυριολεκτική! Από εκεί και πέρα, η μόνιμη σκοτούρα του Αζά εξακολουθεί να τον ταλανίζει: το σενάριο και πάλι! Ενώ υπάρχουν φρέσκιες επινοήσεις και κάποια ξαφνιάσματα πρωτοτυπίας, η ιστορία (που βασίζεται σε βιβλίο του Τζο Χιλ, γιου τού… πατριάρχη της σύγχρονης λογοτεχνίας τρόμου, Στίβεν Κινγκ), «μπάζει» από παντού και όσο κι αν είναι κανείς διατεθειμένος να παραβλέψει πολλά, αποδεχόμενος το εξωφρενικό τού πράγματος, παραμένει το πρόβλημα της σύγχυσης των ειδών. Για άλλους, πολύ πιο ταλαντούχους σκηνοθέτες (όχι ότι δε διαθέτει ταλέντο ο Αζά, απλώς δεν έχει καταφέρει ακόμα να το θέσει ολόκληρο στην υπηρεσία μιας αυθεντικά εμπνευσμένης ιδέας), ένας τέτοιος άναρχος τόνος που προσπαθεί να αφομοιώσει ταυτόχρονα τον τρόμο, τη φαρσοκωμωδία, το μελόδραμα και τη μαύρη σάτιρα της θρησκευτικής ηθικής, μπορεί και να λειτουργούσε. Τον Αζά, όμως, τον εκθέτει. Αυτό που ήθελε ο Γάλλος σκηνοθέτης ήταν να παρουσιάσει ένα μοντέρνο σκοτεινό παραμύθι, σε αστραφτερή φόρμα που θα είχε πράγματα να πει, όχι ιδιαίτερα τρομακτικό, αλλά σίγουρα πρωτότυπο και ψυχαγωγικό. Τελικά, παρέδωσε μια οπωσδήποτε ξεχωριστή αλλά αποπροσανατολισμένη ταινία που, ναι μεν, διαφοροποιείται από το σωρό των «πλαστικοποιημένων» εφηβικών θρίλερ αλλά χάνεται μέσα στο λαβύρινθο των προθέσεών της.

Η «Μεταμόρφωση» αρχίζει σα μεταφυσική μαύρη κωμωδία, σκοτεινιάζει σιγά-σιγά, περνάει κι απ’ τον τρόμο σε φάσεις, ύστερα «σοβαρεύει», ξαναγίνεται ελαφριά καθώς τα κέρατα μεγαλώνουν, δεν ξέρει πού ακριβώς θέλει να πάει και τι να είναι σε τελική ανάλυση. Αντικατοπτρίζει σε κατασκευαστικό επίπεδο τη σύγχυση του χαρακτήρα που υποδύεται με αληθινή μαεστρία ο Ντάνιελ Ράντκλιφ (το πιτσιρίκι του, μισητού στο γράφοντα, «Χάρι Πότερ» που ωριμάζει ερμηνευτικά με αξιοθαύμαστη μεθοδικότητα και δείχνει να γουστάρει και το είδος – ας μην ξεχνάμε την, επίσης καλή, ερμηνεία του στην υποτιμημένη «Γυναίκα με τα Μαύρα», προ διετίας). Οφείλουμε να της αναγνωρίσουμε τη μοντέρνα αισθητική και κάμποσα εντυπωσιακά οπτικά τερτίπια, ενώ σίγουρα δεν περνάει απαρατήρητος ο διάχυτος αμοραλισμός που με σκανδαλιάρικο τρόπο φωλιάζει ανάμεσα στα πλάνα της. Στο τέλος, όμως, νιώθεις ότι αυτή η επιτηδευμένη της στάση (να είναι, σώνει και ντε, σαρκαστικά αλληγορική και ανένταχτη) δεν της κάνει καλό. Ίσως να έπρεπε, από ένα σημείο και μετά, να ακολουθήσει ένα δρόμο, για να ξέρουμε και πώς να την προσεγγίσουμε. Είπαμε, δεν είναι εύκολο να είσαι ο Σάμ Ρέιμι, αγαπητέ Αλεξάντρ Αζά.