της Βικτωρίας Μιχαήλ

Πείτε με Κομαντατούρ αλλά δεν το έχω ξανασυναντήσει σε προβολή ντοκιμαντέρ εξ αλλοδαπής σε εγχώρια αίθουσα κι αυτός, πέραν της ενόχλησης που θεωρώ ότι θα προκαλέσει και στον ανυποψίαστο επισκέπτη αλλά και του κόστους (μισό αστέρι μείον) στη βαθμολογία μου, είναι ο λόγος που το θίγω πρώτο πρώτο: το speakage, που καταλαμβάνει ένα μεγάλο τμήμα ειδικά του πρώτου μέρους, είναι στα ελληνικά, με τη φωνή του κάποτε βοκαλιστικού star Κώστα Αποστολίδη να (μην) χρωματίζει και να στίζει μονότονα βελούδινα. Οι συνεχείς υπότιτλοι (ή) και το μέταλλο του Τόνι Σερβίλο off δεν κρίθηκαν… η τέλεια ομορφιά; Κοινό της ταινίας θεωρούνται οι αναλφάβητοι; Στρώνεται το έδαφος για πώληση έτοιμου προϊόντος στην ΕΡΤ, όπου η μέθοδος ακολουθείται κατά κόρον; Για όποιον λόγο κι αν συμβαίνει, ναρκοθετεί αλλά δεν ανατινάζει τα κυριευμένα εδάφη κατά την πρώτη εκτός τηλεόρασης θητεία του Κλάουντιο Πάουλι από την Πεσκάρα, που με σειρούλες δύο δημοσιογραφίνες και μια πανεπιστημιακό στο σενάριο κατορθώνει να κατακτήσει κάτι σαν παραπλήρωμα του αμερικανικού classic «The Rape of Europe» (2006).

Ταιριαστά, η Ιστορία καλεί ως πρώτο ζώντα – επειδή πρόλαβε να διαφύγει έφηβος από το Μόναχο στην Αγγλία – μάρτυρα τον Εβραίο 90+ ιστορικό Έντγκαρ Φοϊχτβάνγκερ, διάσημο ως «γείτονα του Χίτλερ» από τη φερώνυμη αυτοβιογραφία του, αλλά είναι από τον «σαν μικρό παιδί» Γκέρινγκ που ξεκινάει το συναρπαστικό διόλου-φανταστικό-και-απολύτως-σκοτεινό παραμύθι. Ο λόγος; Ο ιδρυτής της Γκεστάπο, αυτουργός της ουσιωδέστατης για το καθεστώς κατασκευής του εθνικού αφηγήματος της άριας ταυτότητας, όχι μόνο προωθώντας τα ιδεώδη της (η υγιής, «καθαρή», ακόμα και στα γυμνά, φύση και οικογένεια, ο τάλε κουάλε ηρωισμός) και στα εικαστικά και εποπτεύοντας τη λαφυραγώγηση έργων απ’ όπου ήταν δυνατόν καθώς και τον εξοστρακισμό των μη αρεστών πετυχημένων ομοτέχνων τού (κάποτε «μπογιατζή») Μεγάλου Δικτάτορα, υπήρξε ο κύριος ανταγωνιστής του στην παράνομη απόκτηση «θησαυρών»: ενώ το #1 σχεδίαζε το Λούβρο του Λιντζ όπου γεννήθηκε, το #2 μάζευε ό,τι wunderbar μπορούσε στο εξοχικό του, το Κάρινχαλ, προκαλώντας την έκδοση διατάγματος περί προτεραιότητας του αρχηγού στα λάφυρα! Ο Πάουλι επιβάλλει achtung τόσο επιστημονικά όσο και κινηματογραφιτζίδικα, βάζοντάς μας στο κλίμα των ιδιοσυγκρασιών και των προτιμήσεων των δύο ανδρών, και μετά ξανά στ’ αλατωρυχεία – κρύπτες κουλτούρας που θυμούνται όσοι έχουν δει το «Μνημείων Άνδρες», με μια πληροφορητική στάση στο ίδιο το συγκεκριμένο Σώμα των Συμμάχων, προτού μας συστήσει την παρθενική ξακουστή εβραϊκή συλλογή που έπεσε στα νύχια του ναζισμού, εκείνη του Γκούντστικερ και του κάστρου Νιεμρόντε στην Ουτρέχτη.

Οι αρχικές δύο εκθέσεις, από τις δίκην θεματολογικού… άξονα πέντε εν συνόλω στο φιλμ, μας βάζουν περαιτέρω στο νόημα της εν προκειμένω στρατηγικής του Τρίτου Ράιχ: ενώ το 1937 η πρώτη εγκαινίαζε το Haus der Kunst με «Μεγάλη Γερμανική Τέχνη» (εγκεκριμένες αναπαραστατικές ασημαντότητες), μία μέρα αργότερα 650 απαλλοτριωμένα έργα 112 «κοσμοπολιτών», «μπολσεβίκων» ή απλώς ξέρετε τι καταγωγής εκλεκτών όπως οι Ντιξ, Κλέε, Σαγκάλ, Κόκοσκα στραβοκρεμιόντουσαν, κακοφωτίζονταν κι αποκτούσαν λεζάντες λοιδορίας δαιμονοποιητικά ως «Εκφυλισμένη Τέχνη» – που όμως περιοδεύοντας επί 4 χρόνια και με πάνω από 3 εκατομμύρια επισκέπτες θεωρείται ίσαμε σήμερα η μη εξαχθείσα δημοφιλέστερη expo όλων των εποχών στον πλανήτη. Το info δικό μου και δυστυχώς όχι του Πάουλι, που εντούτοις συμπεριλαμβάνει έξυπνα μολονότι πιασάρικα τον champion πυγμάχο Μαξ Σμέλινγκ ως τευτονικό έμβλημα στην υπηρεσία των ανθρωποτεράτων, με επόμενο θύμα τους τα αποκτήματα του Ολλανδού Φρίντριχ Γκούτμαν (φαντάσου Ντεγκά και δε συμμαζεύεται), η κατάληξη του οποίου στο Τερεζίενσταντ βάζει στο επιμελητικό σχήμα και το στοιχείο της συγκίνησης. Συσχετιστική οξύνοια διακρίνει τη σύνδεση της ERR, της μεραρχίας επαϊόντων που υφάρπαζε από τις κατεχόμενες χώρες υπό τις διαταγές του Εσθονού Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, με την gallery τού εκδιωγμένου Παριζιάνου Πολ Ρόζενμπεργκ, με το γαϊτανάκι να εμπλέκει το εμφανών (θεωρητικοποίηση του ρατσισμού) ή όχι (πογκρόμ) αρμοδιοτήτων Ινστιτούτο Μελετών για το Εβραϊκό Ζήτημα, τη Νέα Υόρκη και μια αυτοπροσωπογραφία του βαν Γκογκ, προτού οδηγήσει στη Δίκη της Νυρεμβέργης, όπου ο λεπτομερέστατος κατάλογος της συλλογής αποτέλεσε αποδεικτικό στοιχείο τέλεσης άλλων, ειδεχθέστερων εγκλημάτων πολέμου, και στο προπέρσινο event «21 Rue La Boètie» που επανένωσε στην Πόλη του Φωτός αρκετά από τα καμάρια του μαγαζιού – θεσμού στην εποχή του.

Έχοντας προ πολλού ρίξει στη δραματουργική πρώτη γραμμή και σύγχρονους ποζάτους κληρονόμους των υφαρπαγμένων περιουσιών, με θαλαμοφύλακα τον ελισσόμενο φακό, την ξιφολόγχη του μοντάζ να κόβει οργανωτικά όμορφα πλούσιο αρχείο και συνεντεύξεις και το αντι-τύμπανο της μουσικής να υπαγορεύει μαρς, ο Πάουλι επιστρατεύει και τον απόλυτο επίγονο απ’ το αντίπαλο μέτωπο: τον μετά θάνατον ακούσιο ευεργέτη της έκθεσης «Gurlitt: 2017 Status Report» στη Βέρνη, Κορνήλιο Γκούρλιτ, που μετά από τυχαία σύλληψη για παράνομη εισαγωγή συναλλάγματος το 2010 ξεμπροστιάστηκε (όχι από τις αρχές που διαπραγματεύονταν την τύχη των ευρημάτων αλλά από το περιοδικό Focus) μ’ ένα αποθεματικό από περίπου 1.500 χαμένα τεφαρίκια, τα περισσότερα σπίτι του και κατασχεμένα άμα τε δημοπρατημένα ως «έκφυλα», που του είχε αφήσει ο μαυραγορίτης και dealer του Αδόλφου πατέρας του.

Ακόμη και έτερες καλές πινελιές, όπως η εξαπάτηση του Γκέρινγκ από τον θρυλικό πλαστογράφο fan Μέεχερεν όσον αφορά έναν επίζηλο Βερμέερ, δεν καμουφλάρουν την πλημμελέστατη εξέταση του βαθμού αντίστασης και των πληγών των ίδιων των δύσμοιρων κληρωτών του χρωστήρα ή της σμίλης – προσωπικά θα έχωνα κάπου ότι στον φριτς Έμιλ Νόλντε είχε απαγορευθεί να ζωγραφίζει ή ότι ο Υπουργός Προπαγάνδας Γκέμπελς είχε κηρύξει παράνομη την τεχνοκριτική. Επίσης στερούμενη περαιτέρω ψυχαναλυτικών πυρών (νέος ο Χίτλερ είχε απορριφθεί δις στις εισαγωγικές για την Ακαδημία Τεχνών της Βιέννης από επιτροπή πλειοψηφικά εβραϊκή) ή της τέλειας σκοπιάς για 1-2 καλεσμένους (μια πανεπιστημιακός για την κοινοτοπία του κακού) και με υποφερτό το κράνος μανιερίστικου στόμφου του Σερβίλο στα on camera συνδετικά πλάνα του, η τεκμηρίωση δεν πληγώνεται τόσο όσο από 4-5 αντιαισθητικά τυπογραφικά λάθη της μετάφρασης. Αναμενόμενα, παίρνει επάνω του όλον τον λόχο ο Ισπανός ήρωας του κυβισμού. «Εσείς το κάνατε αυτό;», τον ρώτησε ένας του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος δείχνοντάς του την «Γκερνίκα». «Όχι, εσείς το κάνατε», του απάντησε. Προτού στο φινάλε ρίξει πολιτικά στο δόξα πατρί τη χαριστική βολή εν είδει motto της συμμάχου παραγωγής: «Η τέχνη είναι ένα όπλο άμυνας κι επίθεσης ενάντια στον εχθρό». Βάζει (το πατριωτάκι) (τ)ο(υ) Ντούτσε τη στολή του κάπως έτσι. Μην πεις Όχι…