του Ηλία Φραγκούλη

Είναι η ώρα που ο Φεντερίκο Φελίνι πρέπει να κοιτάξει και… το στεφάνι του! Και το τιμά με την πρώτη (μεγάλου μήκους) τετράχρωμη extravaganza του, την «Ιουλιέτα των Πνευμάτων». Προηγούμενη ταινία του; Το «8½», μόλις δύο χρόνια πριν. Αδυσώπητες οι συγκρίσεις! Κι όμως, τούτο το σχετικά αμφιλεγόμενο έργο, σήμερα αντέχει καλύτερα από αυτό που (ίσως) πιστεύαμε ή βλέπαμε στο περιεχόμενο και την όψη του εδώ και τόσες δεκαετίες. Ίσως γιατί η modernité του στηριζόταν σε φιλμικά (ή και κοινωνικά!)… μελλούμενα, ιδέες και σκηνοθετική ματιά που έκτοτε πολλάκις ανακυκλώθηκε και «φτιασιδώθηκε» με «εναλλακτική» αισθητική, ώστε να μην μαρτυρά με προφανή τρόπο τον original εμπνευστή της.

Πρωτίστως, η «Ιουλιέτα» είναι ένα οπτικό επίτευγμα ομορφιάς στο οποίο «χάνεσαι», λες και βρίσκεσαι υπό την επήρεια παραισθησιογόνων (ο ίδιος ο Φελίνι, άλλωστε, είχε παραδεχτεί τη χρήση LSD καθώς προετοιμαζόταν να γυρίσει το φιλμ). Ισάξια συνυπεύθυνοι σ’ αυτό, ο διευθυντής φωτογραφίας Τζιάνι Ντι Βενάντζο (συνεργάτης τού Αντονιόνι και την ίδια χρονιά επίσης πίσω από τις κάμερες για το παραληρηματικό «Δέκατο Θύμα», ο οποίος χάθηκε άδικα το 1966) και ο Πιέρο Γκεράρντι σε καλλιτεχνική διεύθυνση και κοστούμια (υποψήφιος για Όσκαρ και στις δύο κατηγορίες το 1967), τον οποίο πρέπει και να μελέτησε και να ζήλεψε αφάνταστα ο… Πέδρο Αλμοδόβαρ τουλάχιστον δύο δεκαετίες αργότερα. Δεν ξεχνάμε πως η «Ιουλιέτα» είναι μια ολότελα γυναικεία ταινία, ένα αίτημα συγχώρεσης του δημιουργού προς την Τζουλιέτα του, για δικά του «παραστρατήματα» του παρελθόντος (κατά τις φήμες, με τη συμπρωταγωνίστριά της, Σάντρα Μίλο) και μαζί ένα φαντασμαγορικό «love letter», κομμένο και ραμμένο επάνω της.

Η Τζουλιέτα Μαζίνα, για πρώτη φορά εδώ, εμφανίζεται σαν πραγματική γυναίκα και ουχί μια μικροσκοπική φιγούρα γένους θηλυκού με ακαθόριστη ηλικία. Τα 44 χρόνια της φαίνονται ξεκάθαρα στον φακό και ο θεατής παραξενεύεται όταν συνειδητοποιεί πως είχε να τη δει σε φελινικό ρόλο από το 1957, με τις «Νύχτες της Καμπίρια»! Η Μαζίνα εξακολουθεί να είναι ένα μαγικό πλάσμα στην «Ιουλιέτα» και υπάρχουν στιγμές αναλαμπών της χαμένης παιδίσκης που «δραπετεύει» από μέσα της, για να χαθεί μέσα σε συμβολιστικά οράματα και φαντασιακές εικόνες που σε κάνουν να σαστίζεις από θαυμασμό για τη σύλληψή τους από τον μέγα Ιταλό δημιουργό. Ο σεναριογράφος Φελίνι θέλει να πλησιάσει όσο βαθύτερα μπορεί τον εσωτερικό κόσμο της αγαπημένης του Τζουλιέτα, θέλει να γίνει ο ψυχαναλυτής της και να την πάει πίσω, έως τα παιδικά της χρόνια, καλώντας μέχρι και μέντιουμ που θα τη φέρουν σε διάλογο με φιλικά ή μη πνεύματα, μέχρι να βγει η «ετυμηγορία» της πορείας της ηρωίδας προς το μέλλον. Παράλληλα, ο Φελίνι στηλιτεύει ειρωνικά κάθε μορφής «μόδα» αναζήτησης της ψυχής με πολιτισμική πρόφαση που αγκάλιασε η μπουρζουαζία (σαν τις «new age» τάσεις του σήμερα), αναζητώντας να πιστέψει σε οτιδήποτε το νέο, ουτοπικό και άφθαρτο, καταλήγοντας να μετατρέπει τη ζωή σε κάτι αναίτια πολύπλοκο και σαφώς πιο πλαστό.

Εκείνος κι εκείνη, όπως λέγεται, διαφωνούσαν για το μήνυμα της τελικής σεκάνς της «Ιουλιέτας των Πνευμάτων». Ο Φελίνι θεωρούσε πως η Τζουλιέτα απελευθερώνεται λυτρωτικά από οτιδήποτε τη βασάνιζε και πορεύεται προς κάτι το γαλήνιο πια, ενώ η Μαζίνα αντιμετώπιζε τον συμβολισμό του φινάλε σαν κάτι το λυπητερό, με την ηρωίδα να βυθίζεται σ’ έναν κόσμο μοναξιάς. Από το 1965 μέχρι σήμερα, οι γνώμες διίστανται, μα οι δρόμοι της ταύτισης είναι ελεύθεροι. Και αγέραστα ακαταμάχητοι καλλιτεχνικά…