της Νίνας Βελιγράδη

Βασισμένη στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ιταλού δημοσιογράφου Μάσιμο Γκραμελίνι, η ταινία ξεκινά περιγράφοντας τη στενή συμβιωτική σχέση ενός μικρού αγοριού με τη μητέρα του στο Τορίνο της δεκαετίας του ‘60. Χορεύουν twist, τραγουδούν, παίζουν κρυφτό και τα βράδια απολαμβάνουν αγκαλιά τις αγαπημένες τους ταινίες τρόμου, όπως το «Οι Άνθρωποι Γάτες» (1942), αλλά και την τηλεοπτική σειρά για τη δαιμόνια μορφή του Μπελφεγκόρ. Ο αιφνίδιος θάνατος της μητέρας, όμως, δημιουργεί στον μικρό Μάσιμο τεράστια συναισθηματικά κενά, που κουβαλάει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Στην πορεία της ταινίας, το παιδί γίνεται αγόρι και το αγόρι άνδρας, με την Ιταλία να αλλάζει ριζικά μέσα από τα μάτια του. Μόνιμοι συνοδοιπόροι: ο φανταστικός φύλακας – άγγελός του Μπελφεγκόρ, η αγάπη του για την ποδοσφαιρική ομάδα της πόλης και η ανάμνηση της μητέρας του.

Το περίεργο είναι ότι κανείς δε μιλάει για την αιτία θανάτου. Μεγαλώνει πιστεύοντας ότι η μητέρα του χάθηκε από μια ξαφνική καρδιακή προσβολή, πλάνη κυρίως καλλιεργημένη από τον πατέρα του. Δεν είναι τόσο η απώλεια που στοιχειώνει τον Μάσιμο, αλλά όλες οι συναισθηματικές ελλείψεις που χτίζουν οι λανθασμένες πληροφορίες του χαμού. Ο ψυχισμός του, προκειμένου να ξεπεράσει τον πόνο, πλάθει φανταστικές ιστορίες ύπαρξης, και φτάνει στο σημείο να λέει στους συμμαθητές του ότι η μητέρα του ζει στη Νέα Υόρκη. Ένα ψέμα ανώδυνο για τους άλλους, όμως εξαιρετικά επιβλαβές για τον ίδιο, σύμφωνα με τις συμβουλές ενός καθολικού ιερέα. Η στενή φιλία του με τον Ενρίκο τού δίνει την ευκαιρία να απολαύσει ξανά τη στενή σχέση μάνας – γιου, αυτή τη φορά ως παρατηρητής.

Νεαρός άνδρας, πια, ξεκινάει την καριέρα του ως αθλητικογράφος και στη συνέχεια ως ανταποκριτής στο Σεράγεβο, καταγράφοντας την ατμόσφαιρα του πολέμου και βιώνοντας όλον τον κυνισμό τού επαγγέλματος, με πιο χαρακτηριστική σκηνή τη φωτογράφιση ενός παιδιού που μεταφέρεται επίτηδες από έναν φωτογράφο δίπλα στο πτώμα της μητέρας του για να εμπλουτίσει το κάδρο, ένα σχόλιο του Μπελόκιο για την ηθική της δημοσιογραφίας. Εν συνεχεία, προσλαμβάνεται στη μεγάλη εφημερίδα La Stampa και η καριέρα του εκτινάσσεται με την έντυπη απάντησή του σε επιστολή αναγνώστη που μισεί τη μητέρα του.

Ο έρωτας δεν αργεί να του χτυπήσει την πόρτα, στο πρόσωπο μιας όμορφης γιατρού που μοιάζει να καταλαβαίνει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον το ψυχικό βάρος και την αγωνία που κουβαλάει ο Μάσιμο. Ο χαρακτήρας της είναι ίσως μια ακτίνα αισιοδοξίας στον συναισθηματικό κόσμο του άνδρα, που για πρώτη φορά χορεύει μαζί της όπως ακριβώς του είχε μάθει η μητέρα του όταν ήταν παιδί, έναν ξέφρενο χορό, μία στιγμή έντονης χαράς και εκτόνωσης για τον ίδιο, αλλά μία ανάσα και για τον ίδιον τον θεατή.

Η θλίψη και η μοναξιά τού Μάσιμο βρίσκει ανταπόκριση στις φανταστικές μορφές του Μπελφεγκόρ (και του Νοσφεράτου ως οπισθοπροβολή σ’ ένα techno club). Ο Μπελφεγκόρ είναι το τέρας που κρατά φυλακισμένο το κομμάτι της ψυχής που θα τον απελευθέρωνε από τον φόβο και θα τον ολοκλήρωνε ως ενήλικα. Είναι το δημιούργημα του λευκού ψέματος των ενηλίκων που θα τον κρατήσει έγκλειστο για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ώσπου να βρει το θάρρος να αναζητήσει την πραγματική αιτία της απώλειας και να διώξει τα φα(ντά)σματα από το παρελθόν του, αλλά και από εκείνο μιας πόλης και μιας χώρας που εντελώς απρόσμενα έχασαν, σε μια στιγμή, ολόκληρη την ποδοσφαιρική ομάδα της Grande Torino, ραχοκοκαλιά της Εθνικής Ιταλίας, στο τραγικό αεροπορικό δυστύχημα της Σουπέργκα, το 1949.

Ο Μπελόκιο αναδιπλώνει την ιστορία του σε μόνιμη επικοινωνία με τους απόηχους της ιταλικής δημόσιας ζωής δεκαετιών. Με τη χρήση δημοφιλών εικόνων και ήχων από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο, σχηματίζει την προσωπικότητα του κεντρικού του ήρωα, μέχρι τη στιγμή της αποκάλυψης. Σε μια από τις καλύτερες σκηνές της ταινίας, εκείνη της πισίνας, που βρίσκεται σε αντιστοιχία με μια παρεμφερή σκηνή τού «Οι Άνθρωποι Γάτες», ο Μάσιμο ξέρει πια την αλήθεια. Η αφήγηση εξελίσσεται με τη χρήση του flashback, που ενδεχομένως να δημιουργεί κενά για τον χαρακτήρα, με έντονα μελοδραματικά στοιχεία και ψυχαναλυτική χροιά. Το δροσερό soundtrack του Κάρλο Κριβέλι, όμως, σε αποζημιώνει σε ζωντάνια, ακόμα και εκεί που το σενάριο αποτυγχάνει.