του Νίκου Παλάτου

Επιμένει σταθερά ο διεθνής κινηματογράφος σε ιστορίες που άπτονται της γενικότερης περί Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου φιλολογίας, με την θεματολογία που αφορά τους φυγόδικους Ναζί ν’ αποδεικνύεται λίαν δημοφιλής εσχάτως. Η κοινή συνισταμένη των συγκεκριμένων ταινιών είναι πως κατά κανόνα εμπνέονται από αληθινά γεγονότα, όπως δηλαδή συνέβη με τα σχετικού προβληματισμού «Ο Γερμανός Γιατρός» (2013) και «Η Αποικία» (2016). Τούτος «Ο Αντικαταστάτης» δεν χαλάει το παραδοσιακό (πλέον) μοτίβο, επιχειρώντας πέραν της αστυνομικής διάστασης του θέματός του, να σχολιάσει την κοινωνικοπολιτική κατάσταση της μεταδικτατορικής Ισπανίας. Τα «σταγονίδια» του Φράνκο ασφαλώς και είχαν διατηρηθεί στη χώρα (βρισκόμαστε, άλλωστε, λίγα μόλις χρόνια έπειτα από τον θάνατό του), με τους επιζώντες Ναζί εγκληματίες πολέμου ν’ αποτελούν κάτι σαν… ήρωες στα μάτια τους.

Ο ντετέκτιβ Εσπόζιτο, άρτι αφιχθείς από την Μαδρίτη στην επαρχιακή και παραθαλάσσια Ντένια της Costa Blanca, πληροφορείται από πλέον επίσημα χείλη πως στην πόλη δεν υπάρχουν τα μεγαλεία εγκληματικότητας της πρωτεύουσας, τα οποία και τον βοήθησαν να καταγράψει ρεκόρ συλλήψεων εκεί. Άμα της ανάληψης καθηκόντων πλάι σε γερόλυκο συνεργάτη, που ο Διευθυντής του κοροϊδευτικά τον αποκαλεί Κολόμπο, αντιλαμβάνεται πως κάτι περίεργο υπήρχε στις συνθήκες θανάτου του προκατόχου συναδέλφου του. Ψαχουλεύοντας το σχετικό φάκελο, οδηγείται στην ιατρό που είχε εξετάσει το θύμα, η οποία του επιβεβαιώνει τις αμφιβολίες του. Πεπεισμένος πως για κάποιο λόγο η υπόθεση «θάφτηκε», ξεκινά να ψάχνει από μόνος του, με τις έρευνές του να επικεντρώνονται σε καλόκαρδη παρέα Γερμανών που διαμένει σε τοπικό ξενοδοχείο. Μήπως, όμως, η συγκεκριμένη παρέα είναι… υπερβολικά καλόκαρδη; Τι δουλειά έχουν Ισραηλινοί πιστολέρο στην γραφική Ντένια; Και γιατί, άραγε, η μικρή τους πόλη καταγράφει συνεχόμενους θανάτους από υπερβολική δόση ναρκωτικών;

Διαθέτει αρκετά κοινά στοιχεία με «Το Μικρό Νησί» (2014) ο «Αντικαταστάτης». Παρόμοια μεταδικτατορική χρονική περίοδος δράσης, περιβάλλον κλειστής επαρχίας, κοινωνική διαστρωμάτωση, πολιτικό σχόλιο, αστυνομικού τύπου μυστήριο. Οι ομοιότητες, όμως, σταματούν κάπου εκεί, διότι ενώ το μεγάλο ισπανικό hit της προηγούμενης δεκαετίας κατάφερνε να συνδυάσει όλα τα παραπάνω μ’ ένα τουλάχιστον σφιχτοδεμένο σενάριο, στη συγκεκριμένη περίπτωση το στόρι πάσχει χαρακτηριστικά. Οι απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πανεύκολο να δοθούν, κάτι που δεν βοηθά καθόλου στη δημιουργία του όποιου σασπένς, ενώ όταν αυτές δεν είναι και τόσο προφανείς, τότε φλερτάρουν με την μη πιστευτή υπερβολή (αναφέρομαι στην υποπλοκή με τους τσιγγάνους). Για να πατσίσει σεναριακά κενά (μα, πως έζησε μετά την ένεση;) κι απιθανότητες (το ξαφνικό πιστολίδι από το πουθενά, μέρα μεσημέρι για παράδειγμα), ο Όσκαρ Αϊμπάρ προτάσσει αυτοκινητική καταδίωξη που άνετα παίρνει το βραβείο «Bullitt του φτωχού», όσο και δήθεν ανατροπές που είτε δημιουργούν… νέα αναπάντητα ερωτήματα ή δεν έχουν καμία απολύτως σημασία (το πρώτο αφορά την ιατρό που βοηθά τον ντετέκτιβ και το δεύτερο τη δημοσιογράφο που της παίρνει συνέντευξη στη σύγχρονη εποχή, κάνοντάς την να διηγηθεί την όλη ιστορία).

Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ταινίας είναι η σύμπλευση των ντόπιων νοσταλγών του Φράνκο με τους «καλούς» Γερμανούς και η άνεση με την οποία οι δεύτεροι κινούνται στην πόλη, καθώς τυγχάνουν μιας ιδιαίτερης μεταχείρισης από τις Αρχές (σταθερή αξία το τελευταίο…). Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1982, που εξελίσσεται παράλληλα με την υπόθεση, δίνει λαβή για αθλητικού τύπου «πατριωτισμό» από τους εμπλεκόμενους, εν τούτοις, οι αρκετές υποπλοκές (αρρώστια, οικογένεια, ρομάντζο και άλλα) που σκαρφίζεται ο Αϊμπάρ κάπου μπουκώνουν το συνολικό αποτέλεσμα, θέτοντας το θέμα των Ναζί συχνά σε λανθάνουσα βάση. Η οριστική αλλαγή σελίδας της ισπανικής Ιστορίας, που υπονοείται με την παράθεση της νίκης του Φελίπε Γκονζάλεθ στις εκλογές της χρονιάς εκείνης, αποπνέει έναν έντονα συμβολικό χαρακτήρα. Κρίνοντας από την πανευρωπαϊκή άνθιση του νεοφασισμού, η σελίδα μάλλον (ξανα)γύρισε προς τα πίσω.