της Βαρβάρας Κοντονή

Από τις πιο ταλαντούχες και «δυνατές» γυναικείες φωνές του βαλκανικού σινεμά, η Σέρβα ηθοποιός Μιριάνα Καράνοβιτς υπογράφει το σενάριο, σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στην «Καλή Σύζυγο», ένα ανθρωποκεντρικό δράμα με λεπτές ιστορικές αποχρώσεις και μπόλικο χώρο για γυναικείο, ερμηνευτικό σολάρισμα, που μπορεί να παραπέμπει ανά στιγμές σε μια, τινί τρόπω, παρωχημένη σκηνοθετική προσέγγιση (ή τουλάχιστον αναμενόμενα μονοδιάστατη), καταφέρνει εντούτοις να επικεντρώσει το ενδιαφέρον στην ιστορία μιας γυναίκας και κατ’ επέκταση στην ιστορία ενός έθνους, μέσω ενός προφανούς αλλά αρκούντως επιτυχημένου παραλληλισμού.

Η πραγματική αξία του εν λόγω σεναρίου έγκειται αφενός στην απλότητα της σύλληψης και της διαχείρισής του από την Καράνοβιτς και αφετέρου στη συνεργασία της με τους δυο συν-σεναριογράφους, Στέβαν Φιλίποβιτς και Ντάρκο Λουνγκούλοφ, με τους οποίους έχει δουλέψει κατά το παρελθόν, πρωταγωνιστώντας σε ταινίες αμφότερων. Η δίχως αγκυλώσεις ροή της ιστορίας και το σταδιακό ξεδίπλωμα της πλοκής, που παραπέμπει σε σύγχρονη τραγωδία, σηματοδοτούν ένα αρκετά εντυπωσιακό σκηνοθετικό ντεμπούτο για τη Σέρβα ηθοποιό, δουλεμένο όλο πάνω στην εξαιρετικά εκφραστική της παρουσία.

Η «Καλή Σύζυγος» ζητά από εσένα να πιστέψεις στις συμπτώσεις για χάρη τής κινηματογραφικής σύμβασης, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν σου επιστρέφει και ως αντάλλαγμα μια από τις πιο δυνατές γυναικείες ερμηνείες των τελευταίων χρόνων. Διαθέτοντας τσαγανό και έναν υποδόριο τσαμπουκά, χαρακτηριστικά που κοντράρονται διαρκώς με το «είδος» της γυναίκας που εκπροσωπεί η Καράνοβιτς από την αρχή, η ταινία ανοίγει με ένα υπέροχο μεσαίο πλάνο με τη Μιλένα να κάθεται μπροστά στον καθρέφτη του δωματίου της, αφήνοντας σε κοινή θέα το πλούσιο στήθος της. Το μοντάζ εδώ κάνει δουλίτσα. Λίγο αργότερα θα τη δεις να χτενίζεται, να βάφεται, να φοράει το στενό της φόρεμα και να «ζητάει» την έγκριση του άντρα της που έχει μόλις μπει στο δωμάτιο. Το μοτίβο συνεχίζεται κατά τον ίδιο τρόπο λίγο αργότερα, όταν παίρνει θέση στο πλευρό του σε ένα τραπέζι φίλων, δίχως να μιλά, απλά χαμογελώντας συγκαταβατικά και ρίχνοντας πότε-πότε κανένα βλέμμα αγάπης στον Βλάντα (Ισάκοβιτς). Καλή σύζυγος; Η καλύτερη.

Σύντομα, το πρότυπο της «γυναίκας για σπίτι» θα δοκιμαστεί, όταν η Μιλένα κληθεί να πάρει θέση (όχι από κάποιον άλλο, αλλά από την ίδια της τη συνείδηση) για το ντοκουμέντο που βρίσκει και το οποίο «καίει» τον σύζυγό της, σε μια περίοδο μάλιστα που συζητιέται έντονα στα ΜΜΕ η πιθανότητα να βρεθούν ενώπιον της δικαιοσύνης όλοι όσοι ενεπλάκησαν στις βαρβαρότητες του εθνικιστικού πολέμου, οι πληγές του οποίου χάσκουν ακόμη ανοιχτές, πολλά χρόνια μετά το τέλος του. Η Καράνοβιτς γίνεται στην προκειμένη περίπτωση κοινωνός όλων των κακώς κειμένων ενός ένοχου συζυγικού παρελθόντος, που εάν το σκεπάσεις με extra δόσεις οικογενειακής ευτυχίας και εθελοτυφλίας, ίσως και να καταφέρεις να το θάψεις αρκετά βαθιά, ώστε να μη χρειαστεί να ξανασχοληθείς ποτέ μαζί του. Οι ισορροπίες, βέβαια, δεν είναι πάντα και τόσο εύκολο να κρατηθούν, γεγονός που υποδηλώνεται εδώ στο περιθώριο του σεναρίου, με αφορμή την ανύπαρκτη, ουσιαστικά, σχέση ανάμεσα στον Βλάντα και τη μεγαλύτερή του κόρη, Νατάσα (Πόποβιτς), η οποία τον έχει κατηγορήσει ανοιχτά για το στρατιωτικό του παρελθόν. Ο σπόρος της αμφιβολίας για την εξιδανικευμένη «βιτρίνα» αυτής της οικογένειας έχει φυτευτεί από την αρχή και το βάρος της ευθύνης μετατοπίζεται τώρα στο μοναδικό άτομο που φρόντιζε με προσήλωση να παραμένει καθαρή και καλογυαλισμένη.

Αναμφίβολα, το μεγαλύτερο ατού της ταινίας είναι η Μιριάνα Καράνοβιτς. Φιλμάροντας τον εαυτό της σε μεσαία και κοντινά πλάνα, με τη διάρκειά τους να τσιμπάει αρκετές φορές λιγάκι παραπάνω, εξαναγκάζει την ηρωίδα της σε ολοκληρωτική απογύμνωση (τόσο μεταφορική, όσο και κυριολεκτική), προσαρμόζοντας συμπεριφορά και αντιδράσεις ανάλογα με το εκάστοτε συμβάν. Είτε πρόκειται για την ανακοίνωση των ιατρικών αποτελεσμάτων μιας εξέτασης ρουτίνας, είτε για την αποκάλυψη του ενοχοποιητικού υλικού για τη δράση του συζύγου και των φίλων του, η Μιλένα παραμένει η εικόνα ενός συναισθηματικού καμβά, που προοδευτικά αλλάζει, χωρίς όμως ποτέ να γίνεται απτά αντιληπτή η αλλαγή της. Παραμένοντας μητέρα, σύζυγος και νοικοκυρά μέχρι το τέλος, βρίσκεται ξαφνικά σε αχαρτογράφητα νερά, υποδυόμενη πλέον τον τρίπτυχο ρόλο της, αποτινάσσοντας την ταπεινή και ευγνωμονούσα υιοθέτησή του ως πρότυπο μιας καλής συζύγου. Δεν είναι εύκολο να αλλάξεις την παγιωμένη αντίληψη που έχουν οι άλλοι για εσένα, πόσω μάλλον όταν βρεθείς και εσύ ο ίδιος αντιμέτωπος με τις πράξεις σου, διερωτώμενος για το πού στράβωσε η ζωή και αν είναι πλέον αργά για τις «σωστές» αποφάσεις. Στην περίπτωση της Μιλένα, η ώρα των αποφάσεων έχει έρθει: ποιο είδος «καλής συζύγου» θα διαλέξει στο τέλος;