της Βαρβάρας Κοντονή

Μεγάλου μήκους σεναριακό και σκηνοθετικό ντεμπούτο της Περουβιανής Μελίνα Λεόν, το «Τραγούδι Χωρίς Όνομα» είναι ένα οπτικά πρωτότυπο «σινεφίλ» έργο, το οποίο βασίζεται εν μέρει στην αληθινή υπόθεση εμπορίας βρεφών που είχε συγκλονίσει το Περού στη δεκαετία του ‘80, κατά τη διάρκεια των τεταμένων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών την περίοδο της πρώτης θητείας του λαοφιλούς (αν και αργότερα αμφιλεγόμενου) Προέδρου Άλαν Γκαρσία. Επιλέγοντας την ασπρόμαυρη φωτογραφία και το «τηλεοπτικό» format του 4:3, οι Λεόν και Γουάιτ κατασκευάζουν ένα λυρικό, ανθρωποκεντρικό δράμα που μπλέκει τη μυθοπλασία με την ιστορική αλήθεια, φιλτράροντας την πλοκή μέσα από τη συγκλονιστική ερμηνεία της χαρισματικής Πάμελα Μεντόσα στον ρόλο της τραγικής μητρικής φιγούρας.

Η Χεορχίνα (Μεντόσα) και ο σύζυγός της ζουν φτωχικά σε ένα μικρό χωριό των Άνδεων, βγάζοντας τα προς το ζην πουλώντας τις λιγοστές τους πατάτες στην τοπική αγορά. Ένα πρωί, η Χεορχίνα θ’ ακούσει μία ραδιοφωνική διαφήμιση που υπόσχεται αφιλοκερδή βοήθεια σε όσες εγκύους την έχουν ανάγκη. Όντας και η ίδια σε κατάσταση προχωρημένης εγκυμοσύνης, αποφασίζει να επισκεφθεί την άγνωστη αυτή κλινική, όπου και θα φέρει στον κόσμο ένα κοριτσάκι. Παρά τον φυσιολογικό τοκετό, οι «μαίες» θα κρατήσουν το παιδί μακριά από τη μητέρα του με την πρόφαση πως πρέπει να κάνει μερικές εξετάσεις ρουτίνας. Όταν, τελικά, το μωρό εξαφανιστεί «μυστηριωδώς», απελπισμένη πια, η Χεορχίνα θα στραφεί στην Αστυνομία, όπου θα βρεθεί αντιμέτωπη με την πλήρη αδιαφορία και τη γραφειοκρατική αναλγησία. Μοναδική της ελπίδα, πλέον, ο Πέδρο (Πάραγα), ένας ευγενικός δημοσιογράφος που θα ενδιαφερθεί για την περίπτωσή της και θα υποσχεθεί να τη βοηθήσει, όχι δίχως να έρθει και ο ίδιος σε επαφή με το διεφθαρμένο κρατικό σύστημα.

Χρησιμοποιώντας επιλεκτικά την ταραγμένη πολιτική κατάσταση της εποχής, προκειμένου να καταστήσει σαφές το παρασκήνιο του φόβου και του προσωπικού εγκλεισμού του πολίτη (ειδικά των μη εχόντων), η Λεόν αντλεί έμπνευση από το στοχαστικό σινεμά του Μπέλα Ταρ και κατασκευάζει ένα σύμπαν ζοφερά σιωπηλό, εκεί όπου η απώλεια της ανθρωπιάς μοιάζει αναπόφευκτη, αναμενόμενη απόρροια θαρρείς της επιτακτικής ανάγκης του καθενός για αυτοσυντήρηση και επιβίωση. Σε τούτον τον κόσμο, αν χάσεις ένα παιδί δεν τολμάς να το διεκδικήσεις, και αν είσαι κάτι «διαφορετικό», αυτό μπορεί να αποτελέσει αφορμή για τον πάσης φύσεως αφανισμό σου. Το φιλμ της Λεόν είναι στον πυρήνα του ένα σκληρό έργο, ο τρόπος όμως με τον οποίο η ασπρόμαυρη φωτογραφία του Ίντι Μπριόνες «μαλακώνει» την αίσθηση του τελεσίδικου, μιας κατάληξης που έχεις ήδη αντιληφθεί από την αρχή κιόλας (κατά το «όπου φτωχός και η μοίρα του»), καθιστά το «Τραγούδι Χωρίς Όνομα» μία περιεκτική σινεματική εμπειρία που δεν έχει ως αυτοσκοπό την κατάδειξη των ενόχων της κατάστασης (καμία επιλογή πολιτικής πλευράς δεν γίνεται εδώ), παρά μονάχα την ανάδειξη των μεγαλύτερων θυμάτων της, εν προκειμένω μιας φτωχής μάνας σε μάταιη (;) αναζήτηση του παιδιού της.

Εκτός από τη σκηνοθεσία των Λεόν και Γουάιτ, που κάνει τη διαφορά ξεφεύγοντας ουσιαστικά από τα καθιερωμένα και φτάνοντας στα όρια του ποιητικού ρεαλισμού, η ταινία προσφέρει και την υπέροχη παρουσία της Πάμελα Μεντόσα, η οποία σηκώνει στις πλάτες της όλο το φιλμ δίνοντας μια σπαραξικάρδια ερμηνεία που φτάνει στο απόγειό της στο κλείσιμο. Δεδομένου πως υπάρχουν σημεία που σεναριακά παραμένουν μετέωρα ή ασύνδετα μεταξύ τους (χάριν της επιλογής του εν λόγω κινηματογραφικού στυλ), η ερμηνεία της Μεντόσα είναι αυτή που καταφέρνει να «μπαλώσει» τυχόν κενά που θυσιάζονται κάπως στον βωμό μιας πιο artistique προσέγγισης, ακόμα και έτσι όμως το φιλμ δεν στερείται στο ελάχιστο τη δύναμη του «cinéma vérité», με τη ντοκιμαντερίστικη ματιά των δημιουργών να ενισχύει την αίσθηση πως ο θεατής παρακολουθεί ένα μυθοπλαστικό, προσωποκεντρικό ντοκιμαντέρ για μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους στην Ιστορία του Περού.