του Νίκου Παλάτου

Ξεσήκωσε σάλο διαμαρτυριών στην Παλαιστίνη η καινούργια ταινία του Μοχάμεντ Ντιάμπ. Το θέμα της θεωρήθηκε από μειωτικό έως προσβλητικό, τόσο για τον παλαιστινιακό αγώνα για ανεξαρτησία, όσο και για τους δεκάδες φυλακισμένους μαχητές της ελευθερίας, σε σημείο που υπό την πίεση των αντιδράσεων η Ιορδανία απέσυρε την υποβολή του φιλμ ως εκπρόσωπο της χώρας στην κατηγορία του ξενόγλωσσου Όσκαρ.

Έχοντας υπόψη αυτά, καθώς παρακολουθούσα το φιλμ, δεν κατάλαβα τον λόγο των σφοδρών επικρίσεων. Δεν ξέρω αν παίζουν ρόλο τα εκατοντάδες χιλιόμετρα που μας χωρίζουν από την Μέση Ανατολή, αλλά αυτό που σ’ εμένα έμεινε ως συμπέρασμα από την «Αμίρα», είναι περισσότερο οι ισραηλίτικες τύψεις συνειδήσεως, παρά η υποβάθμιση της Ιντιφάντα. Κατά τη γνώμη μου, τα προβλήματα της ταινίας του Ντιάμπ δεν είναι τόσο ιδεολογικού τύπου, όσο «κινηματογραφικού». Ο αμερικανοθρεμένος Αιγύπτιος auteur απέχει σημαντικά από το σύγχρονο σκηνοθετικό μοντέλο του world cinema, αφού πλανοθεσία και ρυθμός αφήγησης στρέφουν το βλέμμα προς τον θεατή και όχι…προς τον ίδιο (κάτι που φάνηκε και από την προηγούμενη δουλειά του, την πολύ καλή «Κλούβα»). Σε τούτο, όμως, το εγχείρημά του χωλαίνει σημαντικά στην ανάπτυξη του σεναρίου, δίνοντας στην ιστορία της «Αμίρα» μια κατά τι εθνική διάσταση, που εν τούτοις ελάχιστα δικαιολογείται.

Ισοβίτης Παλαιστίνιος μαχητής (τρομοκράτης κατά τους Ισραηλινούς) προτείνει στη γυναίκα του ν’ αποκτήσουν δεύτερο παιδί με τη μέθοδο της εξωσωματικής, όπως ακριβώς έκαναν και την πρώτη φορά, πριν από δέκα επτά χρόνια. Με κόλπα σχεδόν πρακτορικά, το σπέρμα του Ναουάρ βγαίνει εκτός φυλακής, πλην όμως, όταν έρχεται η κρίσιμη ώρα, ο γιατρός είναι απόλυτος. Το σπέρμα ανήκει σε εκ γενετής στείρο άνδρα και αμφιβολία επί τούτου δεν υπάρχει καμία! Τουτέστιν, η κόρη του Αμίρα αποκλείεται να έχει έρθει στη ζωή χάρη σε αυτόν, αποκάλυψη που δημιουργεί αλυσίδα αντιδράσεων. Η γυναίκα του σχεδόν στήνεται στο απόσπασμα από το οικογενειακό περιβάλλον, το οποίο απαιτεί να μάθει την αλήθεια, η δε έφηβη κόρη βλέπει τον κόσμο της να καταρρέει, ξεκινώντας ταυτόχρονα οδοιπορικό ανακάλυψης του αληθινού της πατέρα. Όταν ψάχνεις, βέβαια, αυτό που θα βρεις ενδεχομένως να μην σου αρέσει…

Το στόρι κρύβει στη ραχοκοκαλιά του ένα καθαρόαιμο οικογενειακό μελόδραμα και κατ’ αυτόν τον τρόπο θα έπρεπε να προσεγγιστεί. Ο Ντιάμπ αρέσκεται ν’ αντλεί έμπνευση από αληθινές ιστορίες τις οποίες αναμειγνύει με γερές δόσεις μυθοπλασίας, κάτι που έκανε και στη συγκεκριμένη περίπτωση, όταν διάβασε ένα άρθρο που ανέφερε πως τουλάχιστον εκατό παιδιά Παλαιστινίων φυλακισμένων, από το 2012 κι έπειτα, γεννήθηκαν μέσω λαθραίας διακίνησης σπέρματος. Ατυχώς, δεν μένει στη σχέση γονιών και κόρης που δοκιμάζεται όταν η αλήθεια βγαίνει στο φως, αλλά μπλέκει ολόκληρο το σόι γαμπρού και νύφης (με τον αδελφό του πατέρα, μάλιστα, ν’ αποτελεί «κεφάλι» των Μαχητών της Ελευθερίας) κι ακόμα χειρότερα σύσσωμη την ντόπια παλαιστινιακή κοινότητα, η οποία εκλαμβάνει πλέον μάνα και κόρη ως προδότες των αγώνων τους. Είναι υπερβολικά τραβηγμένη η προσέγγιση αυτή, καθώς οι Παλαιστίνιοι εμφανίζονται ως απόλυτοι θιασώτες της… βεντέτας και όχι ως άνθρωποι με συμπόνια και κατανόηση, πόσω μάλλον έναντι της μικρής Αμίρα, η οποία δεν φταίει και σε τίποτα. Η υποψία και μόνο πως το αίμα του εχθρού κυλά στις φλέβες της καλής κόρης, αρκεί για να την μετατρέψει από αγαπητή προς όλους μαθήτρια και ερασιτέχνη φωτογράφο, σε κόκκινο πανί.

Ενδεχομένως οι ακραίες αντιδράσεις από τους ήρωες της ταινίας (αλλά και από τους θεατές της!) να έχουν να κάνουν με τον φόβο της απώλειας της αραβικής εθνικής ταυτότητας, σκόπελο που ο Ντιάμπ δεν αποφεύγει, δίνοντας στους τόνους μελούρας του σεναρίου του μια πολιτική διάσταση, η οποία σύμφωνα με αυτόν δεν υφίσταται. Η διαιώνιση του μίσους μέσα από μια καθαρά κοινωνική σκοπιά και υπό το πρίσμα της ανθρώπινης φύσης, είναι αυτό που πρωτίστως αφορά την «Αμίρα». Εν τούτοις, αν το δούμε κάπως αλλιώς, κάθε ταινία που εξετάζει τις σχέσεις Παλαιστινίων και Ισραηλινών αποκτά de facto πολιτικό status. Έχοντας τούτο κατά νου, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί πως ο Ντιάμπ έμπλεξε σε κάτι που δεν κατάφερε να αναπτύξει επαρκώς – και στο τέλος το πλήρωσε.