του Νίκου Παλάτου

Ο πράκτορας (αρχικά) και ιδιωτικός ντετέκτιβ (εν συνεχεία) Λέμι Κόσιον ήταν δημιούργημα του Άγγλου συγγραφέα Πίτερ Τσένεϊ, ο οποίος τον πρωτοσύστησε στο κοινό στα 1936, μέσω του βιβλίου του «This Man is Dangerous». Ως αποτέλεσμα της επιτυχίας του και μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια κυκλοφόρησαν ακόμα δέκα περιπέτειες με κεντρικό πρόσωπο τον Αμερικανό pulp ήρωα, ενώ αρκετές από αυτές μεταφέρθηκαν και στον κινηματογράφο. Το παράδοξο ήταν πως καμία από τις ταινίες που γυρίστηκαν (κυρίως κατά τις δεκαετίες του ‘50 και του ‘60) δεν ομιλούσε την αγγλική, καθώς ήταν οι Γάλλοι παραγωγοί και σκηνοθέτες που αγκάλιασαν τη φιγούρα του εν λόγω ντετέκτιβ (βρίσκοντας, μάλιστα, στο πρόσωπο Καλιφορνέζου εμιγκρέ Έντι Κονσταντίν τον κατάλληλο άνθρωπό για να τον υποδυθεί). Το ακόμα πιο παράδοξο είναι πως το φιλμ που έχει μείνει ως το πλέον κλασικό της μυθολογίας του Λέμι Κόσιον είναι αυτό που… ούτε σε κάποιο από τα βιβλία της σειράς βασίζεται, ούτε ως χαρακτηριστικό της ιδιοσυγκρασίας του μπορεί να σταθεί! Το κατευθείαν γραμμένο για τη μεγάλη οθόνη «Alphaville» είναι ένα δυστοπικό νουάρ επιστημονικής φαντασίας, που για κάποιο αδιευκρίνιστο… «γκονταρικό» λόγο έχει για πρωταγωνιστή του τον Λεμί Κοσιόν!

Ισχυριζόμενος πως λέγεται Ιβάν Τζόνσον και ότι είναι δημοσιογράφος της εφημερίδας Figaro-Pravda (!), ο μεσιέ Κοσιόν φτάνει στην Alphaville, έχοντας αναλάβει άκρως μυστική αποστολή. Ο τριπλός στόχος που πρέπει να πετύχει είναι ν’ ανακαλύψει τι έχει συμβεί στον εξαφανισμένο συνάδελφό του, Χένρι Ντίκσον, να ξεσκεπάσει τον ραδιούργο προφέσορα φον Μπράουν (που άλλοι γνωρίζουν με τον όνομα Λέοναρντ Νοσφεράτου!), αλλά και να καταστρέψει τον υπολογιστή Alpha 60. Πρόκειται για ένα οργουελικό σύστημα ελέγχου που δημιουργήθηκε από τον καθηγητή φον Μπράουν, με στόχο να διαλύσει τις ιδέες της ελεύθερης σκέψης και του ατομικισμού, κάνοντας έννοιες όπως η αγάπη, η ποίηση και το συναίσθημα να στέκουν ως ανύπαρκτες για τους κατοίκους της πόλης.

Ο γαλλικός υπότιτλος του «Alphaville» («Μία Περίεργη Περιπέτεια του Λεμί Κοσιόν») υποδηλώνει επακριβώς το περιεχόμενό του. Ο Γκοντάρ τοποθετεί σ’ ένα υποτιθέμενο μακρινό μέλλον την αισθητική του αμερικανικού νουάρ, δίχως να νιώθει πως είναι υποχρεωμένος να δώσει την οποιαδήποτε εξήγηση για τους λόγους που ο συγκεκριμένος (και φανταστικός, προφανώς) πλανήτης είναι ολόιδιος με το… Παρίσι του 1965. Η απουσία κάθε είδους props ή special effects δημιουργεί την αίσθηση πως η όλη σύλληψη δεν αποτελεί παρά ένα μεγάλο… no budget αστείο, στο οποίο η εξ ορισμού ανατρεπτική διάθεση του Γκοντάρ του προσέδωσε φήμη και status. Ως εκ τούτου, η πτυχή της επιστημονικής φαντασίας εμφανίζεται μόνο στα χαρτιά (αντλώντας έμπνευση τόσο από το «Metropolis» του Φριτς Λανγκ, όσο και από το «1984» του Τζορτζ Όργουελ, αλλά και το «Φαρενάιτ 451» του Ρέι Μπράντμπερι), αδιαφορώντας για την πειστική αναπαράσταση των ιδεών της. Παρ’ όλα αυτά, το οπτικό κομμάτι του φιλμ είναι απίθανο. Ο Ραούλ Κουτάρ, ο σχεδόν μόνιμος (εκείνη την περίοδο) διευθυντής φωτογραφίας των ταινιών του Γκοντάρ, παρουσιάζει μια σειρά από εκπληκτικής γοητείας νυχτερινά πλάνα, έχοντας την αμέριστη συμπαράσταση του σκηνογράφου Πιερ Γκιφρουά (αλλά και του όποιου υπεύθυνου για το location scouting), ο οποίος έφτιαξε ένα industrial περιβάλλον που στοιχειώνει το μυαλό. Ο παραλογισμός όλου αυτού ενισχύεται από το score του Πολ Μισρακί, που συνδυάζει τυπική θριλερική ατμόσφαιρα με ηλεκτρονικό φουτουρισμό!

Ως άσκηση ύφους και ανατροπής της φόρμας, το «Alphaville» μπορεί να χαρακτηριστεί μέχρι και άψογο. Στα… αφηγηματικά υπόλοιπα, ωστόσο, περισσότερο απογοητεύει παρά γοητεύει. Η εξερεύνηση της αμφισβήτησης της ατομικής ελευθερίας και της ελεύθερης βούλησης γίνεται με ένα εντελώς αποστασιοποιημένο τρόπο, που ως κύριο μέλημά του μοιάζει να έχει να κρατήσει το κοινό σε απόσταση. Ουδεμία ταύτιση δύναται να προκύψει από την περιπλάνηση ποίησης και αγάπης του Λεμί Κοσιόν με συνοδοιπόρο του την κόρη του προφέσορα φον Μπράουν, με ίσως μονάχα τον… Γκοντάρ να «νιώθει», καθώς συνεχώς «χάιδευε» με τον φακό την Άννα Καρίνα, με την οποία μόλις είχε χωρίσει (και πιθανότατα ακόμα ποθούσε). Η αποστασιοποίηση από τα δρώμενα σταδιακά εξελίσσεται σε αποσύνδεση της πλοκής, η οποία προσπαθεί να γαντζωθεί από τη νουάρ πτυχή της, ώστε ν’ αποκτήσει σαφή δομή στο αφιλόξενο σκηνικό της. Οι εξαιρετικού ενδιαφέροντος προβληματισμοί μάλλον μένουν να κινούνται ανάμεσα στο ημιτελές και στο (καλώς εννοούμενο) «καλαμπούρι», μη μπορώντας να σταθούν στο ίδιο ύψος… ούτε με τις πηγές έμπνευσής των, ούτε με αυτά που βάδισαν αργότερα σ’ έναν κατά τι παρόμοιο δρόμο (βασικά, λέγε με «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»).