του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Αν το δικαστικό δράμα είναι ένα από τα δημοφιλή κινηματογραφικά είδη, το οφείλει σε ταινίες όπως «Οι Δώδεκα Ένορκοι». Ταινία αναφοράς για όποιον έχει μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη σενάριο με δικαστήριο και ενόρκους, είναι ένα υπόδειγμα σταδιακής ανατροπής, λήψεων και χρήσης των τεχνικών μέσων, αλλά και σκέψης πάνω στο συνταγματικό δικαίωμα της αθωότητας. Στην εποχή της η ταινία, κινηματογραφικό ντεμπούτο του μέχρι τότε τηλεοπτικού Λουμέτ, δεν ήταν εμπορική επιτυχία, παρά την κριτική αποδοχή. Και πώς να είναι, με ένα αποκλειστικά ανδρικό καστ κλεισμένο σε ένα δωμάτιο; Ωστόσο, παρά τον μισό αιώνα και που έχει περάσει, παραμένει το ίδιο έντονη και συναρπαστική.

Ο Λουμέτ πήρε μερικές πολύ τολμηρές αποφάσεις. Χρησιμοποίησε μόνο έναν star, το Χένρι Φόντα και γύρω του τοποθέτησε μερικούς από τους πολύ καλούς καρατερίστες του Χόλιγουντ στους ρόλους καθημερινών τύπων που βρίσκονται μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις. Περιόρισε τη δράση αποκλειστικά στο δωμάτιο των ενόρκων, δείχνοντας για ελάχιστες στιγμές την αίθουσα του δικαστηρίου και επέλεξε να περάσει την ένταση και τη δράση μέσα από το διάλογο και τα πλάνα.

Οι αποφάσεις του ήταν όλες επιτυχημένες. Η ταινία δίνει την εντύπωση ότι έχει γυριστεί σε πραγματικό χρόνο και η «πιο ζεστή μέρα του χρόνου» που είναι η μέρα της συνεδρίασης, περνάει στο φιλμ με ιδρωμένα μέτωπα, μαντήλια και αναψοκοκκινισμένα πρόσωπα. Οι περισσότεροι ένορκοι δεν έχουν ονόματα. Δεν είναι, άλλωστε, εκείνοι οι ήρωες της ιστορίας, αλλά η ίδια η απόφαση και το σκεπτικό πίσω απ’ αυτή. Στην αρχή μόνο ένας αμφισβητεί την ενοχή. Αλλά αρκεί για να κάνει και τους άλλους να ξανασκεφτούν πόσο εύκολα μπορούν να καταδικάσουν κάποιον χωρίς ισχυρές αποδείξεις.

Η σκηνοθεσία του Λουμέτ τονίζει το βάρος της απόφασης, καθώς ο φακός, όσο προχωρά η συζήτηση, πλησιάζει τα πρόσωπα, κάνει το δωμάτιο μικρότερο και κατεβαίνει από ψηλά προς τα κάτω, δίνοντας κλειστοφοβική αίσθηση στο χώρο. Την επόμενη φορά που θα δεις δικαστικό δράμα, θα έχεις το ισχυρότερο μέτρο σύγκρισης.